Sinds maart 2020 onderzoekt het RIVM waarom mensen zich wel of niet aan de gedragsregels houden die vanwege de coronapandemie gelden. Hoe schatten mensen de kans en ernst in om zelf besmet te raken met het coronavirus, nu de maatregelen zijn losgelaten? En hoe makkelijk is het nog om je aan de adviezen te houden? Op deze pagina staan de resultaten van de 20e ronde van het vragenlijstonderzoek op het thema 'verklaringen gedrag'.
- De resultaten komen uit een cohortstudie. Dit betekent dat we mensen volgen over de tijd. Sommige mensen blijven meedoen, anderen stoppen, en weer anderen stromen later in. Dit type onderzoek is geschikt om patronen over de tijd te bestuderen (bijvoorbeeld ‘er is een toename in vertrouwen van 15 procentpunt’) en vergelijkingen te maken binnen personen (‘Draagvlak voor 1,5 meter afstand houden is 5 procentpunt lager dan voor regelmatig handen wassen’).
- Het cohort is demografisch niet representatief voor de Nederlandse bevolking (zie toelichting). Cijfers op één tijdstip, zoals ‘de vaccinatiegraad’ in juli 2021, kunnen afwijken van onderzoeken die op dat moment een representatief sample hebben geworven en gewogen. We beoordelen deze afwijkingen elke ronde t.o.v. de cijfers op het Coronadashboard en die blijken beperkt (0 - 10 procentpunt). Waar deze verschillen wel duidelijk aanwezig zijn, geven we dit aan.
Aan de deelnemers van het onderzoek is gevraagd hoe groot zij de kans inschatten zelf besmet te raken met het coronavirus of anderen ermee te besmetten. Ook is gevraagd hoe erg ze dat zouden vinden.
Van de deelnemers geeft 16% aan het (zeer) waarschijnlijk te vinden dat ze de komende maanden besmet zullen raken. 25% vindt dit (zeer) onwaarschijnlijk en meer dan de helft (59%) staat hier neutraal tegenover. 42% van de deelnemers vindt het (heel) erg om zelf besmet te raken en 76% vindt het (heel) erg als zij anderen zouden besmetten.
Verandering in inschatting kans en ernst besmetting
Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. De inschatting van de kans om zelf besmet te raken is ten opzichte van de vorige meetronde fors afgenomen (met 14 procentpunt). Het percentage deelnemers dat het (heel) erg vindt om besmet te raken is nagenoeg hetzelfde gebleven, net als het percentage deelnemers dat het erg vindt om een ander te besmetten. De inschatting van de kans om anderen te besmetten is ook gelijk gebleven vergeleken met de vorige meetronde.
Aan de deelnemers van het onderzoek zijn stellingen voorgelegd over de mate waarin het virus hen emotioneel beïnvloedt. Deze stellingen zijn gebundeld in twee thema’s: (1) vinden de deelnemers dat het virus zich snel verspreidt en dat het dichtbij voelt en (2) maken de deelnemers zich zorgen over het virus.
Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. In de mate waarin deelnemers vinden dat het virus zich snel verspreidt en dat het dichtbij voelt, is een flinke daling zichtbaar. 30% van de deelnemers vindt dat het virus zich snel verspreidt en als dichtbij voelt, ten opzichte van 72% in de vorige meetronde. Het percentage deelnemers dat vindt dat het virus zich snel verspreidt en dichtbij voelt is niet eerder zo laag geweest als in deze meetronde. 8% van de deelnemers geeft aan zich zorgen te maken, ten opzichte van 11% in de vorige meetronde. Ook dit percentage deelnemers is niet eerder zo laag geweest als in deze meetronde.
Er is ook gevraagd naar hoeveel zorgen de deelnemers zich maken over nieuwe varianten van het coronavirus. Deze zorgen zijn sinds de vorige meetronde licht toegenomen tot 54% (3 procentpunt toename). Van de deelnemers geeft 64% aan dat ze zich zorgen maken over een nieuwe opleving van het coronavirus.
