Om inzicht te krijgen in de mentale gezondheid van volwassenen, stelden we hen vragen over psychische klachten, stress, eenzaamheid en suïcidaliteit. Deze resultaten komen uit het zevende kwartaalonderzoek (maart 2023) van het Gezondheidsonderzoek COVID-19. Het onderzoek naar volwassenen is gestart in maart 2022, de gezondheid van jongeren wordt al bijgehouden sinds september 2021.
Mentale klachten onder volwassenen stabiliseren
Volwassenen konden aangeven hoe zij zich de afgelopen 4 weken voelden. In maart 2022, na een periode met veel coronamaatregelen, had 23% van de volwassenen mentale klachten. In juni daalde dat naar 18%. In september steeg dat percentage naar 21% en dat bleef zo in december (zie de grafiek hieronder). In maart 2023 daalde het aandeel volwassenen met mentale klachten weer (18%). Het lijkt erop dat mentale klachten onder volwassenen stabiliseren.
Mentale klachten hangen samen met zelfdodingsgedachten en (emotionele) eenzaamheid. Stress ervaren door de thuissituatie, werk, eigen problemen, de combinatie van alles wat volwassenen moeten doen en overige zaken geven een grotere kans op mentale klachten. Mentale klachten houden ook verband met typische stress-gerelateerde lichamelijke klachten zoals prikkelbaarheid, moeheid, geheugen-, concentratie- en slaapproblemen.
Zelfdodingsgedachten bijna gelijk
We vroegen volwassenen of zij er in de laatste 3 maanden serieus aan dachten om een eind aan hun leven te maken. In maart 2023 had 8% deze gedachten wel eens tot heel vaak. Het aantal volwassenen dat aangeeft dat ze in de laatste 3 maanden serieus dachten aan zelfdoding blijft sinds de eerste meting in maart 2022 ongeveer gelijk (zie grafiek).
Volwassenen met mentale klachten hebben duidelijk meer kans om over zelfdoding na te denken.
inhoud
Denk je soms aan zelfmoord? En heb je nu hulp nodig? Bel gratis 113 of 0800-0113 of ga naar 113.nl voor online hulp of coaching.
Volwassenen voelen zich minder eenzaam
De eenzaamheid onder volwassenen is gedaald sinds we begonnen te meten in maart 2022 (zie grafiek). Niet alleen de groep die zich enigszins eenzaam voelt krimpt, maar ook de groep die zich sterk eenzaam voelt wordt kleiner. Van de volwassenen voelde 61% zich niet eenzaam in de laatste 4 weken, 28% was een enigszins eenzaam en 11% voelde zich sterk eenzaam.
Eenzaamheid komt vaak samen voor met mentale klachten. Ook volwassenen met stress over hun sociale contacten (zoals de relatie met familie en vrienden of mantelzorg), hun thuissituatie of eigen problemen voelen zich vaker eenzaam. Weinig vertrouwen in de toekomst, een oudere leeftijd en alleen wonen vergroten de kans op eenzaamheid. Andersom vermindert het ondernemen van sociale activiteiten de kans op eenzaamheid.
Ruim 1 op de 5 volwassenen voelt stress
In maart 2023 ervaarde 22% van de volwassenen stress door 1 of meer factoren in de 4 weken voordat ze de vragenlijst invulden (zie grafiek).
In maart 2023 ervaarden volwassenen vooral stress door werk (8%), eigen problemen (8%) en de combinatie van alles wat ze moeten doen (8%). Stress door de coronaperiode of maatregelen daalde tussen maart 2022 en maart 2023, van 10% naar 3% (zie grafiek).
Ervaren stress per factor
Sla de grafiek Ervaren stress door/over over en ga naar de datatabelIn de vragenlijst staan voorbeelden bij sommige antwoordopties. Zo kan stress door werk ook gaan om stress door studie. Bij stress door situatie thuis staat ‘Ik voel me gestrest door mijn situatie thuis (zoals mijn relatie, problemen met opvoeding, ruzies thuis)’. Bij eigen problemen staan deze voorbeelden: mijn gezondheid, geldzaken, schulden, woonsituatie. Stress over sociale contacten heeft als voorbeelden de relatie met familie en vrienden en mantelzorg. Bij stress door alles wat ik moet doen staat tussen haakjes ‘werk, sociaal leven, social media, vrijwilligerswerk, sporten etc.’. Bij stress door de coronaperiode of maatregelen staan geen voorbeelden. Volwassenen die stress voelen door overige zaken noemen in een vervolgvraag vaak meerdere problemen die tegelijk spelen. Denk aan rechtszaken, geldproblemen of gebreken aan hun woonruimte. Veel volwassenen noemen ook zorgen die ze hebben over het klimaat, de oorlog (in Oekraïne) en onzekerheid over de toekomst.
Stress en mentale klachten hangen sterk samen. Hetzelfde geldt voor (emotionele) eenzaamheid. Ook komt het ervaren van stress vaak samen voor met prikkelbaarheid, moeheid, hartkloppingen en buikpijn. Verder geldt dat hoe jonger de volwassene, hoe meer kans op stress. De leeftijdsgroep 76 en ouder heeft de minste kans op het ervaren van stress.
Volwassenen zijn bang dat dat inflatie hen persoonlijk zal raken
Om na te gaan wat thema's zijn die volwassenen bezighouden, konden volwassenen aangeven of ze bang zijn dat bepaalde onderwerpen hen persoonlijk zullen gaan raken. Dat is zo voor de inflatie (41%), hoge gas- en energieprijzen (40%), tegenstellingen tussen groepen in de samenleving (30%), de oorlog in Oekraïne (30%) en het klimaat (30%) (zie grafiek). Volwassenen zijn minder bang dat een coronabesmetting van henzelf of een dierbare (6%), mogelijke coronamaatregelen (5%) of de gevolgen van de aardbeving in Turkije en Syrië (5%) hen persoonlijk zullen raken.
Er bleek geen verband tussen mentale klachten en hoeveel of welke zorgen volwassenen hebben.
Meer informatie over hoe het met volwassenen gaat
Hoe komt het dat volwassenen soms slecht in hun vel zitten? Wat hebben ze nodig om zich beter te voelen? Volwassenen met mentale klachten geven in hun antwoorden aan dat ze onder grote druk staan en veel behoefte hebben aan rust. Een uitgebreidere beschrijving van de antwoorden van volwassenen over mogelijke oorzaken en oplossingen voor hun mentale klachten staat op de pagina Mentale klachten uitgelegd door volwassenen zelf.
Meer informatie over hoe mentale klachten van volwassenen mogelijk gelinkt zijn aan de gebeurtenissen die zij meemaakten tijdens de coronaperiode staat op de pagina Ervaringen tijdens corona. Volwassenen die aangaven dat ze behoefte hebben aan mentale hulp, kregen ook de vraag of ze die hulp hebben gevonden. Meer daarover lees je op de pagina Hulpbehoefte. Verder zijn sommige lichamelijke klachten die volwassenen rapporteren gelinkt aan mentale klachten. Zie daarvoor de pagina Lichamelijke gezondheid.