In verschillende wetten en regels is opgeschreven dat er altijd schoon en veilig drinkwater beschikbaar moet zijn. De Drinkwaterwet vormt de basis. In deze wet staat bijvoorbeeld hoe de openbare drinkwatervoorziening moet worden georganiseerd. In het Drinkwaterbesluit en de Drinkwaterregeling staan de eisen waaraan het drinkwater in Nederland moet voldoen. Deze eisen zijn gebaseerd op de Europese Drinkwaterrichtlijn.

Andere wetten zijn de Kaderrichtlijn Water (KRW Kaderrichtlijn Water (Kaderrichtlijn Water)) en de Omgevingswet. Deze wetten beschrijven hoe ervoor gezorgd moet worden dat de kwaliteit van de bronnen voor de bereiding van drinkwater goed is.

Drinkwaterwet: leveringsplicht en zorgplicht

In de Drinkwaterwet staat dat drinkwaterbedrijven een leveringsplicht en zorgplicht hebben.

Leveringsplicht betekent: drinkwaterbedrijven moeten schoon en veilig drinkwater leveren aan alle huishoudens en bedrijven binnen hun voorzieningsgebied. De drinkwaterbedrijven moeten ook een leveringsplan maken. In dit plan staat hoe ze aan deze leveringsplicht gaan voldoen, maar ook wat ze doen als dit door omstandigheden tijdelijk niet mogelijk is.

Zorgplicht betekent: drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van de infrastructuur, zoals leidingen en zuiveringsinstallaties, om een goede kwaliteit en beschikbaarheid van drinkwater te garanderen. Ook moet voor iedereen duidelijk zijn hoeveel drinkwater kost en wat de voorwaarden zijn. Drinkwaterbedrijven moeten hier open en transparant over zijn. Zorgplicht is er ook voor alle overheden die direct of indirect betrokken zijn bij bescherming van drinkwater.

Kaderrichtlijn Water

De Kaderrichtlijn Water (KRW) is een Europese richtlijn. Het doel van de KRW is om de kwaliteit van al het oppervlaktewater en grondwater in Europa te verbeteren. De KRW richt zich op het bereiken van een "goede toestand" van waterlichamen, zoals rivieren of meren. Dat betekent dat het water van voldoende kwaliteit moet zijn voor menselijke consumptie en het milieu moet beschermen.

De KRW is in de Nederlandse wetgeving geïmplementeerd via de Omgevingswet. De Omgevingswet regelt dat drinkwaterbronnen aan de Europese kwaliteitseisen voldoen. Daarvoor moeten provincies en Rijkswaterstaat gebiedsdossiers en uitvoeringsprogramma’s opstellen die de risico’s moeten voorkomen of verhelpen. Het RIVM evalueert de maatregelen uit deze programma’s.

Drinkwaterwet geldt ook voor eigen winning

Sommige particulieren of bedrijven produceren zelf drinkwater, bijvoorbeeld via een eigen bron of put (een zogenoemde eigen winning). Hiervoor gelden specifieke regels. Zij moeten voldoen aan de eisen van de Drinkwaterwet en Drinkwaterregeling. De eigen winning moet geregistreerd worden bij de lokale waterbeheerder. Het drinkwater moet regelmatig getest worden om te controleren of het voldoet aan de kwaliteitseisen. Als het water niet voldoet, moeten er maatregelen worden genomen om de kwaliteit te verbeteren. De Inspectie Leefomgeving en Transport houdt toezicht op de eigen winningen.

Regels voor chemische stoffen en materialen bij contact met drinkwater

Om drinkwater te maken en vervoeren worden chemische stoffen en materialen gebruikt. Voorbeelden van materialen zijn leidingen, filters en opslagtanks. Chemische stoffen worden aan het drinkwater toegevoegd, bijvoorbeeld voor de waterzuivering. Ook in woningen en gebouwen komt drinkwater in contact met leidingen en toestellen, zoals boilers en kranen. Als er chemische stoffen vrijkomen uit deze materialen of producten, en mensen krijgen dat binnen, dan kan dat schadelijk zijn voor de gezondheid.

Alle chemische stoffen en materialen die gebruikt worden, moeten daarom voldoen aan de eisen die zijn gesteld in de Drinkwaterwet,  het Drinkwaterbesluit en de “Regeling materialen en chemicaliën drink- en warm tapwatervoorziening”. Lees meer over Materialen en chemicaliën in contact met drinkwater.

In woningen die gebouwd zijn voor 1960 kunnen nog loden leidingen aanwezig zijn. Te veel lood in het drinkwater is slecht voor de gezondheid. Het RIVM adviseert daarom loden leidingen te laten vervangen. Volgens de Nederlandse Drinkwaterrichtlijn mag er niet meer dan 5 microgram lood per liter drinkwater aanwezig zijn. In Nederlands drinkwater zit gemiddeld minder lood dan maximaal toegestaan.

Regels die gelden bij een drinkwatertekort

Als het in de zomer heel warm en droog is kan het voorkomen dat er te weinig water is om drinkwater van te maken. Daarom is er een overzicht gemaakt waarin staat hoe het oppervlaktewater in dat geval verdeeld wordt (de zogenoemde verdringingsreeks).

Als er een tekort is worden gebruikers opgeroepen om minder drinkwater te gebruiken. Dit is vrijwillig. De Rijksoverheid moet nog beslissen of zij een systeem van drinkwaterbeperkingen wil invoeren. Veel andere landen hebben dit al wel. Het RIVM heeft al eens een escalatiemodel voorgesteld, met daarin steeds verdere beperkingen als het drinkwatertekort toeneemt. (Zie ook het rapport 'Ervaringen met drinkwaterrestricties in het buitenland en verkenning van de mogelijkheden voor Nederland').