Bescherming door het vernieuwde coronavaccin najaar 2023

Voor de najaarsronde van 2023 is er opnieuw een vernieuwd coronavaccin van BioNTech/Pfizer gebruikt. Dit vaccin is gericht op de omikron-XBB variant van het virus. In deze najaarsronde kwamen mensen van 60 jaar en ouder, gezondheidsmedewerkers, mensen met een medisch risico en zwangeren in aanmerking voor een vaccinatie.

In VASCO hebben we onderzocht wat de effectiviteit is van dit vaccin. We hebben onderzocht hoe goed iemand die dit vernieuwde coronavaccin heeft ontvangen, beschermd is tegen een nieuwe infectie met de omikronvariant van het coronavirus. Dit hebben we vergeleken met mensen die alleen een basisserie en minimaal één booster hebben ontvangen, en dus géén omikron-XBB coronavaccin in het najaar van 2023. Dit hebben we gedaan voor de periode van 9 oktober 2023 tot 9 januari 2024. Gegevens over vaccinaties en corona-infecties van 23.895 VASCO deelnemers zijn hiervoor gebruikt.

In deelnemers van 18 t/m 59 jaar was de bescherming van het vernieuwde coronavaccin tegen een nieuwe infectie 41%. In deelnemers van 60 jaar en ouder was de bescherming 50%. Dit betekent dat deelnemers die het nieuwe coronavaccin hebben gehad, een twee keer lagere kans hebben op een corona infectie dan deelnemers die het vernieuwde coronavaccin niet hebben gehad. Naast vaccinatie geeft ook een eerdere infectie bescherming tegen een nieuwe infectie.

Sinds de zomer van 2023 kunnen VASCO-deelnemers hun positieve zelftest opsturen naar het RIVM. Uit deze zelftesten bepalen we de coronavirusvariant waarmee de deelnemer besmet is (zie hier). In de huidige analyse is van 519 ingestuurde positieve zelftesten de variant die de infectie veroorzaakte vastgesteld. In ongeveer een derde van de zelftesten ging het om de omikron-XBB variant. Dit is ook de variant waarop het vernieuwde vaccin gericht is. In de andere zelftesten ging het meestal om de omikron-JN.1 variant. De JN.1 variant circuleert sinds november 2023 in Nederland en veroorzaakt bijna alle infecties sinds januari 2024. Het vernieuwde omikron-XBB vaccin (en ook een eerdere infectie) bleek wat minder goed tegen een infectie met de nieuwe JN.1 variant te beschermen dan tegen infectie met de oudere XBB varianten.

Het vernieuwde coronavaccin bood extra bescherming tegen een nieuwe infectie. Een recente infectie bood ook goede bescherming tegen een nieuwe infectie, maar vaccinatie helpt om de kans op ernstige ziekte door corona en op long-COVID te verkleinen.

Een voorpublicatie met alle resultaten van dit onderzoek kunt u hier vinden (Engelstalig).

Bescherming door de vernieuwde coronavaccins najaar 2022

Voor de herhaalprikronde in het najaar van 2022  zijn de vernieuwde coronavaccins van Moderna en BioNTech/Pfizer gebruikt. Deze vaccins bieden een bredere bescherming tegen corona dan de oorspronkelijke vaccins. Dat komt omdat zij naast de oorspronkelijke Wuhanstam, ook gericht zijn op de omikronstam van het virus.

In VASCO hebben we onderzocht wat de effectiviteit is van deze vaccins. We hebben onderzocht hoe goed iemand die een basisserie, een of twee boosters én een vernieuwd coronavaccin heeft ontvangen, beschermd is tegen een nieuwe infectie met de omikronvariant van het coronavirus. Dit hebben we vergeleken met mensen die alleen een basisserie en een of twee boosters hebben ontvangen, en dus géén vernieuwd coronavaccin. Dit hebben we gedaan voor de periode van 26 september 2022 tot 19 december 2022. Gegevens over vaccinaties en corona-infecties van 32.542 VASCO deelnemers zijn hiervoor gebruikt.

In deelnemers van 18 t/m 59 jaar was de bescherming van het vernieuwde coronavaccin tegen een nieuwe infectie 31%. Dit betekent dat gevaccineerde mensen die ook het nieuwe coronavaccin hebben gehad, bijna een anderhalf keer lagere kans hebben op een corona infectie dan gevaccineerde mensen die het vernieuwde coronavaccin niet hebben gehad. In deelnemers van 60 jaar en ouder was de bescherming lager, namelijk 14%.

Naast vaccinatie geeft ook een eerdere infectie bescherming tegen een nieuwe infectie. Bescherming door een eerdere omikron infectie was zelfs hoger dan bescherming door het vernieuwde vaccin in mensen die geen eerdere infectie hadden doorgemaakt.

De extra bescherming van het vernieuwde coronavaccin tegen een nieuwe infectie lijkt dus beperkt, ook omdat veel mensen al meerdere vaccinaties hebben gehad en een infectie hebben doorgemaakt. Wel blijft vaccinatie met het vernieuwde vaccin belangrijk om de kans op ernstige ziekte door corona verkleinen.

De publicatie met alle resultaten van dit onderzoek kunt u hier vinden (Engelstalig).

