1 Inleiding

In deze inleiding staat voor wie de richtlijn voor evenementen is geschreven en wat het doel van de hygiëne-eisen is. Ook wordt er uitgelegd waarom hygiëne belangrijk is. Daarnaast vindt u een leeswijzer als ondersteuning bij het vinden van specifieke informatie.

Voor wie is deze hygiënerichtlijn?

Deze richtlijn is een hulpmiddel om de hygiëne op een evenement vorm te geven. In de eerste plaats is deze hygiënerichtlijn geschreven voor organisatoren van evenementen, omdat zij direct verantwoordelijk zijn voor een zo gezond mogelijke omgeving voor zowel de bezoeker als de medewerker. In bepaalde situaties heeft ook de eigenaar van het pand of de locatie verantwoordelijkheden; de organisatie van het evenement moet nagaan of de eigenaar deze verantwoordelijkheid ook neemt/heeft genomen.

De vergunning voor een evenement wordt door de organisatie aangevraagd bij de gemeente. De gemeente kan de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) om hygiëneadvies vragen voordat de vergunning wordt verleend. Zo nodig brengt de GGD vooraf of tijdens het evenement een bezoek aan de locatie.

Indien u een vergunning heeft ontvangen van de gemeente voor een evenement waar dieren bij betrokken zijn, moet u het evenement aanmelden bij de NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit). Informatie hierover en het formulier dat u moet invullen vindt op de website van de NVWA.

De term ‘evenement’ wordt in deze richtlijn breed toegepast, voor zowel grote als kleine(re) evenementen. Uitgangspunt is dat de voorzieningen die tijdens een evenement worden opgezet tijdelijk zijn en dus na een bepaalde periode weer worden afgebroken. De richtlijn gaat in op alle mogelijke aspecten van een evenement.

Er zijn evenementen waar bezoekers of deelnemers een korte tijd verblijven en evenementen waar men ook kan overnachten. Daarnaast kan een evenement zowel binnen als buiten worden georganiseerd. Het kan daarom voorkomen dat bepaalde eisen, zoals de regels omtrent dierenverblijven of dance events, niet op uw evenement van toepassing zijn. Lees de richtlijn dus goed door zodat u weet welke eisen er wel en niet gelden voor uw specifieke evenement.

Twijfelt u of bepaalde hygiënemaatregelen ook voor uw evenement gelden? Met behulp van het formulier in paragraaf 6.6 kunt u nagaan of er sprake is van een (verhoogd) infectierisico. De gemeente zal dit formulier ook gebruik voor het inwinnen van hygiëneadvies bij de GGD (vaak via de GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) – Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio). Heeft u vragen over dit advies of over de te nemen hygiënemaatregelen? Dan kunt u terecht bij de GGD in de plaats of regio waar het evenement wordt georganiseerd.

Wat is het doel van deze richtlijn?

Deze richtlijn geeft een overzicht van de minimale hygiëne-eisen waar evenementen aan moeten voldoen. U vindt in dit document zowel richtlijnen over de bouw en inrichting van uw evenement als richtlijnen die direct te maken hebben met de uitvoering van hygiënemaatregelen, zoals schoonmaakwerkzaamheden.
Of er op uw evenement een groter infectierisico is dan gemiddeld, ligt aan:

• het verwachte aantal bezoekers of deelnemers;
• de kenmerken van deze bezoekers of deelnemers (risicogroep);
• de aard van de tijdelijke voorzieningen.

Het is de taak van de organisatie om dit infectierisico zo klein mogelijk te maken. Een goed hygiënebeleid is hiervoor nodig.

In deze richtlijn komen zoveel mogelijk verschillende onderwerpen aan bod, die op evenementen kunnen voorkomen. Het kan echter zijn dat op uw evenement activiteiten of handelingen plaatsvinden die wel een infectierisico kunnen veroorzaken, maar niet zijn genoemd in deze richtlijn. In dat geval kunt u gebruik maken van andere richtlijnen, zoals andere richtlijnen van het LCHV Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid), of advies inwinnen bij de GGD in uw regio.

Hygiëne en ziekteverwekkers

Een goede hygiëne voorkomt de verspreiding van micro-organismen. Voorbeelden van micro-organismen zijn bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. Micro-organismen zijn onzichtbaar voor het blote oog en komen overal voor: op de huid, in lichaamsvloeistoffen zoals ontlasting, urine, bloed, wondvocht, sperma, speeksel of braaksel, op meubelen en gebruiksvoorwerpen, in de lucht, in water, op en in voedsel. De meeste zijn onschuldig of zelfs nuttig voor de mens, maar sommige kunnen ziekten veroorzaken. Door contact tussen mensen kunnen deze ziekteverwekkers zich van de ene mens naar de andere verspreiden.

Hoe verspreiden ziekteverwekkers zich?

Ziekteverwekkers verspreiden zich op de volgende manieren:

• via de handen;
• via lichaamsvloeistoffen (ontlasting, urine, bloed, wondvocht, sperma, speeksel of braaksel);
• door de lucht (via druppels door hoesten, huidschilfers of stof);
• via voedsel en water;
• via voorwerpen (drinkbekers en toiletten);
• via dieren (insecten en (huis)dieren (en hun ontlasting).

Als deze ziekteverwekkers zich vervolgens in het lichaam vermenigvuldigen, kan iemand ziek worden. Deze ziektes noemen we infectieziekten. Of een besmetting uitgroeit tot een infectie, heeft met verschillende dingen te maken:

• de hoeveelheid ziekteverwekker waarmee iemand besmet is;
• hoe gemakkelijk de ziekteverwekker mensen ziek maakt;
• iemands lichamelijke conditie. De een wordt ziek, de ander voelt zich niet lekker en een derde heeft nergens last van.

Hygiëne voorkomt ziekte

Infectierisico’s beperkt u in de eerste plaats door een goede hygiëne. Alle regels in deze richtlijn hebben hiermee te maken.
In de basis is hygiëne niet meer dan het volgende:

• Breng wat vuil is niet in contact met wat schoon is. En andersom.
• Maak schoon wat vuil is of gooi het weg.
• Je kunt niet altijd aan de buitenkant beoordelen of iets vuil of schoon is.
• Alles begint en eindigt met handhygiëne. 

Leeswijzer

Elk hoofdstuk en elke paragraaf begint met een korte inleidende tekst. Hierin leest u waarom het onderwerp belangrijk is. Daarna volgt een opsomming van de hygiënemaatregelen.

In hoofdstuk 6 vindt u kant-en-klare instructies voor uitvoerende medewerkers en vrijwilligers. 

2 Hygiënisch handelen

In dit hoofdstuk vindt u algemene informatie over hygiënisch handelen. Specifieke informatie over schoonmaken en desinfecteren staat in hoofdstuk 3.

Voor een optimale hygiëne is het niet alleen belangrijk dat uw medewerkers weten hoe ze moeten werken, maar ook waarom ze dat moeten doen.

2.1 Persoonlijke hygiëne

Medewerkers, bezoekers of deelnemers hebben veel contact met elkaar. Hierbij kunnen ziekteverwekkers zich gemakkelijk verspreiden via de handen, kleding en gedeelde materialen. Een goede persoonlijke hygiëne verkleint het infectierisico.

Handhygiëne

Een van de meest voorkomende manieren waarop ziekteverwekkers worden verspreid, is via de handen. Er zijn twee manieren waarop u handhygiëne kunt toepassen. Door de handen te wassen met water en zeep of door de handen te desinfecteren met een handdesinfecterend middel.

Werkkleding

Om het infectierisico te verkleinen, moeten medewerkers schone werkkleding dragen.

2.2 Afvalverwerking

Afval kan een bron van ziektekiemen zijn. Bovendien trekt afval dierplagen aan. Daarom moet de opslag en afvoer van afval aan bepaalde eisen voldoen.

