Sinds maart 2020 onderzoekt het RIVM hoeveel vertrouwen er is in de Nederlandse aanpak van de coronapandemie. Welk beeld hebben mensen van de aanpak en hoe is dit veranderd? Hebben mensen vertrouwen in de toekomstplannen van de overheid voor een mogelijk nieuwe opleving? Op deze pagina staan de resultaten van de 21e ronde van het vragenlijstonderzoek op het thema 'communicatie en vertrouwen'.

  • De resultaten komen uit een cohortstudie. Dit betekent dat we mensen volgen over de tijd. Sommige mensen blijven meedoen, anderen stoppen, en weer anderen stromen later in. Dit type onderzoek is geschikt om patronen over de tijd te bestuderen (bijvoorbeeld ‘er is een toename in vertrouwen van 15 procentpunt’) en vergelijkingen te maken binnen personen (‘Draagvlak voor 1,5 meter afstand houden is 5 procentpunt lager dan voor regelmatig handen wassen’).
  • Het cohort is demografisch niet representatief voor de Nederlandse bevolking (zie toelichting). Cijfers op één tijdstip kunnen afwijken van onderzoeken die op dat moment een representatief sample hebben geworven en gewogen. We beoordeelden deze afwijkingen tot en met ronde 20 t.o.v. de cijfers op het Coronadashboard en die bleken beperkt (meestal 0 - 10 procentpunt).    

De mensen om ons heen kunnen veel invloed hebben op het beeld dat we vormen van de maatregelen. Van de deelnemers aan meetronde 21 heeft ongeveer een derde  (31%) aangegeven dat ze in de week voor het invullen van de vragenlijst met anderen over de Nederlandse aanpak van de coronacrisis hebben gepraat. 3% van de deelnemers heeft aangegeven bijna dagelijks tot meerdere keren per dag met anderen te hebben gesproken over de Nederlandse aanpak van de coronacrisis. Aan het begin van dit jaar (meetronde 18 – januari 2022) was dit nog 35% (cijfers niet in figuur). Deze meetronde vond 13% het sentiment in de gesprekken over de Nederlandse aanpak (zeer) positief, 34% vond dit (zeer) negatief en 53% was neutraal. 18% van de deelnemers geeft aan in de afgelopen 7 dagen vaak of altijd het nieuws over het coronavirus gevolgd te hebben. 52% deed dat zelden of nooit.
 
Van de deelnemers had 25% (heel) veel vertrouwen in de manier waarop de Nederlandse overheid probeert het coronavirus onder controle te houden, 24% had er (helemaal) geen vertrouwen in en 51% was neutraal. Onder de deelnemers die niet gevaccineerd zijn ligt het vertrouwen lager (3% (heel) veel vertrouwen, 78% (helemaal) geen vertrouwen) dan onder deelnemers die wel gevaccineerd zijn (27% (heel) veel vertrouwen, 21% (helemaal) geen vertrouwen; cijfers niet in figuur). 

In vergelijking met andere landen doet Nederland het volgens 15% van de deelnemers (veel) beter, terwijl een groep van 19% het beleid als (veel) slechter beoordeelt (66% is neutraal). 
 

Veranderingen in het beeld van de Nederlandse aanpak

Voor de veranderingen in het beeld van de Nederlandse aanpak over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Het vertrouwen is sinds het begin van de pandemie gedaald tot het laagste punt ooit bij meetronde 17 (november 2021). Sindsdien is het vertrouwen weer wat gestegen en is het na een daling in ronde 20 in de huidige meetronde opnieuw toegenomen (met 4 procentpunt). Het vertrouwen ligt daarmee weer op het niveau van september 2021. Er is een vergelijkbaar patroon zichtbaar voor het sentiment in gesprekken met anderen. De vergelijking met andere landen is gelijk gebleven sinds de vorige meetronde. Ten opzichte van de vorige meetronde is het percentage met (heel) veel vertrouwen in de Nederlandse aanpak onder deelnemers die gevaccineerd zijn toegenomen (4 procentpunt). Onder deelnemers die niet gevaccineerd zijn is geen verschil met de vorige meetronde wat betreft het vertrouwen in de aanpak van de Nederlandse overheid.

Van de deelnemers vindt 62% dat de Nederlandse overheid voldoende maatregelen neemt om verdere verspreiding van het virus te beperken. 10% vindt dat de overheid te veel doet en 27% vindt dat de overheid te weinig doet. Deelnemers die (helemaal) geen vertrouwen hebben in de aanpak van de overheid geven vaker aan dat er te veel maatregelen zijn (21%) of te weinig maatregelen zijn (48%) in vergelijking met deelnemers die neutraal zijn over het beleid of veel vertrouwen hebben (7% te veel; 72% voldoende; 21% te weinig).

