Bereidheid om zich te laten vaccineren

Sinds begin januari zijn er vaccins tegen het coronavirus beschikbaar in Nederland. In verschillende fasen worden mensen uitgenodigd om zich te laten vaccineren. In het onderzoek hebben we deelnemers gevraagd of zij zich willen laten vaccineren en hoe ze denken over vaccinatie tegen het coronavirus.

Vaccineren tegen het coronavirus

Op het moment van invullen van de vragenlijst had 99% van de deelnemers een uitnodiging ontvangen om zich te laten vaccineren tegen het coronavirus, en 84% had minimaal 1 vaccin gehad.

De deelnemers die wel een uitnodiging voor vaccinatie hebben ontvangen, maar nog twijfelen of zij zich willen laten vaccineren of nog geen afspraak hebben gemaakt (2% van alle deelnemers), is gevraagd welke redenen zij hiervoor hadden. Van deze groep geeft 48% aan nog niet te weten of zij gevaccineerd willen worden. Daarnaast geeft 33% aan bang te zijn voor bijwerkingen van de vaccinatie.

Deze meetronde is de deelnemers met kinderen onder de 18 jaar voor het eerst gevraagd naar de bereidheid om hun kind te laten vaccineren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in ouders met kinderen van 0-11 jaar en kinderen van 12-17 jaar. Van de deelnemers met kinderen in de leeftijdsgroep 12-17 jaar is 69% (waarschijnlijk) wel bereid om hun kind te laten vaccineren tegen het coronavirus. Voor de 0-11-jarigen ligt dit percentage iets lager: 47% van de ouders is hier (waarschijnlijk) wel toe bereid. Daarbij moet opgemerkt worden dat kinderen vanaf 16 jaar zelfbeschikkingsrecht hebben en dus zelf mogen besluiten of zij zich willen laten vaccineren. Kinderen tussen de 12 en 15 jaar beslissen samen met hun ouders over vaccinatie.

Verandering in vaccinatiebereidheid

Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Bij het vergelijken van de vaccinatiebereidheid met eerdere meetrondes moet een verschil in de manier van meten genoemd worden. In meetronde 10 (februari 2021) en 11 (maart 2021) is de vaccinatiebereidheid alleen gemeten onder deelnemers die op het moment van invullen nog geen uitnodiging voor de vaccinatie hadden ontvangen. In eerdere meetrondes is de vaccinatiebereid wel onder alle deelnemers gemeten, aangezien het vaccineren nog niet was gestart. Sinds meetronde 12 is gekeken naar deelnemers die al gevaccineerd zijn, een afspraak hebben ingepland, of nog niet zijn uitgenodigd maar zich wel willen laten vaccineren. 

De vaccinatiebereidheid voor het coronavaccin is sinds de vorige meetronde licht gestegen (4 procentpunt). Ten opzichte van het trendonderzoek voor het landelijk dashboard, is het percentage vaccinatiebereidheid op basis van dit vragenlijstonderzoek een overschatting van 5 tot 10 procentpunt. Vergeleken met meetronde 8 in november 2020, waarin de laagste bereidheid werd gemeten, is de vaccinatiebereidheid met 37 procentpunt toegenomen. Daarmee is de vaccinatiebereidheid nu op het hoogste niveau sinds de eerste keer dat dit uitgevraagd is in meetronde 3 (mei/juni 2020).

De bereidheid om zich te laten vaccineren stijgt over het algemeen met de leeftijd. Sinds de vorige meetronde is de vaccinatiebereidheid in alle leeftijdsgroepen gestegen. Onder 25-39-jarigen nam de vaccinatiebereidheid het meest toe met 8 procentpunt. Sinds meetronde 8, waarin de laagste bereidheid werd gemeten, is de vaccinatiebereidheid in elke leeftijdsgroep gestegen. De stijging ten opzichte van meetronde 8 is het hoogst in de groep 40-54 jarigen (45 procentpunt).

Hoe denken mensen over vaccinatie tegen het coronavirus

Aan de deelnemers zijn zeven verschillende stellingen over de coronavaccinatie voorgelegd. Deze stellingen konden zij beantwoorden met vijf antwoordmogelijkheden variërend van ‘helemaal mee oneens’ tot ‘helemaal mee eens’. Wanneer we de antwoorden uitsplitsen naar de bereidheid om zich te vaccineren, laat dit het volgende beeld zien. Degenen die bereid zijn zich te vaccineren zijn het veel vaker eens met de stelling dat het vaccin ze zal beschermen, dat het veilig is na goedkeuring, dat ze hiermee bijdragen aan een uitweg uit de crisis en dat zij anderen ermee beschermen (respectievelijk 68%, 74%, 91% en 78%). Van deze groep is 28% bang voor mogelijke bijwerkingen en 32% is bang voor onbekende langetermijngevolgen. 89% geeft aan dat de meesten van hun vrienden en familie zich hebben laten vaccineren, of dat van plan zijn.

Van de deelnemers die nog twijfelen over vaccinatie geeft een aanzienlijk deel aan bang te zijn voor mogelijke bijwerkingen (72%) of onbekende langetermijngevolgen (87%). 19% gelooft dat vaccinatie hen beschermt tegen het virus en 13% gelooft dat een vaccin veilig is als het is goedgekeurd voor de Nederlandse markt. Van deze groep gelooft 24% dat vaccinatie bijdraagt aan een uitweg uit de crisis en 17% denkt dat ze anderen beschermen door zich te laten vaccineren. Daarnaast geeft 67% aan dat de meesten van hun vrienden en familie zich hebben laten vaccineren, of dat van plan zijn.

