In de toekomst wil het RIVM het rioolwateronderzoek ook inzetten voor andere ziekten of onderdelen. Samen met het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en de Nederlandse waterschappen kijken we nu welke mogelijkheden er zijn, en wat nuttig en haalbaar is. 

Wat is rioolwateronderzoek?

In de ontlasting (poep) en urine kan vaak goed te zien zijn wat mensen onder de leden hebben. Daarom vraagt een arts soms om een plas of een beetje poep in te leveren bij een medisch onderzoek. 

Via de wc komen onze ontlasting en urine in het rioolwater terecht. Door het rioolwater te onderzoeken komen we veel te weten over de gezondheid van de Nederlandse bevolking. Verschillende ziekten, maar ook informatie over leefstijl en leefomgeving kunnen terug te zien zijn in het rioolwater. 

Zo is aan virusdeeltjes in het rioolwater te zien waar het coronavirus zich onder mensen verspreidt en in welke mate. Dit onderzoek begon kleinschalig begin 2020 toen het virus voor het eerst opdook in Nederland. Inmiddels wordt het rioolwater, afkomstig van meer dan 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties in heel Nederland, onderzocht. Dit onderzoek valt onder de Nationale Rioolwater Surveillance.

Infographic 'Rioolwateronderzoek door het RIVM' 

De infographic 'Rioolwateronderzoek door het RIVM' geeft een indruk welke stappen worden doorlopen om de  informatie te verkrijgen.

Waarom doen we rioolwateronderzoek? 

Onderzoek van het rioolwater geeft een unieke kans om meer te weten te komen over allerlei ziekten en onze gezondheid. Dat komt omdat er veel valt af te lezen uit de ontlasting (poep) en urine. In rioolwater kun je zien of een nieuwe infectieziekte opduikt ergens in Nederland. Dat geldt voor infectieziekten die ook in de ontlasting of plas zijn op te sporen. 

Rioolwateronderzoek is een belangrijke aanvulling op andere vormen van onderzoek. Het is anoniem, objectief en het is een niet-belastende vorm van onderzoek. Ook zijn bijna alle Nederlanders op de riolering aangesloten, waardoor rioolwater betrouwbare informatie geeft. 

Wie doet het rioolwateronderzoek? 

Het rioolwateronderzoek komt tot stand door samenwerking van het RIVM met de 21 Nederlandse waterschappen. De opdrachtgever is het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.) Ook werken we samen met diverse waterlaboratoria, ingenieursbureaus, kennisinstituten en universiteiten. 

Wat is de rol van het RIVM bij rioolwateronderzoek?

Het RIVM heeft een jarenlange ervaring met rioolwateronderzoek. Rioolwateronderzoek past goed bij het RIVM, omdat we een brede expertise hebben. Kennis van gezondheid, milieu en infectieziekten zitten bij het RIVM onder één dak. 

Welke ziekten of stoffen kun je onderzoeken in rioolwater?

Rioolwater kan op lokaal, regionaal en landelijk niveau informatie leveren over diverse ziekten en stoffen.  Samen met het ministerie van VWS en de Nederlandse waterschappen kijken we welke mogelijkheden in toekomst nuttig en haalbaar zijn. 

Infographic 'De mogelijkheden van rioolwateronderzoek' 

De infographic 'De mogelijkheden van rioolwateronderzoek' geeft een indruk welke informatie uit het rioolwater te halen is.

Is het wel toegestaan om het rioolwater te onderzoeken?

Via rioolwateronderzoek kunnen we veel te weten komen over de gezondheid van mensen zonder dat zij dat zelf in de gaten hebben. Dat roept de vraag op of dit wel mag. Hoe zit het bijvoorbeeld met de privacy? 

Het RIVM heeft laten uitzoeken of de Nationale Rioolwater Surveillance aan de wettelijke kaders voor privacy voldoet en of een medisch-ethische toetsing voor onderzoek bij mensen nodig is. Uit dit onderzoek bleek dat de Nationale Rioolwater Surveillance binnen de wettelijke kaders valt en dat een medisch-ethische toetsing niet nodig is.

Uit rioolwateronderzoek kun je veel informatie halen op lokaal of regionaal niveau, maar het zegt niets over de gezondheid van individuele personen of huishoudens. Het onderzoek wordt gedaan met monsters die bij de ruim 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI Rioolwaterzuiveringsinstallatie (Rioolwaterzuiveringsinstallatie)’s) worden genomen. Zelfs op de kleinste RWZI (Schiermonnikoog) zijn ruim 900 inwoners aangesloten met hun riolering. Virusdeeltjes in een monster zijn daardoor niet herleidbaar naar personen of huishoudens.

Afwegingskader: Voor welke toepassingen mogen rioolwatermonsters worden gebruikt? 

De infrastructuur die is opgezet voor het rioolwateronderzoek voor COVID-19 kan ook gebruikt worden voor onderzoek naar andere ziekten of stoffen, die iets vertellen over de volksgezondheid en de leefomgeving. De keuze voor welke toepassingen de rioolwatermonsters worden gebruikt, wordt zorgvuldig gemaakt. Voor het maken van die keuzes is een afwegingskader * opgesteld, waarin naast andere aspecten,  ethische aspecten een prominente rol spelen. Een Toetsingscommissie beoordeelt volgens dit afwegingskader of de rioolwatermonsters ook ingezet kunnen worden voor monitoring van andere ziekten en stoffen. De commissie bestaat uit leden van RIVM, de waterschappen en de Unie van Waterschappen. 

* De huidige versie van het concept-Afwegingskader is een testversie, en moet nog door de waterschappen worden vastgesteld. In 2023 zullen RIVM, het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en de waterschappen het Afwegingskader evalueren.  

Contact

Stuur een e-mail naar het RIVM.