Ziekteverschijnselen

Mazelen begint met koorts, hoesten, neusverkoudheid en oogontsteking. Zo’n twee tot vier dagen later ontstaan er rode vlekjes. Het mazelenvirus kan ook middenoorontsteking en diarree veroorzaken, en in ernstige gevallen longontsteking, stuipen of hersenontsteking. In zeer zeldzame gevallen veroorzaakt mazelen een hersenontsteking die gemiddeld pas 7 jaar na de mazelen begint, en altijd fataal is. Jonge kinderen, volwassenen en personen met een verminderde afweer, hebben een groter risico ernstig ziek te worden als zij mazelen oplopen dan gezonde kinderen op de basisschoolleeftijd. De kans om te overlijden bij patiënten met mazelen is in Nederland kleiner dan 1 op de 10000 gevallen. In ontwikkelingslanden sterven naar schatting zo’n 250 kinderen per dag aan mazelen.

Risico's mazelen tijdens de zwangerschap

Er zijn aanwijzingen dat zwangeren een verhoogd risico hebben op een ernstig beloop van mazelen. Mazelen veroorzaakt geen aangeboren afwijkingen. Wel kan het doormaken van mazelen tijdens de zwangerschap in zeldzame gevallen leiden tot een miskraam of vroeggeboorte.

Advies mazelen zwangerschap

De meeste baby’s zijn beschermd omdat de moeder is gevaccineerd of mazelen heeft doorgemaakt. Indien de moeder nooit is gevaccineerd of nooit mazelen heeft gehad, dan moet zij contact vermijden met patiënten die mogelijk mazelen hebben. Zwangeren worden geadviseerd de huisarts te raadplegen bij mogelijk contact met een mazelenpatiënt. Vooral pasgeborenen van niet-immune moeders hebben een verhoogde kans op ernstige complicaties en sterfte. Baby’s van ongevaccineerde moeders zijn onbeschermd, baby’s van gevaccineerde moeders hebben tot 3-4 maanden beschermende antistoffen en baby’s van moeders die mazelen hebben doorgemaakt tot circa 6 maanden.

Besmetting en preventie

Mazelen is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door het mazelenvirus. Het wordt overgedragen door besmette druppeltjes vocht die mazelenpatiënten uitademen, niezen of hoesten.  Mazelen is één van de meest besmettelijke ziekten die er bestaan. Het is vele malen besmettelijker dan bijvoorbeeld griep, rodehond of bof. Een patiënt met mazelen is besmettelijk zodra de eerste symptomen beginnen. Mazelen kan voorkómen worden door vaccinatie. In Nederland wordt sinds 1976 gevaccineerd tegen mazelen binnen het Rijksvaccinatieprogramma. Het mazelenvaccin zit in een combinatievaccin (de BMR-vaccinatie) en wordt aangeboden aan kinderen van 14 maanden en van 9 jaar. Dit vaccin beschermt ook tegen bof en rodehond. Als iemand is blootgesteld aan het mazelenvirus kan de ziekte in sommige gevallen voorkómen worden door het toedienen van antistoffen.

Hoe vaak komt mazelen voor in Nederland?

Vóór de invoering van mazelenvaccinatie in Nederland in 1976 maakte vrijwel iedereen op de kinderleeftijd mazelen door. Er waren dan ook ieder jaar honderdduizenden mazelenpatiënten in Nederland. Sinds de invoering van mazelenvaccinatie komt de ziekte veel minder voor, doorgaans rond de 10 gevallen per jaar. Onder bevolkingsgroepen die zich niet laten vaccineren, breken echter van tijd tot tijd nog epidemieën uit. De actuele situatie van mazelen in Nederland is te zien in de Atlasinfectieziekten.

Figuur 1. Meldingen van mazelen per jaar in Nederland van 1976-2021
* Meldingen tot en met juni 2021

Figuur 2. Aantal ziekenhuisopnames ten gevolge van mazelen per jaar in Nederland van 1999-2018
*afgerond op vijftallen.