2.3 Legionellapreventie

In waterinstallaties zoals mobiele douchecabines, fonteinen, bubbelbaden en watermistsystemen (o.a. bestemd voor verkoeling van de omgeving) kunnen legionellabacteriën groeien en door het sproeien of vernevelen van het water in de lucht komen. Mensen kunnen de legionellabacteriën inademen en een longontsteking krijgen (‘veteranenziekte’). Soms overlijden mensen aan deze longontsteking. Om te voorkomen dat bezoekers en medewerkers van het evenement veteranenziekte krijgen is het uitvoeren van legionellapreventie vanuit gezondheidsperspectief noodzakelijk bij de volgende risicovolle waterinstallaties:

1. Tijdelijke waterinstallaties* met vernevelende tappunten of apparatuur (o.a. mobiele douche-units, sproeisystemen voor afkoelen publiek);
2. Fonteinen, spray park-installaties en vergelijkbare watersproeiers in of onder een (deels) overdekte of overkapte omgeving (bijvoorbeeld tent of overkapping). Het gaat hierbij alleen om fonteinen of sierwaterinstallaties waarbij een motor met kracht fijne waternevel produceert en die niet zijn geplaatst in oppervlaktewater**;
3. Mobiele of tijdelijke whirlpools of andere vernevelende baden die op een locatie staan waar normaalgesproken geen (semi)openbare baden aanwezig zijn (zoals zwembaden of hotel);
4. Mistsystemen zoals terraskoeling, lucht- of productbevochtiging. Dit zijn systemen waar water zeer fijn wordt verneveld en verspreid naar de omgeving;
5. Mobiele koelers (bijvoorbeeld mistventilators). Deze systemen zijn vergelijkbaar met mistsystemen. Bij mobiele koelers wordt water verneveld in combinatie met een ventilator;
6. Mobiele of tijdelijke natte koeltorens die niet van een inrichting zijn, zoals op een bouwterrein. Dit zijn installaties die gebruikt worden om een bedrijfsproces te koelen.

* Tijdelijke (drink)waterinstallatie: waterinstallatie die weer wordt verwijderd na maximaal 1 jaar (bron: waterwerkblad 1.4H).
** Oppervlaktewater: waterlichaam in de natuur, al dan niet aangelegd door de mens zoals meren, vijvers en sloten.

Verantwoordelijkheden vergunninghouder/evenementenorganisator

De vergunninghouder is eindverantwoordelijk voor het uitvoeren van legionellapreventie bij bovenstaande waterinstallaties tijdens het evenement, of er moet een overeenkomst zijn waarin de verantwoordelijkheid op een andere wijze is vastgelegd. De vergunninghouder zorgt voor het (laten) opstellen van een risicoanalyse en het (laten) uitvoeren van een beheersplan. Ook controleert de vergunninghouder of de legionellapreventie op de juiste wijze plaatsvindt. Daarnaast moet de vergunninghouder erop toezien dat de geleverde waterinstallatie op de juiste wijze wordt gebruikt.

Vragen tijdens de planning van het evenement

Tijdens de planning van het evenement is het aan te raden de volgende vragen te beantwoorden:

• Zijn alle vernevelende waterinstallaties nodig of is een niet-vernevelend alternatief mogelijk? Verneveling wordt gevormd door o.a. douches en fonteinen: waterinstallaties waar water met enige druk door een gaatje wordt geperst. Als de verneveling weggenomen kan worden of vervangen door bijvoorbeeld een toestel wat niet verneveld zoals een keukenkraan of tuinslang zonder sproei- of spuitkop, dan is legionellapreventie niet noodzakelijk.

• Wie is eindverantwoordelijk voor de legionellapreventie en wie voert de legionellapreventie uit? Maak duidelijke afspraken over wie wat doet, leg dit schriftelijk vast.

Te nemen maatregelen vóór aanvang evenement

• Stel zo ver mogelijk voor aanvang van het evenement een risicoanalyse op van de vernevelende waterinstallatie. Met deze risicoanalyse wordt bepaald of legionellagroei mogelijk is, en zo ja waar en wanneer deze groei kan plaatsvinden. Factoren die worden bekeken zijn onder andere:
  • is er sprake van een permanente of tijdelijke watertemperatuur tussen de 20 en 50 °C?
  • is biofilm (slijmlaagje van bacteriën in de waterinstallatie) in leidingen of andere onderdelen van de waterinstallatie aanwezig?
  • doorstroomt het water voldoende?
    Uit de risicoanalyse volgt een advies over de te nemen maatregelen.

• Bij tijdelijk te plaatsen waterinstallaties is het aan te raden vooraf te bepalen wat de meest gunstige locatie is om onnodige opwarming van het water door de zon of een warmte-afgevend apparaat te voorkomen.

• Maak een beheersplan en voer het beheerplan uit. Op basis van de risicoanalyse wordt een beheersplan gemaakt. Als blijkt dat er maatregelen genomen moeten worden om legionellagroei zo veel mogelijk te voorkomen, dan is het noodzakelijk een effectieve beheermethode toe te passen (zie tabel [1]). In het beheersplan staat ook vermeld hoe en wanneer gecontroleerd wordt of de beheermethode goed werkt.

• Meld bij de gemeente dat tijdens het evenement een risicovolle waterinstallatie wordt gebruikt en vermeld daarbij welke maatregelen worden genomen om legionellagroei of -verspreiding zoveel mogelijk te voorkomen

• Vul een tijdelijke waterinstallatie die geplaatst wordt voor het evenement, bijvoorbeeld een tijdelijke sierfontein of whirlpool, pas vlak voordat het evenement begint met water.

De vergunninghouder/evenementorganisator kan zelf de risicoanalyse en het beheersplan opstellen, behalve als in de evenementvergunning hierover andere eisen zijn opgenomen. Zelf opstellen is mogelijk als het een simpele installatie betreft waarbij het beheer kan volstaan met af en toe spoelen of het plaatsen van een filter en/of UV ultraviolet (ultraviolet)-lamp en de vergunninghouder voldoende kennis heeft van legionellapreventie en de installatie. Voor complexere installaties waar bij gunstige condities snelle groei van legionella mogelijk is, zoals whirlpools en grote fonteinen, is het ten zeerste aan te bevelen hiervoor een wateradviesbedrijf in te huren met een BRL6010-certificaat (‘legionella-certificaat’ voor bedrijven die voldoen aan de Kiwa-eisen om risicoanalyses en beheersplannen voor drinkwater op te stellen). Als een waterinstallatie wordt gehuurd (bijvoorbeeld een douchecabine) van een professionele verhuurder, dan kan ook gevraagd worden of de verhuurder het beheersplan opstelt. De verhuurder is echter niet verplicht om dit te doen.

Voor het opstellen van een risicoanalyse en beheersplan kan gebruikgemaakt worden van Arbo-Informatieblad (AI)-32; legionella (4e druk). 

In het Waterwerkblad 1.4H zijn richtlijnen opgenomen voor de aanleg van tijdelijke drinkwaterinstallaties.

Voorbeelden van beheermethoden

Tabel 1 geeft een overzicht van enkele legionella-beheermethoden (bron: RIVM). Een wateradviesbureau kan bepalen welke methode het meest geschikt is. Dit is afhankelijk van het type waterinstallatie én de conclusies uit de risicoanalyse.

Maatregelen tijdens evenement

Controleer tijdens het evenement elke dag of de beheermethode goed wordt uitgevoerd (bij thermisch beheer) of nog goed functioneert (andere beheermethoden). Kijk ook of het water en de installatie schoon is. Het is aan te raden deze controles te vermelden in een logboek zodat de toezichthouder kan zien dat de controles plaatsvinden en de preventie wordt uitgevoerd. Bij afwijkingen, bijvoorbeeld een kapotte UV-lamp, is het noodzakelijk passende maatregelen te nemen. In het beheersplan moet zijn vermeld welke passende maatregelen genomen moeten worden.

