Blauwalgen komen van nature in oppervlaktewater voor. Onder gunstige omstandigheden kunnen ze snel groeien en tot ‘bloei’ komen. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer het rustig weer is met weinig stroming en het water een temperatuur heeft van 20-30°C en veel voedingsstoffen bevat. Dan ontstaan er drijflagen die voor overlast (zoals stank) kunnen zorgen. Doordat blauwalgen vaak gifstoffen maken die in het water terechtkomen als de blauwalgen dood gaan, kunnen ze ook voor gezondheidsrisico's (zoals milde huid- en maagdarmklachten) voor zwemmers zorgen.

Bacteriën uit het geslacht Vibrio behoren tot de normale aquatische flora, dat betekent dat ze van nature in het water voorkomen. Vibrio-bacteriën zijn zoutminnend en komen daarom vooral in zeewater en brak water voor. Vibrio-bacteriën kunnen in het water groeien en doen dat vooral als de watertemperatuur boven 15 graden Celsius komt. De aanwezigheid en de snelheid van groei van Vibrio hangen van verschillende factoren af, waaronder om welke Vibrio-soort het gaat, de watertemperatuur en het zoutgehalte van het water.

Vogelgriep is een besmettelijke ziekte die voorkomt bij pluimvee, zoals kippen of kalkoenen. De ziekte komt ook voor bij (wilde) vogelsoorten, zoals eenden, duiven, kokmeeuwen of zwanen. Trekvogels dragen het virus vaak bij zich, en kunnen ook nieuwe varianten van vogelgriep het land binnenbrengen. Vogelgriep kan door veel verschillende griepvirussen(virustypen) worden veroorzaakt. Heel soms kunnen sommige virustypen overgaan van dier naar mens. Dit gebeurt alleen bij contact tussen besmette vogels en mensen. Maar de kans dat mensen besmet raken is klein. Als er toch een besmetting plaatsvindt, zijn de klachten meestal mild, zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten.

Steeds vaker zwemmen mensen buiten op allerlei plekken, zeker op zomerse dagen. Ze zwemmen niet alleen op aangewezen, officiële zwemlocaties, maar ook daarbuiten. Dat mag ook, tenzij er nadrukkelijk een zwemverbod geldt, zoals langs rivieren, in kanalen en bij sluizen en brughoofden.

Zwemmen is een populaire activiteit in Nederland, vooral tijdens warme dagen. Zwemmen biedt verkoeling, stimuleert bewegen en is vaak ook een sociale gebeurtenis. Mensen kunnen echter ook gezondheidsklachten krijgen door zwemmen in oppervlaktewater dat microbiologisch verontreinigd is. Meestal zijn de klachten mild en gaan ze vanzelf over.

Het RIVM houdt zicht op welke ziekteverwekkers mensen ziek kunnen maken als ze in oppervlaktewater gaan zwemmen. Het veranderende klimaat heeft invloed op veel van  deze wateroverdraagbare ziekteverwekkers en de infectieziekten die zij veroorzaken.  Veranderde klimaatfactoren, zoals temperatuur, uv-straling en neerslag, kunnen ervoor zorgen dat ziekteverwekkers sneller afsterven,  juist beter overleven of in aantal toenemen. Doordat de gemiddelde temperatuur stijgt, zomers warmer en droger worden en weersextremen zoals hittegolven of extreme regenbuien steeds vaker voorkomen, zal het risico om ziek te worden na zwemmen in oppervlaktewater gaan veranderen.

Het RIVM​ zet kennis en expertise van microbiologie, statistiek en modellering in om het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en andere betrokken partijen te adviseren over de nationale uitvoering en (inter)nationale evaluatie van de Europese Zwemwaterrichtlijn.