Om inzicht te krijgen in de lichamelijke gezondheid van volwassenen vroegen we hen hoe vaak zij in de afgelopen 4 weken last hadden van een aantal lichamelijke klachten. Op deze pagina staan de resultaten van het 8e kwartaalonderzoek (juni 2023). Dit is onderdeel van het Gezondheidsonderzoek COVID-19.
Helft volwassenen had lichamelijke klachten
De helft (50%) van de volwassenen ervaarde (zeer) vaak 1 of meer lichamelijke klachten. Vermoeidheid (28%), spier- of gewrichtsklachten (23%) en slaapproblemen (17%) kwamen het meest voor. Hartkloppingen werden het minst genoemd (3%).
De meeste klachten komen iets vaker voor dan in de vorige meting. Moeheid neemt iets toe (van 25 naar 28%). Hoesten neemt iets af (van 10 naar 7%) (zie grafiek).
Vooral mentale klachten vergroten de kans op deze lichamelijke klachten. Lichamelijke klachten hangen vaak samen met stress. Ze komen vooral veel voor bij stress door eigen problemen, de situatie thuis, sociale contacten, alles wat ze moeten doen en werk/studie. Volwassenen met lichamelijke klachten hebben ook vaker behoefte aan hulp of steun.
Langdurig ziek zijn
In dit 8e kwartaalonderzoek kregen volwassenen de vraag of ze langer dan 3 maanden geestelijk en/of lichamelijk ziek of beperkt zijn. Hierbij konden ze ook aangeven of ze post-COVID hebben. Mensen met post-COVID hebben langdurige klachten na corona, ook wel bekend als Long COVID.
13% heeft een lichamelijke ziekte of beperking
Van de volwassenen gaf 13% aan dat ze een lichamelijke ziekte of beperking hebben. Denk aan kanker, hartziekten, blindheid of verlamming. Ook had 7% een mentale ziekte of beperking, zoals depressie of burn-out. Daarnaast zei 2% dat ze post-COVID hebben (zie grafiek).
Diagnose post-COVID
Hoe weten mensen dat ze post-COVID hebben? Is er een officiële diagnose gesteld? Zo ja, door wie? Volwassenen die aangaven dat ze post-COVID hebben kregen hierover een vervolgvraag te zien. Van hen zei 34% dat hun huisarts de diagnose heeft gegeven en kreeg 21% de diagnose van een medisch specialist. Niemand in dit onderzoek kreeg de diagnose van iemand uit de alternatieve geneeskunde. Daarnaast is bij 20% de ziekte niet officieel vastgesteld, maar denken zij zelf (14%) of mensen die hen goed kennen (6%) dat ze post-COVID hebben 4% Vulde ‘Anders, namelijk’ in en noemt daarbij een diagnose door meerdere specialisten of zeggen dat een arts post-COVID vermoed, maar nog niet heeft vastgesteld (zie grafiek).
Ervaringen met post-COVID
Volwassenen die invulden dat ze post-COVID hebben of denken te hebben, gaven allemaal antwoord op de vraag hoe deze ziekte invloed heeft op hun leven. Daarbij is het goed om te bedenken dat juist mensen met ernstige post-COVID waarschijnlijk geen energie hebben om een vragenlijst in te vullen. Toch geven de antwoorden een goede indruk van hoe volwassenen post-COVID ervaren.
De grootste invloed die volwassenen ervaren is de beperking in hun dagelijkse bezigheden en functioneren. Ze benoemen dat ze hun verantwoordelijkheden niet kunnen nemen. Bijvoorbeeld bijdragen aan het huishouden of niet kunnen werken en daardoor minder inkomen hebben. Volwassenen vinden het lastig dat hun ziekte invloed heeft op hun gezin of partner.
De beperkingen die mensen met post-COVID ervaren komen doordat ze weinig energie hebben en heel moe zijn, maar ook door cognitieve problemen, benauwdheid, en soms ook door pijnklachten. Een paar deelnemers zeggen dat ze vaker ziek zijn, of beschrijven een klacht die verder weinig genoemd wordt.
