Om inzicht te krijgen in de mentale gezondheid van jongeren, stelden we hen vragen over psychische klachten, stress, eenzaamheid en zelfdodingsgedachten. Hier bespreken we de resultaten van de meetronde van december 2022. Dit is het zesde kwartaalonderzoek onder jongeren en onderdeel van het Gezondheidsonderzoek COVID-19.
Mentale klachten onder jongeren nemen licht toe
We vroegen jongeren hoe zij zich de afgelopen 4 weken voelden. De ruime meerderheid (66%) ervaarde in december 2022 geen mentale klachten. 1 op de 3 heeft wel mentale klachten. We zien daarmee dat na een piek in maart 2022 en de voorzichtige daling in de zomerperiode (juni en september), het aantal jongeren met deze klachten weer toeneemt (zie grafiek). Het aantal huisartsbezoeken voor mentale klachten (depressie) in het laatste kwartaal van 2022 vergelijkbaar is met de jaren vóór de coronapandemie. Huisartsbezoek voor mentale klachten neemt af, terwijl dus het aandeel jongeren dat in de vragenlijst zelf aangeeft mentale klachten te hebben, niet daalde. Een verklaring zou kunnen zijn dat deze jongeren soms geen hulp zoeken.
We onderzochten welke groepen duidelijk meer kans hebben om mentale klachten te hebben. Jongeren die stress ervaren door eigen problemen of om overige redenen en jongeren die eenzaam zijn, hebben meer kans op mentale klachten.
Iets meer jongeren dachten aan zelfdoding
We vroegen jongeren of zij er in de laatste 3 maanden serieus aan dachten om een eind aan hun leven te maken. 15% van de jongeren gaf aan deze serieuze gedachten aan zelfdoding wel eens tot heel vaak te hebben gehad. Dit is een toename ten opzichte van september 2022, terwijl daarvoor nog sprake was van een daling (zie grafiek). Jongeren kwamen nog steeds vaker bij de huisarts vanwege zelfdodingsgedachten of -pogingen dan voor de pandemie, maar vergeleken met het laatste kwartaal van 2021 was er wel een afname.
Sommige groepen denken meer over zelfdoding na. Vooral jongeren met mentale klachten zijn vatbaar voor deze gedachten. Ook jongeren die aangeven dat ze mentale hulp nodig hebben, maar geen of onvoldoende (passende) hulp vonden of geen hulp zochten, hebben duidelijk meer kans op zelfdodingsgedachten. Eenzaamheid vergroot deze kans ook.
Kaderblok
Denk je soms aan zelfmoord? En heb je nu hulp nodig? Bel gratis 113 of 0800-0113. Ook via deluisterlijn.nl kan je altijd chatten of bellen. Of ga naar 113.nl voor online hulp of coaching.
Eenzaamheid onder jongeren daalt
We vroegen jongeren hoe vaak zij zich in de laatste 4 weken eenzaam voelden. 45% voelde zich enigszins tot sterk eenzaam. Sinds maart 2022 neemt dit percentage af (zie grafiek hieronder).
Jongeren met mentale klachten en jongeren met stress om wat anderen van hen vinden, hebben een grotere kans op eenzaamheid. Ook zagen we een verband tussen zelfdodingsgedachten en eenzaamheid. Daarnaast hebben jongeren met lichamelijke klachten zoals slaapproblemen meer kans op eenzaamheid. Andersom hebben jongeren met meer vertrouwen in de toekomst juist minder kans om zich eenzaam te voelen.
Bijna helft van de jongeren ervaart stress
In december 2022 voelde 47% van de jongeren zich in de laatste 4 weken door 1 of meer factoren (zeer) vaak gestrest. Na de sterke stijging tussen december 2021 en maart 2022, zien we hierin een voorzichtige daling en stabilisering (zie grafiek).
Sommige situaties zorgden voor meer stress bij jongeren dan andere. De meeste stress werd veroorzaakt door school (28%), de combinatie van alles wat jongeren moeten doen (28%) en wat anderen van hen vinden (15%). De ervaren stress door de coronasituatie daalde het sterkst (van 20% in maart 2022 naar 8% in december) (zie grafiek).
Ervaren stress per factor
Sla de grafiek Ervaren stress door... over en ga naar de datatabelIn de vragenlijst staan voorbeelden bij sommige antwoordopties. Zo kan stress door school of huiswerk ook gaan om stress door werk. Bij stress door situatie thuis staat ‘Ik voel me gestrest door mijn situatie thuis (zoals zorgen, problemen of ruzies thuis)’. Bij eigen problemen staan deze voorbeelden: mijn gezondheid, ruzies met anderen, geheimen of schulden. Stress door wat anderen vinden gaat om de mening van anderen over de deelnemer zelf: ‘wat anderen van me vinden’. Bij stress door alles wat ik moet doen staat tussen haakjes ‘school of huiswerk, werk, social media, bijbaantje, sporten, etc.’. Bij stress door de coronaperiode of maatregelen staan geen voorbeelden. Jongeren die stress voelen door overige zaken noemen in een vervolgvraag vaak onderwerpen die te maken hebben met wie ze zijn, bijvoorbeeld geaardheid, relaties met belangrijke mensen in hun leven, onzekerheid over hun eigen toekomst en keuzes of vragen over zingeving.
We zien een sterk verband tussen mentale klachten en stress. Groepen die duidelijk meer kans hebben op stress zijn jongeren met lichamelijke klachten zoals moeheid en geheugenproblemen en jongeren die eenzaam zijn.
Jongeren maken zich zorgen om inflatie en woningmarkt
Om na te gaan wat momenteel thema’s zijn die jongeren bezig houden, vroegen we jongeren hoeveel zorgen zij zich maken over specifieke onderwerpen. Daaruit blijkt dat jongeren zich veel minder zorgen maken over mogelijke coronamaatregelen (26%) en een coronabesmetting van henzelf of een dierbare (16%) dan over bijvoorbeeld inflatie (66%) of de woningmarkt (56%). De staafgrafiek hieronder laat zien over welke onderwerpen jongeren zich veel of weinig zorgen maken.
Er bleek geen verband te zijn tussen zorgen die jongeren hebben en mentale klachten.