Verantwoordelijkheden leverancier, verhuurder en installateur van de waterinstallatie

De leverancier of verhuurder van de waterinstallatie is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de te verhuren of te leveren waterinstallatie. Als de verhuurder de waterinstallatie zelf installeert, is het gebruikelijk dat de verhuurder ook verantwoordelijk is voor de wijze waarop de tijdelijke installatie is aangelegd. Als de waterinstallatie gebreken vertoont of niet schoon of zo droog mogelijk is bij aflevering, hoort de leverancier ervoor te zorgen dat deze zaken worden verholpen. Als voor een waterinstallatie keurmerken nodig zijn, bijvoorbeeld KIWA-richtlijnen (BRL beoordelingsrichtlijn (beoordelingsrichtlijn)), dan moet de leverancier deze kunnen tonen. Als een tijdelijke drinkwaterinstallatie niet volgens Waterwerkblad 1.4H is aangesloten, dan kan de installateur hiervoor ook verantwoordelijk worden gehouden.
De leverancier (of installateur) kan echter niet verantwoordelijk gehouden worden voor het (verkeerd) gebruik van de waterinstallatie. De leverancier van de waterinstallatie is in de regel ook niet verantwoordelijk voor de kwaliteit van het water dat door de waterinstallatie stroomt. Uitzondering is als de leverancier ook het water levert, bijvoorbeeld in een al gevulde voorraadtank.

Van de leverancier of installateur kan wel verlangd worden dat hij minimaal een schematische beschrijving of tekening geeft van de geïnstalleerde waterinstallatie zodat een risicoanalyse kan worden opgesteld. Bij voorkeur is de leverancier of installateur betrokken bij het opstellen van de risicoanalyse en het beheersplan. Daarnaast moet de leverancier schriftelijk aangeven hoe de waterinstallatie goed onderhouden kan worden. Hierbij moet hij vermelden welke desinfectiemiddelen niet gebruikt mogen worden, dit om te voorkomen dat door verkeerd onderhoud of beheer de waterinstallatie beschadigd wordt. Als de leverancier het onderhoud of de reiniging van de tijdelijke installatie verzorgt tijdens de verhuur, is het aan te bevelen dat zij ook de eventuele beheersmaatregelen uitvoeren.

Eisen aan legionellapreventie

Bij sommige waterinstallaties is het uitvoeren van legionellapreventie verplicht, ook als op de locatie waar de waterinstallatie in gebruik is geen evenement plaatsvindt. Het betreft de volgende waterinstallaties:

1. Drinkwaterinstallaties van prioritaire instellingen, zoals zwembaden, hotels en campings. Regelgeving: hoofdstuk 4 van het Drinkwaterbesluit en de bijbehorende ‘Regeling legionellapreventie in drinkwater en warm tapwater’.
2. Badinrichtingen of zwemgelegenheden met één of meer vernevelende (zwem)baden, waarbij tenminste 1 bad een wateroppervlak heeft van minimaal 2 m2 en dieper dan 50 cm. Regelgeving: het Besluit Hygiëne en Veiligheid van Badinrichtingen en Zwemgelegenheden (Bhvbz Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden)), art. 2a-2d.
3. Natte koeltorens; dit zijn installaties waarbij water als koelmiddel wordt gebruikt en het water wordt verneveld. Deze installaties worden onder meer gebruikt bij de klimaatregulering van gebouwen. Regelgeving: het Activiteitenbesluit en de bijbehorende –regeling art. 3.16a.

Als een evenement plaatsvindt op een locatie met deze waterinstallaties dan is de vergunninghouder/evenementorganisator niet verantwoordelijk voor het uitvoeren van legionellapreventie. In verband met de zorgplicht voor de bezoekers en medewerkers is het wel verstandig na te gaan bij de juridisch eigenaar van de waterinstallatie of legionellapreventie volgens de geldende eisen wordt uitgevoerd. 

3 Schoonmaken en desinfecteren

In vuil en stof kunnen ziekteverwekkers zitten. Door schoon te maken, haalt u ook veel ziekteverwekkers weg. Hierdoor verkleint u de kans op ziekte.

Er is een verschil tussen schoonmaken en desinfecteren. Schoonmaken is stof en vuil verwijderen, bijvoorbeeld door te stofzuigen of te dweilen. Zo raakt u ook de meeste ziekteverwekkers kwijt. Maar om bijvoorbeeld ziekteverwekkers in bloedvlekken weg te krijgen moet u na het schoonmaken óók desinfecteren. Door materialen en oppervlakken te desinfecteren, doodt u voldoende ziekteverwekkers.

In dit hoofdstuk vindt u algemene eisen aan het schoonmaken en desinfecteren. Schoonmaakschema’s en stapsgewijze schoonmaakinstructies vindt u in hoofdstuk 6.

3.1 Schoonmaakregels en -technieken

Er komt veel kijken bij een goede schoonmaak. Als er verkeerd wordt schoongemaakt, kunnen er ziekteverwekkers achterblijven of zelfs verspreid worden.

3.2 Omgaan met schoonmaakmaterialen

Schoonmaakmaterialen moeten ook goed schoongemaakt, gedroogd en opgeruimd worden. Hieronder staan de algemene eisen. Daarnaast vindt u in paragraaf 6.1 een specifiek schoonmaakschema voor schoonmaakmaterialen.

3.3 Schoonmaakschema’s gebruiken

Een schoonmaakschema voorkomt dat onderdelen worden overgeslagen.

3.4 Desinfecteren

In sommige gevallen is het schoonmaken van voorwerpen en oppervlakken onvoldoende en moet er na het schoonmaken ook worden gedesinfecteerd. Hieronder staat wanneer voorwerpen en oppervlakken gedesinfecteerd moeten worden. Let op: desinfecteer alleen als er eerst is schoongemaakt. Desinfecterende middelen werken niet als iets nog vuil en stoffig is.

Er is een aantal toegelaten middelen die in één handeling zowel schoonmaken als desinfecteren. Dit staat dan in het gebruiksvoorschrift. Gebruikt u zo’n middel? Dan is schoonmaken voordat u dit middel gebruikt uiteraard niet nodig.

Bij het desinfecteren gelden de volgende algemene regels:

Toegelaten desinfecterende middelen voor oppervlakken, materialen en handen

Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) beoordeelt of een desinfecterend middel goed werkt en veilig is. Ook stelt het Ctgb vast waarvoor het gebruikt mag worden. Een middel kan bijvoorbeeld alleen geschikt zijn voor het desinfecteren van de handen, en niet voor het desinfecteren van oppervlakken. Daarnaast zijn sommige middelen alleen effectief tegen sommige bacteriën, terwijl andere middelen ook virussen kunnen doden.

Middelen die door het Ctgb zijn toegestaan, zijn te herkennen aan een N-code op de verpakking (4 tot 5 cijfers gevolgd door ‘-N’, bijvoorbeeld: 12345 N). Daarnaast moet de fabrikant op de verpakking melden waarvoor het middel gebruikt mag worden.

Middelen die zijn toegelaten, staan ook op de website van het Ctgb. Hoe u deze middelen op de website kunt vinden, staat in paragraaf 6.7.Op de website van het Ctgb is voor elk toegelaten middel het ‘Actueel gebruiksvoorschrift’ opgenomen. In dit gebruiksvoorschrift staat waarvoor het middel gebruikt mag worden en tegen welke micro-organismen het effectief is. Ook staat er hoe u het middel moet gebruiken.

