Sinds maart 2020 onderzoekt het RIVM hoeveel vertrouwen er is in de Nederlandse aanpak van de  coronapandemie. Welk beeld hebben mensen van de aanpak en hoe is dit veranderd? Zijn de maatregelen die nog van kracht zijn goed te begrijpen? Op deze pagina staan de resultaten van de 19e ronde van het vragenlijstonderzoek op het thema 'communicatie en vertrouwen'.

  • De resultaten komen uit een cohortstudie. Dit betekent dat we mensen volgen over de tijd. Sommige mensen blijven meedoen, anderen stoppen, en weer anderen stromen later in. Dit type onderzoek is geschikt om patronen over de tijd te bestuderen (bijvoorbeeld ‘er is een toename in vertrouwen van 15 procentpunt’) en vergelijkingen te maken binnen personen (‘Draagvlak voor 1,5 meter afstand houden is 5 procentpunt lager dan voor regelmatig handen wassen’).
  • Het cohort is demografisch niet representatief voor de Nederlandse bevolking (zie toelichting). Cijfers op één tijdstip, zoals ‘de vaccinatiegraad’ in juli 2021, kunnen afwijken van onderzoeken die op dat moment een representatief sample hebben geworven en gewogen. We beoordelen deze afwijkingen elke ronde t.o.v. de cijfers op het Coronadashboard en die blijken beperkt (0 - 10 procentpunt). Waar deze verschillen wel duidelijk aanwezig zijn, geven we dit aan.

De mensen om ons heen kunnen veel invloed hebben op het beeld dat we vormen van de maatregelen. Van de deelnemers aan meetronde 19 heeft ongeveer de helft (49%) aangegeven dat ze in de week voor het invullen van de vragenlijst met anderen over de Nederlandse aanpak van de coronacrisis hebben gepraat. 7% van de deelnemers heeft aangegeven bijna dagelijks tot meerdere keren per dag met anderen te hebben gesproken over de Nederlandse aanpak van de coronacrisis. In meetronde 18 was dit nog 35% (cijfers niet in figuur). 14% vond het sentiment in de gesprekken over de Nederlandse aanpak (zeer) positief, 30% vond dit (zeer) negatief en 55% was neutraal.

36% van de deelnemers geeft aan in de afgelopen 7 dagen vaak of altijd het nieuws over het coronavirus gevolgd te hebben. 28% deed dat zelden of nooit. De nieuwsbronnen die deelnemers het belangrijkst vinden om nieuws over het coronavirus te volgen zijn nieuwsuitzendingen van de publieke omroep zoals het NOS Nederlandse Omroep Stichting (Nederlandse Omroep Stichting) journaal (49% geeft aan deze nieuwsbron belangrijk te vinden), online nieuwssites of apps zoals nos.nl of nu.nl (42%), en landelijke kranten (40%).  

 

Van de deelnemers had 30% (heel) veel vertrouwen in de manier waarop de Nederlandse overheid probeert het coronavirus onder controle te houden, 20% had er (helemaal) geen vertrouwen in en 50% was neutraal. Onder de deelnemers die niet gevaccineerd zijn ligt het vertrouwen lager (3% (heel) veel vertrouwen, 72% (helemaal) geen vertrouwen) dan onder deelnemers die wel gevaccineerd zijn (31% (heel) veel vertrouwen, 19% (helemaal) geen vertrouwen; cijfers niet in figuur).

In vergelijking met andere landen doet Nederland het volgens 17% van de deelnemers (veel) beter, terwijl een groep van 19% het beleid als (veel) slechter beoordeelt (65% is neutraal). 

Veranderingen in het beeld van de Nederlandse aanpak

Voor de veranderingen in het beeld van de Nederlandse aanpak over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Het vertrouwen, dat sinds meetronde 8 (herfst 2020) daalde, kende een korte opleving bij meetronde 13 (zomer 2021). Vanaf meetronde 14 (zomer 2021) daalde het vertrouwen weer tot het laagste punt tot nu toe bij de vorige meetronde. In de huidige meetronde is dit percentage weer gestegen (met 11 procentpunt) en ligt daarmee op het niveau van einde zomer 2021 (meetronde 14). Dit geldt ook voor het sentiment in gesprekken met anderen en de vergelijking met andere landen. Beide percentages bereikten een laagste punt tot nu toe in meetronde 17/18 en zijn in de huidige meetronde weer toegenomen, met respectievelijk 8 procentpunt (niveau van meetronde 14, einde zomer 2021) en 6 procentpunt (niveau van herfst 2021). 

Van de deelnemers vindt 64% dat de Nederlandse overheid voldoende maatregelen neemt om verdere verspreiding van het virus te beperken. 15% vindt dat de overheid te veel doet en 21% vindt dat de overheid te weinig doet (cijfers niet in figuur). Onder de deelnemers die weinig vertrouwen hebben in het beleid, ligt het percentage deelnemers dat vindt dat de overheid te weinig doet hoger (39%; cijfers niet in figuur) en het percentage dat vindt dat de overheid voldoende maatregelen neemt lager (28%). 

