Een gezonde leefstijl

Hoe geven gemeenten en GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)-en vorm aan preventieve ouderenzorg? Het RIVM onderzoekt thema’s als leefstijl, bewegen, valpreventie, alcoholgebruik en voeding om beleidsmakers en professionals te helpen om preventie ouderenzorg effectief in te zetten. Deze kennis wordt vertaald naar stappenplannen, maatregelen en goede voorbeelden zodat de kennis in de praktijk bruikbaar is. Ook is een overzicht gemaakt dat inzicht geeft welke interventies voor deze doelgroep effectief zijn.

Voldoende bewegen is belangrijk voor ouderen om mobiel te kunnen blijven in en om het huis. Wanneer gemeenten of professionals hiervoor preventieve programma’s willen ontwikkelen, is het goed te goed kijken in hoeverre ouderen voldoende bewegen en van welk type beweegaanbod zij gebruik maken. Dan kunnen gemeenten en professionals het preventieaanbod daarop laten aansluiten. In de Leefstijlmonitor staan feiten en cijfers over het sport- en beweeggedrag van ouderen.

Vaccinaties

Naast het landelijke vaccinatieprogramma voor baby’s en jonge kinderen heeft het RIVM een vaccinatieprogramma voor ouderen. Momenteel wordt hierin alleen de griepprik aangeboden, maar dit zou in de toekomst kunnen worden uitgebreid met vaccinatie tegen pneumokokken en gordelroos (medio 2019 is hier meer duidelijkheid over). 

De griepprik beschermt tegen de ernstige gevolgen van griep en verkleint de kans dat mensen de griep krijgen. Deze vaccinatie wordt jaarlijks aangeboden aan iedereen die extra risico loopt om ernstig ziek te worden door griep, onder wie mensen van 60 jaar en ouder. In het pneumokokkenvaccin zijn 23 veel voorkomende typen pneumokokken opgenomen. De vaccinatie beschermt tegen bepaalde vormen van ernstige longontsteking die door deze typen pneumokokken wordt veroorzaakt. 

Ouderen vroegtijdig in beeld hebben en bereiken

Een deel van de ouderen vindt het lastiger om de eigen regie over hun leven te voeren en zo hun zelfstandigheid te behouden. We spreken dan over kwetsbare ouderen. Kwetsbaarheid kan zich op allerlei manieren uiten. De ene oudere heeft bijvoorbeeld moeite met boodschappen doen, en de andere heeft last van vergeetachtigheid. We onderscheiden daarom vier gebieden waarop ouderen kwetsbaar kunnen zijn: fysieke (belemmeringen in hun fysieke functioneren door bijvoorbeeld gewichtsverlies, evenwichtsproblemen en vermoeidheid), cognitieve (belemmeringen  in cognitie zoals geheugen en flexibiliteit), sociale (belemmeringen door eenzaamheid of verlies van sociale steun) en psychische kwetsbaarheid (belemmeringen door psychische aandoeningen  zoals een depressie). 
De kwetsbaarheid van ouderen neemt toe naarmate de leeftijd stijgt. Het komt vaker voor bij laag opgeleide ouderen, ouderen met complexe gezondheidsproblemen, oudere migranten, mantelzorgers op leeftijd en LHBT-ouderen.

Het RIVM onderzocht hoe (dreigende) kwetsbaarheid bij ouderen op het gebied van gezondheid en welzijn bijtijds kan worden opgespoord. Om kwetsbare ouderen op tijd in beeld te krijgen is het van belang dat de verschillende zorg- en hulpverleners samenwerken. Als dat niet gebeurt, kunnen ze signalen missen of juist dingen dubbel doen. Bijvoorbeeld dat meerdere professionals op huisbezoek gaan bij ouderen zonder dat van elkaar te weten.

Activiteiten voor kwetsbare ouderen

Veel gemeenten of wijken bieden thuiswonende ouderen activiteiten aan om te stimuleren dat ze gezond oud worden en zelfstandig functioneren. Dat kan een activiteit zijn om te bewegen, gezond te eten of om sociale contacten te bevorderen. Maar niet alle ouderen doen hieraan mee. Dat geldt bijvoorbeeld voor ouderen met weinig geld, ouderen met weinig sociale contacten en voor oudere migranten met een niet-westerse achtergrond. Het RIVM heeft in een overzicht gezet welke elementen van activiteiten ervoor zorgen dat deze groepen ouderen aan de activiteiten gaan deelnemen. Een voorbeeld is ervoor zorgen dat de activiteiten in de buurt worden aangeboden. Gekeken is naar de inhoud van activiteiten, de manier waarop ouderen hiervoor worden benaderd, de toegankelijkheid van activiteiten en de kwaliteiten en competenties van professionals en vrijwilligers die de activiteiten begeleiden.

Gezonde leefomgeving

Het RIVM werkt mee aan projecten die een gezonde leefomgeving creëren, met specifieke aandacht voor ouderen. Een voorbeeld daarvan is GO!Utrecht. In de wijk Oost in Utrecht zijn ouderen betrokken om te kijken wat mogelijk is om de buurt te verbeteren, zoals bredere stoepen, voldoende bankjes op de looproute, etc.