Water bestemd voor de productie van drinkwater kan worden gewonnen uit oppervlaktewater, zoals rivieren en meren, en van water wat uit de grond wordt opgepompt: grondwater. Bescherming van de kwaliteit van deze bronnen van drinkwater is dan ook erg belangrijk.
De Kaderrichtlijn Water (KRW (Kaderrichtlijn Water), 2000/60/EG (Europese Gemeenschap)) vormt het Europese kader voor een duurzame veiligstelling van grond- en oppervlaktewater voor toekomstige generaties. Naast ecologische en chemische doelstellingen bevat de KRW ook doelstellingen voor water dat is bestemd voor menselijke consumptie (Artikel 7). Deze doelstellingen richten zich in het kort op het behoud van de huidige kwaliteit van bronnen voor drinkwater, geen achteruitgang en verbetering van de waterkwaliteit op termijn met als doel de zuiveringsinspanning te verminderen.
In Nederland is de bescherming van grondwater bestemd voor drinkwaterbereiding, vastgelegd in de Wet Milieubeheer. Provincies kunnen rondom winningen beschermingsgebieden aanwijzen en hebben dit bij bijna alle grondwaterwinningen in Nederland gedaan. Binnen zo’n gebied stellen provincies aanvullende eisen aan bijvoorbeeld het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of het uitvoeren van bepaalde activiteiten. Oppervlaktewaterwinningen worden beschermd via milieukwaliteitseisen die zijn opgenomen in het Besluit Kwaliteitsdoelstellingen en Monitoring Water (BKMW, 2009).
Om de doelstellingen van het KRW te behalen is landelijk afgesproken om gebiedsdossiers op te stellen voor elke onttrekking van grond- en oppervlakte water wat bedoelt is voor de productie van drinkwater. In een gebiedsdossier van een winning worden door de betrokken partijen (gemeente, provincie, drinkwaterbedrijf en waterbeheerder) huidige en toekomstige risico’s voor de waterkwaliteit geïnventariseerd. Deze risico’s kunnen zowel inhoudelijk als beleidsmatig van aard zijn. Denk hierbij aan mogelijke vervuiling van het grondwater of juist meer bewustwording van gebruik van gewasbestrijdingsmiddelen in je moestuin. In de gebiedsdossiers worden ook mogelijke maatregelen geïdentificeerd waarover de partijen in een volgende fase afspraken maken. Tevens kunnen risico’s en mogelijke maatregelen naar voren komen die beter op een regionale of landelijke schaal kunnen worden opgepakt. De regiehouders voor het opstellen van gebiedsdossiers zijn provincies voor grondwaterwinningen en de waterbeheerder voor oppervlaktewaterwinningen.
In 2014 zijn de beschikbare gebiedsdossiers geëvalueerd. Op basis van deze resultaten is in 2016 door de betrokken partijen een nieuw protocol voor het opstellen van gebiedsdossiers en uitvoeringsprogramma’s opgesteld. Het doel van het uitvoeringsprogramma is om bestuurlijk draagvlak te hebben voor de uitvoering van de maatregelen.