Let op: u mag een desinfecterend middel alleen gebruiken voor de toepassingen die in het gebruiksvoorschrift staan beschreven! Zie de onderstaande voorbeelden:

• Voorbeeld 1:
  U heeft een desinfecterend middel waarmee u uw handen wilt desinfecteren. In het gebruiksvoorschrift staat alleen beschreven dat het middel geschikt is voor de desinfectie van harde oppervlakken. U mag dit middel dan niet voor uw handen gebruiken.

• Voorbeeld 2:
  U heeft een desinfecterend middel waarmee u een oppervlak wilt desinfecteren dat bevuild was met bloed. In het gebruiksvoorschrift staat dat het middel effectief is tegen bacteriën, gisten en schimmels. U mag dit middel dan niet gebruiken voor de desinfectie van het oppervlak; bij een verontreiniging met bloed heeft u namelijk een middel nodig dat effectief is tegen virussen.

4 Hygiëne bij voorzieningen

In dit hoofdstuk vindt u de eisen aan de bouw en inrichting die nodig zijn om een goede persoonlijke hygiëne, schoonmaak en hygiënische omgang met materialen, producten en afval mogelijk te maken. Informatie en tips over het binnenmilieu en extreme weersomstandigheden, vindt u in de paragraaf 6.8.

Hoeveel voorzieningen, zoals toiletten, douches, EHBO eerste hulp bij ongelukken (eerste hulp bij ongelukken)-posten, afvalbakken of drinkwaterinstallaties u nodig heeft, is afhankelijk van allerlei verschillende aspecten. Voorbeelden van zulke factoren worden in afzonderlijke paragrafen gegeven.

4.1 Toiletten

Op elk evenement moeten voldoende toiletten aanwezig zijn. Factoren die van belang zijn voor het bepalen van het benodigde aantal toiletvoorzieningen zijn:

• het aantal te verwachten bezoekers;
• de samenstelling van het publiek (mannen/vrouwen/jeugd etc.);
• de gemiddelde verblijfstijd (dagevenement of meerdaags evenement);
• het soort evenement (vanwege het gedragspatroon);
• het type toiletten (toiletten op waterspoeling of mobiele toiletten) dat wordt gebruikt;
• de verwachte piekdrukte (bijvoorbeeld showpauzes);
• het consumptieve gedrag (wordt er veel gedronken?).

4.2 (Tijdelijke) drinkwatervoorziening

Sommige terreinen hebben bestaande voorzieningen, maar het kan ook voorkomen dat u tijdelijke drinkwatervoorzieningen moet plaatsen die na het evenement weer verwijderd worden. Let bij zowel bestaande als bij tijdelijke drinkwatervoorzieningen op de volgende regels:

4.3 Meerdaagse evenementen

Bij meerdaagse evenementen wordt er vaak gebruik gemaakt van tijdelijke overnachtingfaciliteiten. Bezoekers of deelnemers kunnen zowel in bestaande gebouwen als op kampeerterreinen overnachten. Naast de algemene regels voor toiletten, douche- en badruimtes, drinkwatervoorzieningen en waterinstallaties, zijn de regels die in deze paragraaf staan beschreven, specifiek van toepassing op evenementen met overnachtingsfaciliteiten.

Tijdelijke kampeerterreinen

Als u gebruik maakt van een veld waar normaal gesproken vee graast, kunnen er risico’s zijn op besmetting via uitwerpselen. Daarnaast kan het zijn dat u huisdieren toestaat op het kampeerterrein. Zorg dat de eigenaars van huisdieren duidelijke informatie krijgen. Neem daarom de volgende maatregelen:

Ter beschikking gestelde gebouwen

In deze gebouwen wordt gebruik gemaakt van bestaande voorzieningen, zoals het geval is in scholen, buurthuizen of sporthallen. Het kan dan voorkomen dat toiletten en waterinstallaties een tijdje niet gebruikt zijn. Zorg daarom dat u van tevoren goed nagaat of alle voorzieningen goed werken en repareer eventuele mankementen voordat het evenement begint.

Douche- en badruimtes

Als deelnemers ook overnachten op uw evenement is de mogelijkheid om te kunnen douchen of baden noodzakelijk. Hoeveel douches u minimaal moet plaatsen is afhankelijk van het aantal bezoekers of deelnemers. Factoren die van belang zijn voor de berekening van het benodigde aantal douches en wastafels zijn:

• het aantal overnachtende personen;
• de samenstelling van het publiek;
• de aard van het evenement (bijvoorbeeld festival, sportwedstrijd);
• de douchetijden (bijvoorbeeld 24 uur per dag open of korte openingstijden (bijvoorbeeld 09.00 – 12.00 uur of direct na een sportwedstrijd).

Chemische toiletten

Als er bezoekers zijn met een camper of caravan met een eigen chemisch toilet, dan moeten er voorzieningen zijn voor het legen van deze toiletten.

4.4 Tijdelijke eetgelegenheden

Op veel publieksevenementen zijn tijdelijke eetgelegenheden aanwezig. U bent vanuit het Warenwetbesluit wettelijk verplicht maatregelen te nemen die de kans verkleinen dat medewerkers en bezoekers ziek worden van bedorven eten en drinken. In Hygiënecodes staan voedselveiligheidsmaatregelen die voor alle stadia van voedselverwerking gelden: van het kopen of ontvangen tot het bewaren, het bereiden en het serveren van eten en drinken. Hygiënecodes zijn een praktische uitwerking van de HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points; een systeem om de voedselveiligheid te beheersen). Met behulp van een goedgekeurde Hygiënecode kunt u voldoen aan de wettelijke voorschriften van voedselveiligheid. Voorbeelden van goedgekeurde en veelgebruikte Hygiënecodes op evenementen zijn de Hygiënecode voor de horeca en de Hygiënecode voor de contract- en inflightcatering. Een overzicht van alle goedgekeurde

Hygiënecodes vindt u op de website van de toezichthouder, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit: www.nvwa.nl.

In paragraaf 6.4 vindt u informatie voor medewerkers en vrijwilligers die werken met eten en drinken op een evenement.

Basisprincipes van voedselveiligheid

Voedselveiligheidsmaatregelen zijn gebaseerd op drie basisprincipes: beheersing van de temperatuur, netheid en controle van de houdbaarheid.

Beheersing van de temperatuur

De temperatuur van gekoelde of diepvriesproducten beïnvloedt de voedselveiligheid. Hoe kouder deze producten worden bewaard, hoe minder kans ziekteverwekkers hebben om uit te groeien. Bij hoge temperaturen worden veel ziekteverwekkers juist gedood. Daarom gaan veel regels in de Hygiënecode over de temperatuureisen die voor deze producten gelden. 

Netheid

Via vuile handen en vuile materialen (zoals keukenspullen of andere etenswaren) kan voedsel besmet raken met ziekteverwekkers. Bovendien kan groente en fruit bij aanschaf al besmet zijn. Daarom staan er in de Hygiënecode zowel eisen die gesteld worden aan de persoonlijke hygiëne van mensen die werken met voedsel als regels gericht op de schoonmaak van materialen en werkruimten.

Houdbaarheid

Bijna al het voedsel is bederfelijk. Daarom is het controleren en garanderen van de houdbaarheid van producten een belangrijk aspect van voedselveiligheid.

4.5 Medische zorg

De veiligheid op een evenement is belangrijk. De Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio)) adviseert gemeenten bij het verlenen van vergunningen voor evenementen. Nadat u een evenement bij de gemeente heeft aangemeld, besluit de GHOR dan ook of er een speciale EHBO eerste hulp bij ongelukken (eerste hulp bij ongelukken)-post moet worden ingericht of dat er alleen een aantal EHBO’ers aanwezig moet zijn. De EHBO-organisatie is zelf verantwoordelijk voor de inrichting van de EHBO-post. Daarnaast kan bij dance events worden aangeraden om een EHBD- (Eerste Hulp Bij Drugsgebruik) in te richten.