Bescherming door vaccinatie en infectie

Inmiddels hebben veel Nederlanders een corona-infectie doorgemaakt. In VASCO hebben we onderzocht hoe goed iemand die een vaccinatie en een eerdere infectie heeft gehad beschermd is tegen een nieuwe infectie met de omikronvariant van het coronavirus. Dat hebben we vergeleken met mensen die alleen vaccinatie hebben gehad. Dit hebben we gedaan voor de periode van 10 januari tot 1 september 2022. Gegevens over vaccinaties en corona-infecties van 43.257 VASCO deelnemers zijn hiervoor gebruikt.>

De combinatie van vaccinatie en infectie gaf betere bescherming tegen een nieuwe infectie dan alleen vaccinatie. Bijvoorbeeld, in de 3 maanden na de laatste vaccinatie of infectie waren mensen met zowel vaccinatie als eerdere infectie 3-6 keer beter beschermd tegen een nieuwe omikron infectie dan mensen die alleen gevaccineerd waren. We vergeleken hierbij deelnemers met hetzelfde aantal vaccinaties of infecties, dus de bescherming door 3 vaccinaties vergeleken we met 2 vaccinaties en 1 eerdere infectie. De bescherming daalde wel naarmate de vaccinatie of infectie langer geleden was. Als iemand dan weer een nieuwe vaccinatie of infectie kreeg, steeg de bescherming weer. We zagen dat bescherming samenhangt met de hoeveelheid S-antistoffen in het bloed. Hoe hoger de hoeveelheid S-antistoffen, hoe beter de bescherming. Hier vindt u meer informatie over antistoffen binnen VASCO. We bekeken ook het effect van alleen infectie op het krijgen van een nieuwe infectie in ongevaccineerde deelnemers. Hieruit bleek dat het doormaken van een eerdere infectie een tenminste even goede bescherming biedt tegen een nieuwe infectie als infectie en vaccinatie.

Het doormaken van een corona-infectie helpt dus voor bescherming tegen een nieuwe corona-infectie. Maar een infectie kan ook leiden tot ernstige ziekte en bijvoorbeeld ziekenhuisopname, met name bij oudere mensen of mensen met een chronische ziekte. Vaccinatie is en blijft belangrijk om de kans op ernstige ziekte door corona verkleinen.

Een publicatie met alle resultaten van dit onderzoek kunt u hier vinden (Engelstalig). 
 

Bescherming tegen besmetting met het coronavirus

Binnen VASCO wordt onderzocht in welke mate coronavaccinatie het risico op corona beïnvloedt. Dit wordt gedaan voor de basisserie, de boostervaccinatie en herhaalvaccinaties. Het effect van vaccinatie wordt onderzocht in verschillende groepen, zoals naar leeftijd en bij mensen met en zonder een chronische ziekte. Ook wordt gekeken of de bescherming verandert naarmate het langer geleden is dat iemand gevaccineerd is.

Hier geven we voorlopige resultaten over de bescherming door coronavaccinatie over de periode 12 juli 2021 tot 7 juni 2022, waarbij we apart rapporteren over de Delta periode (12 juli 2021 tot 20 december 2021) en de Omikron (BA.1 en BA.2) periode (10 januari 2022 tot 7 juni 2022). Gegevens over vaccinatie en corona van 36.816 VASCO deelnemers zijn hiervoor gebruikt.

In de Delta periode gaf de basisserie 80% bescherming tegen corona vlak na vaccinatie. Dit betekent dat vlak na de basisserie de kans op corona vijf keer lager was in gevaccineerde ten opzichte van ongevaccineerde personen. De bescherming daalde naar 72% 18-23 weken na vaccinatie. De eerste zes weken na de booster vaccinatie was de bescherming weer gestegen naar 96%. In de Omikron periode was de bescherming van alleen de basisserie veel lager 18-23 weken na vaccinatie, namelijk zo’n 25%. De eerste zes weken na de booster vaccinatie steeg de bescherming naar 57% en deze nam af naar 31% 18-23 weken na de booster. Een bescherming van 31% betekent dat mensen die een booster vaccinatie hebben gehad bijna een anderhalf keer lagere kans hebben op corona dan mensen die niet gevaccineerd zijn. Na de herhaalprik steeg de bescherming in oudere mensen (60-85 jaar) naar zo’n 50%.

De bescherming door vaccinatie tijdens de Omikron periode was vergelijkbaar tussen oudere mensen (60-85 jaar) en jongere mensen (18-59 jaar). Wel was de bescherming wat lager bij mensen met een chronische ziekte.

Een publicatie van een wetenschappelijk artikel met alle resultaten kunt u hier vinden (Engelstalig). 

Bescherming tegen overdracht naar huisgenoten

Hier geven we voorlopige resultaten over bescherming door coronavaccinatie tegen overdracht van corona als iemand ondanks vaccinatie toch is besmet. In welke mate wordt ondanks deze besmetting wel overdracht naar een huisgenoot voorkomen?

Een VASCO deelnemer die positief is getest, vult een maand na de positieve test een vragenlijst in over zijn of haar huisgenoten. Hierin wordt gevraagd naar de leeftijd van de huisgenoten, of ze zijn gevaccineerd en of ze ook corona hebben gekregen. Met deze gegevens onderzoeken we of huisgenoten ook corona krijgen en of dat verschillend is voor gevaccineerde en ongevaccineerde VASCO deelnemers. Ook nemen we mee of de huisgenoot wel of niet gevaccineerd is.

We hebben gegevens gebruikt van de periode juli 2021 en augustus 2022, een periode waarin de deltavariant en omikronvariant dominant waren. Gegevens van 3409 VASCO deelnemers met corona en 4.123 huisgenoten zijn hiervoor gebruikt. We vonden dat tijdens de omikron  periode primaire vaccinatie (eerste tweede vaccinaties) 45% en boostervaccinatie 64% bescherming geven tegen overdracht van corona naar huisgenoten. Dit betekent dat als iemand ondanks boostervaccinatie toch besmet raakt met het coronavirus, diegene een ruim twee keer lagere kans heeft om het coronavirus door te geven aan zijn of haar huisgenoten dan iemand met corona die niet gevaccineerd was.

De publicatie van het onderliggende wetenschappelijke artikel vindt u hier (Engelstalig).