Vaccins of bloedproducten bedoeld voor mensen moeten natuurlijk veilig zijn voor gebruik. Ook moet je erop kunnen vertrouwen dat elk vaccin of bloedproduct precies dezelfde samenstelling heeft. Een onafhankelijke controle van elke partij vaccins en bloedproducten is daarom wettelijk verplicht. Dit is geregeld in de Regeling Geneesmiddelenwet.
Elke partij vaccins of bloedproducten wordt daarom getest door een onafhankelijk nationaal controlelaboratorium (Official Medicines Control Laboratory, OMCL). In Nederland is het OMCL (Official Medicines Control Laboratory) onderdeel van het RIVM. Als alle controles goed en met goed resultaat zijn verlopen, verstrekt het RIVM een batch release-certificaat, dat geldig is in de hele Europese Unie.
Hoe test het RIVM vaccins en lang houdbare bloedproducten voor een batch release?
Het RIVM gaat aan de hand van productie- en controleprotocollen na of de fabrikant de partij heeft geproduceerd volgens de eisen die zijn vastgelegd in het registratiedossier en in de Europese Farmacopee. Daarnaast worden monsters van de betreffende partij in een onafhankelijk laboratoriumonderzoek gecontroleerd op hun kwaliteit.
Consistente kwaliteit lastiger bij biologische geneesmiddelen
Voor vaccins en bloedproducten is productconsistentie moeilijker te bereiken en te borgen dan bij chemische geneesmiddelen. Dit komt omdat zowel het uitgangsmateriaal (cellen, virussen, plasma) als het productieproces (fermentatie, fractionering) biologisch van aard zijn, wat meer variatie met zich meebrengt. Ook zijn de benodigde testen om het product te controleren complex en onderling heel verschillend, wat het voor de fabrikant lastig maakt. Hierdoor bestaat de kans dat een partij afwijkingen vertoont, zoals een verminderde werkzaamheid of contaminatie met virussen, bacteriën of toxines.
Komt een ondeugdelijke partij op de markt, dan kunnen de gevolgen groot zijn, zowel voor het individu als voor de volksgezondheid. Voor vaccins zijn kwaliteit en veiligheid belangrijk omdat ze onder meer gebruikt worden voor het Rijksvaccinatieprogramma.
Feiten en cijfers over de batch release door het RIVM
Het OMCL voor biologische geneesmiddelen van het RIVM maakt onderdeel uit van het Europese OMCL-netwerk. Per jaar controleert het RIVM gemiddeld 500 partijen vaccins en 150 partijen bloedproducten. Hiertoe beschikt het RIVM over een goed toegerust laboratorium, dat geaccrediteerd is volgens ISO (International Organization of Standardization)/IEC 17025.
Europees netwerk
Tot begin jaren negentig werd de batch release van partijen vooral nationaal uitgevoerd, waardoor een partij die bestemd was voor meerdere EU (Europese Unie)-lidstaten door meerdere OMCLs werd getest. Met de komst van nieuwe Europese richtlijnen is hier een einde aan gekomen. Wettelijk is vastgelegd dat als een partij is vrijgegeven door een andere lidstaat, deze batch release erkend moet worden. Hierdoor wordt voorkomen dat een partij door meerdere lidstaten wordt getest. Dit levert een aanzienlijke besparing op van kosten en tijd voor zowel overheden als fabrikanten.
Om vertrouwen in elkaars batch releaseresultaten te verkrijgen is binnen de Europese Unie het Official Control Authority Batch Release (OCABR) netwerk opgericht. Dit netwerk omvat alle EU-lidstaten, Noorwegen, IJsland en Zwitserland. Het netwerk wordt gecoördineerd door de European Directorate for the Quality of Medicines (EDQM) van de Raad van Europa. Binnen het netwerk zijn procedures overeengekomen om tot een geharmoniseerde werkwijze te komen.