Lees de ‘Landelijke handreiking geneeskundige advisering publieksevenementen’ voor meer informatie over de rol van de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) en de GHOR. De handreiking is gratis te downloaden en kunt u vinden op internet door de titel in te vullen in een online zoekmachine.

Hygiëne op de EHBO-post

Wanneer op een evenement een EHBO-post aanwezig is, dan moet deze zo zijn ingericht dat het medisch handelen hygiënisch kan worden uitgevoerd. De volgende minimale eisen zijn van toepassing:

Bestrijding van infectieziekten

Bij meerdaagse evenementen bestaat er een grotere kans dat infectieziekten uitbreken. Als organisator kunt u nooit controleren waar bezoekers zijn geweest en wat voor ziekteverwekkers ze met zich (kunnen) meedragen. Iemand die rechtstreeks uit een gebied komt waar besmettelijke ziekten heersen, kan deze ziekteverwekkers overdragen op anderen. Tref bij het vóórkomen van een aantal zieken met dezelfde klachten direct de volgende maatregelen:

5 Hygiëne bij activiteiten

Er worden verschillende soorten evenementen georganiseerd, waarbij ook verschillende activiteiten van toepassing kunnen zijn. In dit hoofdstuk staan enkele activiteiten beschreven die kunnen voorkomen op een evenement. Als er activiteiten worden georganiseerd, die niet in deze richtlijn zijn beschreven, maar waar toch hygiënerisico’s kunnen zijn, dan is het de verantwoordelijkheid van de organisator om bijpassende richtlijnen te zoeken of advies in te winnen bij de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst).

5.1 Wateractiviteiten

Tijdens evenementen kunnen er activiteiten op en in het water plaatsvinden. U kunt hierbij denken aan een nieuwjaarsduik, zwemtochten in kanalen of survivalevenementen. Hierbij kan gebruikt worden gemaakt van zwembaden of natuurwater.

Zwembaden

Maakt u gebruik van een bestaand zwembad dan is de exploitant van een zwembad verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en de hygiëne. De Omgevingsdienst (OD omgevingsdienst (omgevingsdienst)) in uw regio controleert de bestaande (vaste) zwembaden in uw regio en handhaaft daar waar nodig.

Plaatst u als organisatie een tijdelijk zwembad of een whirlpool, dan bent u als organisatie verantwoordelijk voor de kwaliteit van het water. Is het tijdelijk (zwem)bad dieper dan 0,5 meter en heeft het een wateroppervlakte van minimaal 2 m², dan zijn de eisen uit de Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden (WHVBZ) en het bijbehorende besluit (BHVBZ) van toepassing.

Let bij tijdelijke (zwem)baden dieper dan 0,5 meter en met een minimaal wateroppervlak van 2 m² op het volgende:

Neem bij kleinere, tijdelijke zwembaden en whirlpools de volgende hygiënemaatregelen:

Natuurwater

Voor het natuurwater zijn er officiële zwemwaterlocaties vastgesteld. Deze locaties worden door de Omgevingsdienst (OD) van uw regio maandelijks gecontroleerd. Maakt u gebruik van zo'n locatie, dan kunt u van 1 mei tot 1 oktober een zwemadvies en een profiel van de desbetreffende locatie opvragen via de website www.zwemwater.nl.

Activiteiten in natuurwater buiten het vastgestelde zwemseizoen of op een niet aangewezen zwemwaterlocatie kunnen een gezondheidsrisico vormen. Raadpleeg hiervoor de OD uit uw regio.

Neem de volgende maatregelen wanneer er op uw evenement wordt gezwommen in natuurwater: 

5.2 Activiteiten met dieren

Zijn er dieren op het evenement? Dan kunnen er extra risico’s zijn. Dieren kunnen namelijk allerlei ziekteverwekkers met zich meedragen zonder zelf ziek te zijn. Door het aaien en knuffelen van dieren worden deze ziekteverwekkers gemakkelijk overgebracht, bijvoorbeeld via stukjes voedsel of mest die in de vacht blijven plakken. Infectieziekten die specifiek van dieren naar mensen worden overgedragen, heten zoönosen.

Gezonde dieren

Om medewerkers en bezoekers van uw evenement zo goed mogelijk tegen infectieziekten te beschermen, is het belangrijk dat dieren gezond zijn. Worden er toch dieren ziek op uw evenement, dan moet u het risico op besmetting naar andere dieren en mensen zo klein mogelijk maken. Om dit te doen, gelden de volgende maatregelen:

Specifieke regels voor vogels

De papegaaienziekte (psittacose) is een van de bekendste ziekten die overdraagbaar zijn van vogels op mensen. Deze ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Chlamydia psittaci. Mensen die ziek worden, kunnen verschillende klachten hebben, zoals een griepachtig ziektebeeld met koorts, of een ernstige longontsteking. Behandeling gebeurt met antibiotica.

Vogels die mogelijk met C. psittaci chlamydia psittaci (chlamydia psittaci) geïnfecteerd zijn kunnen ziekteverschijnselen vertonen zoals lusteloosheid, gewichtsverlies, verminderde eetlust, diarree en ademhalingsproblemen als hoesten, niezen en een grote neusslijmproductie. Vogels scheiden C. psittaci uit via ontlasting, oogvocht en neusslijm. Dit kan ook gebeuren als vogels zelf geen klachten hebben. Mensen kunnen besmet raken wanneer ze deze bacteriën inademen. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer stof besmet met C. psittaci door de lucht dwarrelt (bijvoorbeeld via strooisel uit vogelkooien). Vooral in gevangenschap gehouden vogels zoals kromsnavels, duiven en pluimvee dragen de ziekte over op mensen.

In Nederland krijgen mensen regelmatig psittacose na een bezoek aan een vogelevenement. Omdat vogels door stress meer bacteriën kunnen uitscheiden, moet u bij evenementen met vogels maatregelen nemen om het risico op verspreiding van C. psittaci te verkleinen. Zo beschermt u mensen én gezonde vogels.

Bouw en inrichting van dierverblijven

Dierverblijven zijn aan specifieke bouw- en inrichtingseisen verbonden. Dit is niet alleen belangrijk voor de dieren, maar ook voor bezoekers, zij kunnen ziek worden door direct contact met dieren en hun mest. 

Schoonmaak van dierverblijven

Op evenementen waar ook dieren zijn, kunnen ziekteverwekkers zich gemakkelijk via mest en voerbakken verspreiden. Het is daarom belangrijk dat dierverblijven goed worden schoongehouden: 

Informatie voor bezoekers

Omdat dieren veel ziekteverwekkers met zich mee dragen is het belangrijk dat u bezoekers op de hoogte stelt van de regels omtrent de aanwezige dieren. 

5.3 Schuimparty’s

Bij schuimparty’s wordt schuim in een bad of in de ruimte gespoten waar bezoekers in kunnen spelen en dansen. Omdat ziekteverwekkers zich snel kunnen verspreiden in de vochtige laag schuim, zijn er extra eisen verbonden aan dit type feesten.

Informatie voor bezoekers

Op schuimparty’s kan de temperatuur hoog oplopen, en omdat mensen dicht op elkaar dansen in het schuim kunnen infectieziekten sneller worden overgebracht. Hierdoor is er bijvoorbeeld ook een groter risico op huidinfecties. 

5.4 Seksuele en erotische handelingen

Tijdens seksuele en erotische handelingen is er veel lichamelijk contact. Chlamydia, syfilis, hepatitis B en aids zijn voorbeelden van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s) die men hierbij kan oplopen.