Voor het goed kunnen uitvoeren en volhouden van de gedragsregels is het belangrijk dat mensen begrijpen wat er van ze verwacht wordt. Van de deelnemers in meetronde 19 geeft 47% aan dat ze het onlogisch of moeilijk te begrijpen vinden waarom sommige gedragsregels in de ene situatie wel gelden en in de andere niet. 24% vindt dat niet onlogisch of moeilijk te begrijpen en 30% is neutraal.

Verandering in hoeveelheid en onduidelijkheid van de maatregelen

Voor de veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Het percentage deelnemers dat vindt dat de overheid voldoende maatregelen neemt, was in meetronde 17 flink gezakt (met 25 procentpunt ten opzichte van meetronde 16). In meetronde 18 steeg dit percentage en dit zet door in de huidige meetronde. Het percentage ligt in meetronde 19 op het hoogste punt tot nu toe gemeten (42 procentpunt hoger dan meetronde 17). 

Het percentage deelnemers dat het onlogisch of moeilijk te begrijpen vindt waarom de corona-gedragsmaatregelen in sommige situaties wel gelden en in andere situaties niet, varieert over de rondes heen. In meetronde 15 (herfst 2021) en in meetronde 18 lag dit percentage  het hoogst sinds de lente in 2020. In de huidige meetronde is dit percentage gedaald met 25 procentpunt en ligt daarmee op het niveau van de zomer van 2021 (het laagste niveau gemeten). 

Aan de deelnemers is een aantal stellingen voorgelegd die gaan over de beslissingen van de overheid ten aanzien van de coronamaatregelen. Deze stellingen zijn gegroepeerd over vier thema’s. Deze zijn of de Nederlandse overheid bij het bepalen van de maatregelen 1) gebruikmaakt van de juiste informatie (kwaliteit), 2) voldoende uitleg geeft (transparantie), 3) een eerlijke verdeling maakt (distributieve rechtvaardigheid), en 4) rekening houdt met verschillende belangen (representativiteit).

De deelnemers zijn het meest positief over de kwaliteit van de besluitvorming (gebruik maken van de juiste informatie): 71% van de deelnemers is daar positief over. Het minst positief zijn de deelnemers over de distributieve rechtvaardigheid (een eerlijke verdeling maken): 29% is daar positief over in de huidige meetronde.

Veranderingen in de mening over de aanpak van de overheid

Voor de veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Sinds de winter van 2020 is voor alle thema’s het percentage deelnemers gedaald dat hier positief over was, op een kleine opleving na aan het begin van de zomer van 2021 (halverwege juni). In de huidige meetronde is voor alle thema’s het percentage voor het eerst weer gestegen. De sterkste stijging is te zien bij het thema representativiteit (18 procentpunt). De percentages liggen hiermee weer ongeveer op het niveau van lente/zomer 2021. 

De vragenlijst van meetronde 19 is afgenomen tussen 9 en 13 maart 2022. Sinds de vorige meetronde (19-23 januari 2022) zijn veel maatregelen stapsgewijs versoepeld of komen te vervallen. Eind januari gingen de meeste locaties onder voorwaarden weer open en werden de quarantaineregels versoepeld. In februari ging alles open. Het advies voor bezoek thuis, de mondkapjesplicht in publieke binnenruimtes en op drukke plekken buiten, het coronatoegangsbewijs en de afstandsplicht vervielen (afstand houden wordt nog wel geadviseerd). Ook kon er vanaf toen weer voor maximaal de helft van de werktijd op kantoor gewerkt worden. De veranderingen in maatregelen zijn terug te vinden in de tijdlijn van coronamaatregelen.

Meetrondes

Ronde 1: 17-24 april 2020 | Ronde 2: 7-12 mei 2020 | Ronde 3: 27 mei - 1 juni 2020 | Ronde 4: 17-21 juni 2020 | Ronde 5: 8-12 juli 2020 | Ronde 6: 19-23 augustus 2020 | Ronde 7: 30 september - 4 oktober 2020 | Ronde 8: 11-15 november 2020 | Ronde 9: 30 december 2020 - 3 januari 2021 | Ronde 10: 10-14 februari 2021 | Ronde 11: 24-28 maart 2021 | Ronde 12: 5-9 mei 2021 | Ronde 13: 16-20 juni 2021 | Ronde 14: 28 juli - 1 augustus 2021 | Ronde 15: 8-12 september 2021 | Ronde 16: 20-24 oktober 2021 | Ronde 17: 24-28 november 2021 | Ronde 18: 19-23 januari 2022 | Ronde 19: 9-13 maart 2022