Een paar antwoorden gaan over de mentale impact van post-COVID. Zoals stress vanwege geldproblemen of depressie. Tegelijkertijd zijn er ook volwassenen die juist hun best doen om positief te blijven. Zij zeggen uitdrukkelijk dat ze proberen te genieten van de dingen die ze wel kunnen doen.
De ernst van de klachten verschilt. Sommige deelnemers kunnen alleen maar op de bank liggen of noemen dat ze niet meer kunnen fietsen. Anderen voelen zich nauwelijks beperkt. Dat kan komen doordat ze al (deels) hersteld zijn. Een paar mensen beschrijft hoe ze revalideren. Dat gaat stapje voor stapje, met veel dutjes en dagen zonder afspraken.
De citaten in het uitklapvenster hieronder geven een indruk van hoe verschillende volwassenen post-COVID ervaren. Bedenk daarbij dat antwoorden van mensen met en zonder diagnose door elkaar staan en dat de meest ernstig zieke mensen waarschijnlijk geen vragenlijst invullen.
“Vermoeid, concentratieproblemen, kortademig.”
“Sinds ik COVID heb gehad, ben ik nooit meer niet moe geweest. Ik val vaak flauw en heb heel weinig energie.”
“Alles is me vaak te veel
Lusteloos
Moe bij het wakker worden
Drukte en plotselinge veranderingen gaan slecht
Probeer me niet af te zonderen
Tevreden met niets doen
Ik ben zeker positief
Geniet van de dingen die wel gaan.”
“Ben cognitief en conditioneel zeer beperkt, sociale leven ligt vrijwel stil, baan kwijtgeraakt, financiële terugval, niet in staat normale dagelijkse dingen in huis allemaal te doen, vaak verdrietig, gevoel van eenzaamheid, schuldgevoel richting partner die alles op moet vangen enz.”
“Beginperiode erg veel invloed. Naarmate het beter gaat weer langzaam terug naar normaal.”
“Benauwd, kon niet autorijden 2 jaar huishouden was te zwaar, boodschappen was alles duizelig, alles koste heel veel energie. Ziektewet is stopgezet omdat ik gewoon niet meer kan werken hierdoor en niemand mijn verhaal serieus neemt dus mijn inkomen is ook verdwenen. Paar keer geprobeerd parttime te werken maar het lukt gewoon niet.”
“Het beïnvloedt mijn gehele dagelijkse bestaan.”
“Ik kan mijn werk niet doen. Sociaal kan ik bijna niks en ook alles rondom mijn huishouden kan ik alleen doen wanneer ik mijn rustpauzes neem. Dus ik leef erg geïsoleerd en belast mijn gezin hier ook mee.”
“Door extreme vermoeidheid kan ik mijn huis en tuin niet meer onderhouden. Ik heb het daarom te koop moeten zetten, wat mij zeer verdriet. Ik ben een hartstochtelijk reiziger, maar kan en durf nu niet meer mijn huis uit. Daarin voel ik me beknot en mis ik steeds meer kwaliteit in mijn leven. Mijn conditie is inmiddels abominabel. Ooit liep ik de Camino de Santiago. Nu ben ik na 1,5 km (kilometer) zo uitgeput dat ik letterlijk over mijn eigen benen struikel en languit op straat val. Daardoor doen mijn knieën pijn. Mijn concentratie is weg. Een boek lezen lukt domweg niet meer. Zelf boodschappen doen en eten koken is een enorme inspanning. Ik neem daarom steeds vaker een boterhammetje en ga maar weer naar bed, ongelukkig, doodmoe en wanhopig, want er dient zich geen verbetering aan. Bezoekjes aan vrienden en familie kan ik niet opbrengen. Ik ben aan het vereenzamen. Ik overweeg sterk om mijn LAT-relatie te beëindigen. Mijn vriend verdient beter. Enzovoorts en zo verder.”
Meer informatie
Meer informatie over wat we tot nu toe weten over post-COVID en verwijzingen naar organisaties die patiënten ondersteunen staat op Rijksoverheid.nl. Het RIVM doet onderzoek naar post-COVID, lees daarover op de pagina LongCOVID-onderzoek.