Een fabrikant kan zijn producten in principe aan ieder OMCL in de Europese Unie voor batch release aanbieden. Alle aangesloten overheden werken volgens de Europese richtlijn en erkennen de op grond daarvan verstrekte batch releasecertificaten. De testresultaten worden op vertrouwelijke basis onderling uitgewisseld. Door de transparante procedures en de wederzijdse erkenning van elkaars batch releasecertificaten wordt het Europese systeem door de WHO (World Health Organization ) als een voorbeeld gezien voor de rest van de wereld. Europese procedures en richtlijnen zijn te downloaden via de EDQM (European Directorate for the Quality of Medicines & Health Care ).
Aanvragen van Official Control Authority Batch Release (OCABR)
Formulieren voor aanvraag van een batch release:
Andere informatiebronnen:
European Directorate for the Quality of Medicines & Health Care (EDQM)
Procedure voor batch release
Om de resultaten in alle lidstaten van de EU (Europese Unie) controleerbaar, vergelijkbaar en uitwisselbaar te maken wordt er getest volgens Europese afspraken. In richtsnoeren is per product vastgesteld hoe een vaccin of bloedproduct gecontroleerd moet worden. De testmethoden staan beschreven in de Europese Farmacopee of in het registratiedossier van het betreffende product.
Het RIVM evalueert de productie- en controleprotocollen van iedere aangeboden partij en gaat na of de partij is geproduceerd volgens de specificaties van het registratiedossier en van de Europese Farmacopee. Daarnaast worden monsters van de betreffende partij in een onafhankelijk laboratoriumonderzoek gecontroleerd op hun kwaliteit. Niet alle testen die de fabrikant zelf uitvoert worden herhaald. Het RIVM voert alleen die testen uit waarover consensus bestaat binnen het OMCL (Official Medicines Control Laboratory) netwerk dat een tweede, onafhankelijke controle zinvol is. In de praktijk zijn dit vooral biologische testen op identiteit, werkzaamheid (potency) en veiligheid. Voorbeelden hiervan zijn het aantal levende virussen in het BMR (bof, mazelen,rodehond)-vaccin of het testen van het uitgangsmateriaal (plasmapools) gebruikt voor de productie van bloedproducten op de afwezigheid van veroorzakers van bloedoverdraagbare infectieziekten, zoals AIDS, hepatitis B en hepatitis C.
Stappen in het proces van batch release
- De fabrikant neemt contact op met het RIVM en geeft aan een Europees batch releasecertificaat voor een partij nodig te hebben.
- Van de geproduceerde partij levert de fabrikant monsters aan die representatief zijn voor de partij en een samenvatting van de productie- en controleprotocollen. Om de benodigde analysetijd te verkorten, worden de monsters meestal al aangeleverd voordat de keuring van de partij door de fabrikant is afgerond. Het RIVM rekent een wettelijk vastgesteld tarief voor het uitvoeren van de controles.
- Het RIVM controleert het productieprotocol en de door de fabrikant uitgevoerde controletesten en gaat na of de partij is geproduceerd volgens de specificaties van het registratiedossier en van de Europese Farmacopee.
- Het RIVM voert de benodigde batch releasetesten uit op de door de fabrikant ingezonden monsters. Iedere partij wordt getest volgens Europese richtsnoeren. Het onderzoek dient binnen 60 dagen te zijn afgerond.
- Als het resultaat van de controles voldoet aan de eisen geeft het RIVM een Europees batch releasecertificaat voor de betreffende partij af. Als een partij niet voldoet aan de eisen en wordt afgekeurd mag deze niet op de Europese markt worden gebracht. Alle aangesloten OMCL-leden worden hiervan direct op de hoogte gesteld. Een uitgebreide beschrijving van de procedure is te vinden in het Engelstalige document “Official Control Authority Batch Release (OCABR) Procedure” of bij navraag via OCABR@rivm.nl.