Het RIVM heeft meetpunten in heel Nederland die meten hoeveel stikstof er in de lucht zit. Deze meetpunten staan zowel binnen als buiten natuurgebieden. We maken gebruik van verschillende soorten apparaten om te meten hoeveel er van een bepaalde stof in de lucht, het water of de bodem zit. Alles rondom de meetpunten, zoals de organisatie, de mensen en de logistiek, noemen we het meetnet. Kijk op de pagina Meten voor meer informatie over de meetnetten.

De hoeveelheid ammoniak en stikstofdioxide in de lucht hangt af van hoeveel deze stoffen worden uitgestoten en op de grond terechtkomen. In een nat jaar bijvoorbeeld slaan veel stoffen neer op de grond met regen en blijven er minder in de lucht achter. Daarnaast verspreiden stoffen zich via wind over verschillende afstanden. Hoe ver stoffen zich verspreiden verschilt bovendien per stof. 

Chemische processen in de lucht 

De hoeveelheid ammoniak en stikstofdioxide kan veranderen doordat ze reageren met andere stoffen in de lucht. Er ontstaan dan nieuwe stoffen met andere eigenschappen dan de oorspronkelijke stoffen. Dit noemen we chemische reacties. Zo reageert stikstofdioxide met radicalen in de lucht tot salpeterzuur (HNO₃). De radicalen zijn stoffen die ontstaan uit ozon onder invloed van zonlicht. Salpeterzuur kan dan met ammoniak ammoniumnitraat (NH₄NO₃) vormen. 

Voor een chemische reactie zijn verschillende stoffen nodig. Een daling van de uitstoot van stikstofdioxide betekent dat er minder ammoniumnitraat ontstaat, en er meer ammoniak aanwezig blijft in de lucht. Hierdoor kan de concentratie ammoniak over een bepaalde periode stijgen, terwijl de uitstoot niet toeneemt of zelfs afneemt. 

Concentratie berekenen

Omdat het praktisch niet haalbaar is om op elke locatie te meten, gebruiken we modellen om de stikstofconcentratie in de lucht te berekenen. Het RIVM brengt jaarlijks de concentratie van verschillende stoffen in Nederland, waaronder stikstofoxiden en ammoniak, in kaart. De Grootschalige Concentratiekaarten Nederland (GCN) zijn een combinatie van metingen en modelberekeningen.

Eenheden

De concentratie stikstofoxiden of ammoniak wordt meestal uitgedrukt in microgram per kubieke meter (μg m-3). Soms wordt ook de eenheid ‘parts per billion’ (ppb) gebruikt.