Heeft u een evenement waarbij seksuele of erotische handelingen onderdeel van het programma zijn en waaraan bezoekers kunnen deelnemen? Dan moet u maatregelen nemen om deze infectierisico’s te verkleinen. U vindt deze maatregelen in de Hygiënerichtlijn voor seksbedrijven en sekswerkers van het LCHV Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid).

Informatie voor bezoekers

Omdat seksuele en erotische handelingen extra risico’s met zich mee kunnen brengen voor bezoekers die hieraan deelnemen is het belangrijk dat u bezoekers informeert over deze risico’s.

5.5 Tatoeëren en piercen

Op evenementen wordt weleens de mogelijkheid geboden om een piercing of tatoeage te laten zetten. Het is vaak onrealistisch om dit net zo hygiënisch en veilig uit te voeren als in een tatoeage- of piercingstudio. Dit komt omdat er bepaalde basisaspecten niet aanwezig (kunnen) zijn, zoals een schone rustige werkruimte met wastafel. Om deze redenen is sinds 1 juni 2007 de Warenwetregeling vrijstelling vergunningsplicht tatoeëren en piercen van kracht.

Vrijstelling vergunningplicht op evenementen

Een vergunning wordt verleend voor het gebruik van tatoeage- of piercingmateriaal in een behandelruimte. Een toegekende vergunning geldt dus niet voor andere locaties. Voor het tatoeëren of piercen op een evenement, zoals een beurs, conventie of markt is daarom een vrijstelling van de vergunningplicht nodig. Hiervoor moet u als organisator van het evenement ten minste twee maanden van tevoren schriftelijk bij de regionale GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) melden dat er iemand komt tatoeëren of piercen.

Vrijstelling aanvragen

Vraag de vrijstelling twee maanden vóór de aanvang van het evenement aan bij de plaatselijke GGD. De GGD zal na ontvangst van uw meldingsformulier controleren of uw evenement aan alle voorwaarden voldoet en daarmee onder de vrijstellingsregeling valt. Is dit niet het geval, dan mogen er geen tatoeages of piercings worden gezet. De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit)) controleert dit en legt bij overtredingen boetes op (één boete per tatoeëerder of piercer die op uw evenement aan het werk is). De NVWA kan verder monsters nemen van kleurstoffen, controleert etiketten en kijkt of ondernemers een geldige vergunning hebben.

De vrijstelling van de vergunningsplicht geldt alleen als aan bepaalde voorwaarden is voldaan:

Door aan bovenstaande normen te voldoen, minimaliseert u de infectierisico’s die verbonden zijn aan het tatoeëren of piercen op een evenement, en mogen er tatoeages of piercings worden gezet. De GGD kan het evenement bezoeken om te controleren of er volgens de hygiënerichtlijnen voor tatoeëren, PMU permanente make up (permanente make up) en/of piercen gewerkt wordt. 

5.6 Overige activiteiten

Bij evenementen kunnen soms activiteiten voorkomen waarvoor (nog) geen richtlijn is opgesteld, maar waar toch hygiënerisico’s kunnen zijn, bijvoorbeeld omdat het iets nieuws is. Voor deze activiteiten geldt, dat het de verantwoordelijkheid van de organisator is om bijpassende maatregelen te zoeken of advies in te winnen bij de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst).

6 Bijlagen

In dit hoofdstuk vindt u schoonmaakschema’s en instructies, bijvoorbeeld voor handen wassen en handen desinfecteren. De schoonmaakschema’s en de instructies handhygiëne kunt u downloaden en uitprinten. U kunt ze dan direct ophangen, bijvoorbeeld bij wastafels of in een schoonmaakkast. 

In dit hoofdstuk vindt u tevens het formulier voor het vaststellen van een infectierisico op uw evenement. Ook dit formulier kunt u los downloaden. 

6.1 Schoonmaakschema’s

In de schoonmaakschema’s staat hoe vaak en op welke manier verschillende oppervlakken en materialen moeten worden schoongemaakt. Ook is er een schema toegevoegd voor de omgang met schoonmaakmaterialen.  

U mag natuurlijk vaker schoonmaken dan in deze schema’s is aangegeven. Doe dit bijvoorbeeld wanneer een oppervlak of materiaal zichtbaar vervuild is. Minder vaak of op een andere manier schoonmaken, mag alleen met een goede reden (bijvoorbeeld omdat een ruimte bijna nooit wordt gebruikt).

U kunt de schoonmaakschema’s hier downloaden als Word-document. De schema’s zijn zoveel mogelijk op losse pagina’s geplaatst, zodat u ze eenvoudig kunt uitprinten en ophangen. Tevens kunt u de schema’s aanpassen aan de eigen situatie. Bespreek binnen uw eigen organisatie de schoonmaakschema’s en werk ze in nader detail uit tot een eigen werkinstructie.

6.2 Instructies handhygiëne

Bacteriën en virussen zijn overal, op deurknoppen, tafels, telefoons en andere voorwerpen, apparaten en materialen. Sommigen kunnen ziekteverwekkend zijn. Een van de meest voorkomende manieren waarop ziekteverwekkers worden verspreid, is via de handen. Door regelmatig handhygiëne toe te passen wordt de kans dat u of iemand uit uw omgeving ziek wordt klein.

Pas voor een goede handhygiëne onderstaande regels toe:

• Was uw handen met water en vloeibare zeep als ze zichtbaar vuil zijn. Gebruik dan geen desinfecterend middel (handalcohol); door zichtbaar vuil vermindert namelijk de werking.

• Zijn uw handen niet zichtbaar vuil? Dan mag u kiezen of u uw handen wast óf desinfecteert. Pas de manieren echter niet allebei toe; de huid droogt dan te veel uit en beschadigt sneller. De handen worden voldoende schoon als u ze alleen wast of alleen desinfecteert.

Het schema Instructies handhygiëne kunt u hier downloaden als pdf.

6.3 Microvezeldoekjes

Tegenwoordig wordt er steeds meer gebruik gemaakt van microvezeldoekjes. Doordat de vezels in deze doekjes zijn gesplitst, hebben microvezeldoekjes een veel groter oppervlak dan katoenen schoonmaakdoekjes. Zo kunnen microvezeldoekjes vuil en ziekteverwekkers veel beter opnemen dan gewone schoonmaakdoekjes. Bovendien raspen de vezels het vuil los, waardoor u vlekken gemakkelijker verwijdert. U kunt microvezeldoekjes zowel droog als vochtig gebruiken.

Voor een optimaal resultaat gaat u als volgt te werk:

• Gebruik de microvezeldoekjes altijd zonder schoonmaakmiddelen. Wijk hier alleen van af als de leverancier dit aangeeft.

• Wilt u de doekjes vochtig gebruiken? Maak ze dan vlak voor gebruik licht vochtig onder de kraan of met het middel dat de leverancier voorschrijft. Leg de doekjes niet in een emmer water. Hierdoor nemen ze direct hun maximale hoeveelheid aan vocht op en verliezen ze hun reinigende werking.

• Vouw de doekjes voor gebruik een aantal keer dubbel, zodat er meerdere vlakken ontstaan. Gebruik een nieuw, schoon vlak zodra de werking minder wordt.

• Stop vuile microvezeldoekjes direct in de was; spoel ze tussentijds niet uit. Microvezeldoekjes trekken vuil zó goed aan dat handmatig uitspoelen geen zin heeft. Alleen in de wasmachine wordt een vuil doekje weer schoon.

• Was de doekjes volgens de voorschriften van de fabrikant.

• Droog gewassen microvezeldoekjes volgens de gebruiksinstructie. Let op: niet alle microvezeldoekjes kunnen in de droogtrommel. Berg de doekjes nooit vochtig op; hierdoor kunnen ziekteverwekkers uitgroeien.