Verandering in hoeveelheid maatregelen

Voor de veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Het percentage deelnemers dat vindt dat de overheid voldoende maatregelen neemt, was in meetronde 17 flink gezakt (met 25 procentpunt ten opzichte van meetronde 16). In meetronde 18 steeg dit percentage en dit zette door tot het hoogste punt gemeten in maart 2022 (meetronde 19, 42 procentpunt hoger dan meetronde 17). In de huidige meetronde blijft het percentage deelnemers dat vindt dat de overheid voldoende maatregelen neemt ongeveer stabiel. Dat geldt ook voor het percentage dat vindt dat er teveel maatregelen zijn. Het percentage deelnemers dat vindt dat de overheid te weinig doet, is met 5 procentpunt gedaald.

Voor de veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Sinds de winter van 2020 is voor alle thema’s het percentage deelnemers gedaald dat hier positief over was, op een kleine opleving na aan het begin van de zomer van 2021 (halverwege juni). In maart 2022 is voor alle thema’s het percentage voor het eerst weer gestegen. De sterkste stijging was te zien bij het thema representativiteit (18 procentpunt). De percentages lagen hiermee weer ongeveer op het niveau van lente/zomer 2021. In meetronde 21 zijn de percentages gelijk gebleven. 

Veranderingen in de mening over de aanpak van de overheid

Aan de deelnemers is een aantal stellingen voorgelegd die gaan over de beslissingen van de overheid ten aanzien van de coronamaatregelen. Deze stellingen zijn gegroepeerd over vier thema’s, namelijk of de Nederlandse overheid bij het bepalen van de maatregelen 1) gebruikmaakt van de juiste informatie (kwaliteit), 2) voldoende uitleg geeft (transparantie), 3) een eerlijke verdeling maakt (distributieve rechtvaardigheid), en 4) rekening houdt met verschillende belangen (representativiteit).

De deelnemers zijn het meest positief over de kwaliteit van de besluitvorming (gebruik maken van de juiste informatie): 65% van de deelnemers is daar positief over. Het minst positief zijn de deelnemers over de distributieve rechtvaardigheid (een eerlijke verdeling maken): 26% is daar positief over in de huidige meetronde.

De overheid werkt aan plannen om bij een nieuwe opleving van het coronavirus een lockdown te voorkomen en de gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk te houden. Aan deelnemers zijn stellingen voorgelegd over het vertrouwen in de aanpak bij een mogelijke nieuwe opleving.

Een kwart van de deelnemers (24%) heeft er vertrouwen in dat de overheid goed voorbereid zal zijn voor een mogelijke nieuwe opleving van het coronavirus. 34% heeft geen duidelijke mening, en 39% heeft hier geen vertrouwen in. 43% van de deelnemers heeft er vertrouwen in dat de overheid zich goed laat informeren, 31% is neutraal. Drie kwart van de deelnemers (76%) vindt dat de overheid meer zou moeten communiceren over hun plannen om met een mogelijke opleving om te gaan. Vergeleken met de vorige meetronde is het percentage deelnemers dat vertrouwen heeft in een goede voorbereiding en het percentage dat vindt dat de overheid meer zou moeten communiceren ongeveer gelijk gebleven.

De vragenlijst van meetronde 21 is afgenomen tussen 7 en 11 september 2022. Net als in de vorige meetronde (8-12 juni 2022) gelden alleen nog adviezen om verspreiding van het coronavirus te beperken. Dit zijn: hygiëne-adviezen, thuisblijven en (zelf)testen bij klachten, in isolatie gaan na een positieve (zelf)test en vaccineren. De veranderingen in maatregelen gedurende de pandemie zijn terug te vinden in de tijdlijn van coronamaatregelen. Vanwege de andere fase van de pandemie en het afschalen van de maatregelen, is het vragenlijstonderzoek na meetronde 19 om de 13 weken uitgevoerd in plaats van zeswekelijks. Meetronde 21 is voorlopig de laatste meetronde. 

Meetrondes

Ronde 1: 17-24 april 2020 | Ronde 2: 7-12 mei 2020 | Ronde 3: 27 mei - 1 juni 2020 | Ronde 4: 17-21 juni 2020 | Ronde 5: 8-12 juli 2020 | Ronde 6: 19-23 augustus 2020 | Ronde 7: 30 september - 4 oktober 2020 | Ronde 8: 11-15 november 2020 | Ronde 9: 30 december 2020 - 3 januari 2021 | Ronde 10: 10-14 februari 2021 | Ronde 11: 24-28 maart 2021 | Ronde 12: 5-9 mei 2021 | Ronde 13: 16-20 juni 2021 | Ronde 14: 28 juli - 1 augustus 2021 | Ronde 15: 8-12 september 2021 | Ronde 16: 20-24 oktober 2021 | Ronde 17: 24-28 november 2021 | Ronde 18: 19-23 januari 2022 | Ronde 19: 9-13 maart 2022 | Ronde 21: 7-11 september 2022