Van de deelnemers die niet bereid zijn zich te laten vaccineren gelooft maar 8% dat het vaccin hen beschermt tegen het virus. 5% van deze groep ziet vaccinatie als een uitweg uit de coronacrisis voor Nederland. 4% denkt dat het veilig is wanneer het goedgekeurd is voor de Nederlandse markt en 4% gelooft dat zij anderen tegen het coronavirus beschermen als zij gevaccineerd zijn. Bovendien is 72% van deze groep bang voor mogelijke bijwerkingen van het vaccin en 89% is bang voor eventuele onbekende langetermijngevolgen. Van deze groep geeft 42% aan dat de meesten van hun vrienden en familie zich hebben laten vaccineren, of dat van plan zijn.

Meer informatie over waarom mensen zich wel of niet willen laten vaccineren is te vinden in verschillende publicaties van de Corona Gedragsunit. Hierin zijn ook gegevens verwerkt uit interviews en wetenschappelijke literatuur ten aanzien van vaccinatiebereidheid. 

Deze meetronde is de deelnemers met kinderen onder de 18 jaar voor het eerst gevraagd naar de bereidheid om hun kind te laten vaccineren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in ouders met kinderen van 0-11 jaar en kinderen van 12-17 jaar. De ouders kregen vier stellingen voorgelegd zoals ‘Als mijn kind een coronavaccin krijgt, is hij/zij beschermd tegen het coronavirus’ en ‘Ik ben bang voor mogelijke bijwerkingen bij mijn kind’. Deze stellingen konden zij beantwoorden met vijf antwoordmogelijkheden variërend van ‘helemaal mee oneens’ tot ‘helemaal mee eens’. Deelnemers met kinderen in beide leeftijdsgroepen zijn voor deze cijfers buiten beschouwing gelaten. De cijfers laten zien dat hoe ouder hun kinderen, hoe groter het vertrouwen van ouders in de werking en veiligheid van het vaccin en hoe minder angst ouders hebben voor eventuele bijwerkingen of onbekende langetermijngevolgen. Het grootste verschil tussen beide leeftijdsgroepen zit in de angst voor eventuele bijwerkingen en onbekende langetermijngevolgen (beide 20 procentpunt).

Bronnen van informatie

Er is ook gekeken naar de verschillende bronnen die deelnemers belangrijk vinden bij hun keuze om zich wel of niet te laten vaccineren. Wanneer we de antwoorden uitsplitsen naar de bereidheid om zich te laten vaccineren, laat dit het volgende beeld zien. Voor degenen die bereid zijn om zich te laten vaccineren is de informatie op de website van de overheid (coronavaccinatie.nl) de belangrijkste bron (42%), gevolgd door de informatie uit de media (39%). De minst belangrijke bronnen voor het maken van de vaccinatiekeuze zijn voor deze deelnemers informatie van de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken en Vaccinvrij (1%), informatie van een patiëntenvereniging (2%), informatie op thuisarts.nl (2%) en ‘meningen van bekende Nederlanders die ik vertrouw’ (2%).

Voor de deelnemers die nog twijfelen is ‘wetenschappelijke informatie die ik opzocht op internet’ de belangrijkste bron (39%), gevolgd door ‘meningen van anderen in mijn omgeving’ (30%). De minst belangrijke bronnen voor de twijfelaars zijn ‘meningen van bekende Nederlandse die ik vertrouw’ (2%) en informatie van patiëntenverenigingen (3%)

Voor degenen die niet bereid zijn om zich te laten vaccineren is ‘wetenschappelijke informatie die ik opzocht op internet’ de belangrijkste bron (50%), gevolgd door ‘andere informatie’ (29%). Daarnaast geeft 19% van deze deelnemers aan geen informatie te hebben gebruikt in hun vaccinatie keuze. De minst belangrijke bronnen voor het maken van de vaccinatiekeuze zijn voor deze deelnemers ‘meningen van bekende Nederlandse die ik vertrouw’, ‘informatie van patiëntenverenigingen’ en ‘informatie op thuisarts.nl’ (alle 3%).

Maatregelen na vaccinatie

Mensen die een coronavaccinatie hebben gehad, zijn voor een groot deel beschermd tegen ziekte door het coronavirus. Toch wordt iedereen gevraagd nog wel de maatregelen na te blijven leven totdat het virus voldoende onder controle is. Deze meetronde is voor het eerst gevraagd in hoeverre deelnemers de maatregelen nog hebben nageleefd nadat zij gevaccineerd waren.

Het merendeel van de deelnemers heeft na vaccinatie de maatregelen evenveel nageleefd als daarvoor. De maatregel waar de meeste gevaccineerde deelnemers zich evenveel of meer aan hebben gehouden is het handen wassen (89%). De maatregel die de meeste deelnemers het minst goed naleven na vaccinatie, is het houden van 1,5 meter afstand van vrienden/familie/collega’s. 27% van de gevaccineerde deelnemers is zich (veel) minder aan deze maatregel gaan houden. Toch heeft het merendeel (73%) zich na vaccinatie evenveel of juist meer aan de 1,5 meter afstand gehouden. Ook aan de maatregel voor het ontvangen van maximaal 4 bezoekers houden de deelnemers zich minder goed. 18% van de gevaccineerde deelnemers geeft aan juist (veel) meer ‘samen te komen met meer dan 4 personen’. 10% van de gevaccineerden geeft aan (veel) minder te zijn gaan testen bij klachten, 74% is evenveel of meer gaan testen, en 15% weet het niet.