6.4 Werken met eten en drinken

Informatie voor medewerkers en vrijwilligers die werken met eten en drinken

Als u door uw werkzaamheden in aanraking komt met eten en drinken is het belangrijk dat u zich houdt aan de hygiëneregels. Tijdens het bewaren, bereiden en serveren van gerechten kunnen ziekteverwekkers zich gemakkelijke verspreiden, waardoor bezoekers of medewerkers ziek kunnen worden. Let dus op uw persoonlijke hygiëne, was uw handen regelmatig en houdt rekening met de eisen die gesteld worden aan de bereiding van eten en drinken. 

Let op dat u tijdens de werkzaamheden:

• geen hand- of polssieraden draagt;

• wondjes aan handen afdekt;

• verzorgde en schone (baard)haren heeft;

• schone werkkleding draagt;

• schone kookspullen gebruikt; 

• eten niet met de blote handen aanraakt;

• koksdoeken alleen gebruikt als pannenlappen voor hete pannen en borden;  

• niet rookt, niet eet en geen kauwgom kauwt.

Handhygiëne

Een van de meest voorkomende manieren waarop ziekteverwekkers worden verspreid, is via de handen. De handen krijgt u schoon door ze te wassen met water en zeep of door ze in te wrijven met een handdesinfecterend middel. 

• Was uw handen met water en vloeibare zeep als ze zichtbaar vies zijn. Gebruik dan geen handdesinfecterend middel; door zichtbaar vuil vermindert de werking.

• Maak uw handen schoon:
  • voor en na elke nieuwe reeks handelingen;
  • als ze zichtbaar vuil zijn;
  • na een toiletbezoek;
  • voor en na het eten;
  • na het uittrekken van handschoenen;
  • na schoonmaakwerkzaamheden;
  • na contact met lichaamsvocht zoals speeksel, braaksel, ontlasting, wondvocht of bloed; 
  • na hoesten, niezen of het snuiten van de neus.
    Dit is ook belangrijk als u een zakdoek hebt gebruikt. Ziekteverwekkers kunnen namelijk door de zakdoek heen op uw handen komen.

Bereiden van eten en drinken

Tijdens de bereiding van eten en drinken kan er het een en ander mis gaan. Ziekteverwekkers kunnen zich in een relatief korte tijd tot grote hoeveelheden vermenigvuldigen. Dit kan gebeuren als producten bedorven zijn, maar dat hoeft niet altijd. Houdt u tijdens de bereiding van eten en drinken aan de volgende regels:

• Gebruik geen producten waarvan de houdbaarheidsdatum is verstreken.

• Bewaar koelverse producten in de koeling (max. 7 °C en pluimvee max. 4 °C).

• Houd rauwe producten gescheiden van bereide gerechten.

• Let op de houdbaarheid van de bereide producten. Maak de meest risicovolle gerechten (zoals vlees, pasta, rijst, puree en salades) als laatste klaar. Zet de planning zo nodig op papier. 

• Zorg dat bij de bereiding van koude gerechten de temperatuur zo laag mogelijk blijft (max. 7 °C).

• Verhit warme gerechten tot een temperatuur boven 75 °C. 

• Serveer warme gerechten bij minimaal 60 °C en koude gerechten bij maximaal 7 °C. Heeft u geen (goede) koelvoorzieningen in de uitgifte? Gebruik dan de twee-uursregeling ongekoeld aanbieden. De voorwaarden hiervoor vindt u in de Hygiënecode.

• Informatie over veilig barbecueën kunt u vinden op Voedingscentrum.nl.

6.5 Informatie over de papegaaienziekte

Informatie voor bezoekers van evenementen met vogels

Wat is de papegaaienziekte?

De papegaaienziekte is een infectieziekte die van vogels op mensen kan worden overgedragen. Deze ziekte wordt veroorzaakt door een bacterie. Vogels kunnen de bacterie ook uitscheiden als ze zelf geen klachten hebben. Andere namen voor de papegaaienziekte zijn psittacose en ornithose. De ziekte komt niet alleen voor bij papegaaien; andere vogels kunnen er ook mee besmet zijn.

Wat zijn de ziekteverschijnselen?

De ziekte ontstaat meestal ongeveer tien dagen na besmetting. In de meeste gevallen veroorzaakt de bacterie een ontsteking van de longen. Hierbij heeft de patiënt last van langdurig hoge koorts  met koude rillingen, hevige hoofd- en spierpijnen (voornamelijk in de rug en nek) en (soms) droge hoest. Het kan ook voorkomen dat de patiënt nauwelijks klachten heeft. Een klein aantal patiënten heeft last van buikpijn, braken of diarree. Een enkele keer ontstaat er huiduitslag. De ziekte kan, bij ouderen die niet worden behandeld, ernstiger verlopen. In uitzonderlijke gevallen kan een patiënt overlijden aan de ziekte.

Hoe kun je de papegaaienziekte oplopen?

Je kunt de ziekte oplopen door het inademen van stofdeeltjes in de lucht die besmet zijn met de bacterie. Deze deeltjes ontstaan uit uitgedroogde, besmette vogeluitwerpselen en uitgedroogd vogelsnot en -oogvocht. De kans dat de papegaaienziekte wordt overgedragen van mens op mens is vrijwel uitgesloten. Iemand die de papegaaienziekte heeft doorgemaakt heeft geen blijvende afweer tegen de ziekte. Mensen kunnen de ziekte daarom vaker krijgen.

Kan ik de ziekte tijdens dit evenement oplopen?

Bij dit evenement zijn maatregelen genomen om de verspreiding van besmette stofdeeltjes zoveel mogelijk tegen te gaan. Toch is er altijd een kleine kans dat de bacterie via stofdeeltjes wordt verspreid in de lucht.

Wat moet ik doen als ik ziek word?

Ga naar de huisarts als u binnen vier weken na dit evenement last krijgt van bovengenoemde ziekteverschijnselen. Vertel uw huisarts dat u een vogelevenement heeft bezocht. Als u inderdaad de papegaaienziekte heeft opgelopen, zult u behandeld worden met antibiotica.

6.6 Formulier vaststellen infectierisico

Het formulier voor het vaststellen van een infectierisico kan ingevuld worden door zowel de gemeenteambtenaar als de organisatie van het evenement, om te beoordelen waar mogelijk risico’s liggen. U kunt het formulier hier downloaden.

6.7 Ctgb-databank

Hieronder staat hoe u desinfecterende middelen kunt vinden op de website van het Ctgb.

Hebt u al een desinfecterend middel en wilt u weten of u dit mag gebruiken? Gebruik dan optie A. Wilt u een overzicht van toegelaten desinfecterende middelen? Gebruik dan optie B.

A. Zoeken naar een specifiek desinfecterend middel

• Ga naar www.ctgb.nl en klik op ‘Toelatingendatabank’. Of ga direct naar https://toelatingen.ctgb.nl.
• Hier kunt u zoeken op de naam van het product.
• Controleer in het actuele gebruiksvoorschrift altijd of het middel geschikt is voor uw toepassing en welke maatregelen bij gebruik moeten worden genomen.

B. Een overzicht van toegelaten desinfecterende middelen zien

• Ga naar www.ctgb.nl en klik op ‘Toelatingendatabank’. Of ga direct naar https://toelatingen.ctgb.nl.
• Klik op de knop ‘Toon uitgebreide filters’.
• Voer de gewenste selectiecriteria in. Bij Gebruik kunt u professioneel invoeren. Bij Producttype kiest u een optie die hieronder beschreven staat:
  • Middelen die geschikt zijn voor het desinfecteren van handen hebben een PT01-code (‘Biociden voor menselijke hygiëne’).
  • Middelen die geschikt zijn voor materialen en oppervlakken hebben een PT02-code (‘Desinfecterende middelen voor privégebruik en voor de openbare gezondheidszorg, alsmede andere desinfectantia’).
  • Middelen die geschikt zijn voor oppervlakken waarop eet- en drinkwaren kunnen komen, hebben een PT04-code (‘Ontsmettingsmiddelen voor gebruik in de sector voeding en diervoeders’).
• Controleer in het actuele gebruiksvoorschrift altijd of het middel geschikt is voor uw toepassing en welke maatregelen bij gebruik moeten worden genomen.
• U kunt via de knop downloaden de selectie exporteren naar een Excel-bestand.

Deze zoekhulp is opgesteld in augustus 2019. Klopt het advies niet meer en heeft u hulp nodig? Neem dan contact op met de Servicedesk van het Ctgb Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides) via telefoonnummer 0317 – 471 810 of door het servicedesk-verzoekformulier in te vullen. Het LCHV Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid) is niet verantwoordelijk voor eventuele wijzigingen aan de website van het Ctgb.

6.8 Extra informatie en tips

Binnenmilieu

Het binnenmilieu is het milieu in gebouwen en tenten. Een gezond binnenmilieu houdt onder andere in dat de lucht schoon is en dat de temperatuur behaaglijk is.

Het binnenmilieu wordt beïnvloed door een groot aantal factoren. Bijvoorbeeld de temperatuur, de luchtvochtigheid en de hoeveelheid zuurstof in de ruimte. Een gezond binnenmilieu met droge, zuurstofrijke lucht vermindert de kans op hoofdpijn, concentratieproblemen, slaperigheid, allergieën, infecties en andere lichamelijke klachten. Bovendien groeien huisstofmijten en schimmels minder snel in een droge omgeving.

Luchten en ventileren

De binnenlucht raakt door aanwezigheid van mensen, dieren en bepaalde materialen vervuild met vocht, geurstoffen en andere vervuilingen zoals ziekteverwekkers.

Bij ventileren gaat vervuilde lucht naar buiten en komt frisse lucht voortdurend naar binnen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door ventilatieroosters open te houden. Of misschien heeft het pand mechanische ventilatie. Hierbij wordt actief lucht weggezogen uit het pand, waardoor verse buitenlucht via ventilatieroosters naar binnen stroomt. Een mechanisch ventilatiesysteem werkt alleen goed als de roosters, ventielen en filters regelmatig worden schoongemaakt (of in het geval van filters van grotere systemen: worden vervangen) en de motor van het ventilatiesysteem jaarlijks en de kanalen vijfjaarlijks worden onderhouden.

Luchten is het korte tijd (ongeveer tien minuten) openzetten van alle ramen en deuren in de ruimte. Hierdoor worden vervuilingen en vocht in de lucht snel afgevoerd naar buiten. Luchten is vooral belangrijk tijdens en na:

• drogen van de was;
• koken;
• douchen;
• een ongewoon groot aantal mensen in uw voorziening;
• klussen in het pand (bijvoorbeeld zagen en verven);
• roken in het pand.

Luchten is geen vervanging voor ventilatie, beide zijn belangrijk.

Temperatuur- en vochtbalans

Naast luchten en ventileren is de temperatuur in een ruimte van invloed op de kwaliteit van het binnenmilieu. Een temperatuur van 15 °C of lager bevordert condensvorming, waardoor schimmels en huisstofmijten makkelijker groeien. Bij te hoge temperaturen in het pand kunnen mensen uitdrogingsverschijnselen krijgen.

Extreme weersomstandigheden

Besteed extra aandacht aan de hygiëne als uw evenement plaatsvindt onder extreme weersomstandigheden. Door een hittegolf kunnen koelverse producten bijvoorbeeld sneller bederven en micro-organismen sneller vermeerderen. Maar ook extreme kou kan gevaarlijk zijn. Dan kunnen waterleidingen bevriezen waardoor drink- en watervoorzieningen opeens wegvallen.

6.9 Begrippenlijst

6.10 Bronnenlijst

Literatuur

• Handreiking Geneeskundige advisering publieksevenementen (2011). GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) Nederland.

• Legionellapreventie in leidingwater: Hoofdstuk IIC van het Waterleidingbesluit (2004). Den Haag: Ministerie van VROM Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu).

• Modelplan Legionellapreventie in zwembadwater (2004). Groningen: Ministerie van VROM.

• Oesterholt, F.I.H.M., (2013). Arbo-Informatieblad 32: Legionella. Den Haag Sdu Uitgevers.

• Risico papegaaienziekte moet omlaag (2011). Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit.

Wetten, besluiten en richtlijnen

• Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Bhvbz). 

• Hygiënecode voor de Horeca (2007). Zoetermeer: Bedrijfschap Horeca en Catering.

• Hygiënerichtlijnen voor Tatoeëren, PMU permanente make up (permanente make up) en Piercen (2014). Amsterdam: Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid.

• LCI-Richtlijn Legionellose (2011). Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding.

• Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). 

Losse informatie

• Legionella: Prioritaire instellingen. Inspectie Leefomgeving en Transport. 

• NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) Document Code voor hygiëne op kinderboerderijen in Nederland (2004). Den Haag: Ministeries van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ) en LNV Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit).

• NVWA Informatieblad: Waterglijbanen (2006). Den Haag: Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit. 

• NVWA Inspectieresultaat Hygiëne van ballenbakken (2002). Groningen: Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit. 

• NVWA Overzicht HACCP: regelgeving.

• NVWA Overzicht speeltoestellen: documenten.

• NVWA Overzicht vrijmarkten en evenementen: hygiëne en inrichting in mobiele bedrijfsruimten. 

• Samenwerkende Drinkwaterinstallaties (2004). ‘Waterwerkblad 1.4H: Tijdelijke Waterinstallaties’.

• Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland: Keurmerk kinderboerderijen.

• Voedingscentrum: webshop. ‘Barbecuewijzer: Barbecueën zonder pijn’.

Verantwoording

De hygiënerichtlijn voor evenementen (voorheen publieksevenementen) is voor het laatst volledig herzien in 2014. Aan de laatste herziening hebben de volgende GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en en organisaties bijgedragen:

• DUCOS Productions
• GGD Amsterdam
• GGD Gelderland-Midden
• GGD Groningen
• GGD Haaglanden
• GGD Hart voor Brabant
• Vereniging van EvenementenMakers

Wijzigingen sinds laatste herziening:

• Maart 2016: 
  • De tekst over legionellapreventie is aangepast. In de vorige versie was het uitgangspunt vooral dat (in bepaalde situaties) legionellapreventie nodig of verplicht is. Nu is het uitgangspunt waar en hoe legionellapreventie nodig is, waarbij de nadruk ligt op risicovolle waterinstallaties die tijdelijk op evenementen worden gebruikt waarvan het RIVM vanwege gezondheidsrisico’s legionellapreventie noodzakelijk acht. 
  • Verder is er ten opzichte van de richtlijn uit december 2014 een aantal tekstuele wijzigingen aangebracht in deze versie van maart 2016. Er zijn geen inhoudelijke wijzigingen.
• Juli 2019: de richtlijn is omgezet naar webbased tekst; hierbij zijn enkele niet-inhoudelijke aanpassingen gedaan en zijn diverse hyperlinks geüpdatet.
• Augustus 2019: bijlage 6.7 (zoekhulp Ctgb Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides)-databank) is geactualiseerd.
• Oktober 2019: in de Inleiding is informatie opgenomen omtrent melding bij de NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) indien er sprake is van een evenement met dieren.

De hygiënerichtlijn is een uitgave van:
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid
Postbus 1 | 7200 BA Bilthoven
E-mail: lchv@rivm.nl 
Web: www.lchv.nl