Aan de deelnemers is gevraagd hoe goed de gedragsadviezen volgens hen helpen om het virus tegen te gaan. Voor alle uitgevraagde gedragsadviezen geeft een meerderheid aan dat deze adviezen volgens hen (heel) veel helpen. De gedragsadviezen die volgens relatief de meeste deelnemers (heel) veel helpen zijn: in isolatie gaan na een positieve test (83%), in quarantaine gaan bij coronagerelateerde klachten (79%), en testen bij klachten (73%).
Verandering in overtuiging hoe goed de gedragsadviezen helpen
Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Het percentage deelnemers dat denkt dat de gedragsadviezen (heel) veel helpen is voor alle uitgevraagde adviezen licht gestegen of gelijk gebleven.
Aan de deelnemers van het onderzoek is ook gevraagd hoe moeilijk of makkelijk zij het vinden om zich aan de gedragsadviezen te houden. Voor alle uitgevraagde gedragsadviezen geldt dat een meerderheid van de deelnemers het (heel) makkelijk vindt om zich eraan te houden. De gedragsadviezen die de meeste deelnemers (heel) makkelijk vinden, zijn voor voldoende frisse lucht zorgen in de woning (81%), hoesten en niezen in de elleboog (78%), en testen bij klachten (76%).
Andere gedragsadviezen zijn minder gemakkelijk om na te leven. 20 seconden handen wassen vindt 54% van de deelnemers (heel) makkelijk, in quarantaine gaan bij klachten vindt 55% (heel) makkelijk, en in isolatie na positieve test vindt ook 55% (heel) makkelijk.
Verandering in hoe makkelijk het opvolgen van gedragsregels is
Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Voor bijna alle gedragsadviezen geldt dat het percentage deelnemers dat het (heel) makkelijk vindt deze op te volgen in de huidige meetronde gelijk is gebleven of licht is gedaald ten opzichte van de vorige meetronde. Alleen bij ‘voor voldoende frisse lucht zorgen’ zien we een duidelijke stijging (13 procentpunt). Dit hangt waarschijnlijk samen met de stijgende buitentemperatuur.
Gedrag kan beïnvloed worden door mensen in de naaste omgeving. Wat zien de deelnemers in hun eigen omgeving gebeuren? Meer dan de helft van de deelnemers ziet dat mensen in hun omgeving in isolatie gaan na een positieve testuitslag (60%), hoesten en niezen in de elleboog (57%), en testen bij klachten (54%). Adviezen die deelnemers anderen in hun omgeving het minst zien opvolgen zijn het regelmatig 20 seconden handen wassen (25%), in quarantaine gaan bij klachten (45%), en voor voldoende frisse lucht zorgen in woning (48%).
Verandering in wat deelnemers mensen in hun omgeving zien doen
Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Ten opzichte van de vorige meetronde is er een daling te zien bij alle gedragsadviezen. Deelnemers zien dus minder mensen in hun omgeving zich aan de adviezen houden. De daling is het sterkst bij testen bij klachten (-18 procentpunt), in quarantaine gaan bij klachten (-15 procentpunt) en hoesten en niezen in de elleboog (-11 procentpunt).
De vragenlijst van meetronde 20 is afgenomen tussen 8 en 12 juni 2022. Sinds de vorige meetronde (9-13 maart 2022) zijn alle coronamaatregelen komen te vervallen. Er is geen thuiswerkadvies meer, en na een positieve zelftest is geen bevestiging bij de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) meer nodig. Er gelden nog wel adviezen om verdere verspreiding van het coronavirus te beperken, zoals: hygiëne-adviezen, thuisblijven en (zelf)testen bij klachten, in isolatie gaan na een positieve (zelf)test en vaccineren. De veranderingen in maatregelen zijn terug te vinden in de tijdlijn van coronamaatregelen. Vanwege de andere fase van de pandemie en het afschalen van de maatregelen, wordt het vragenlijstonderzoek na ronde 19 eens per kwartaal uitgevoerd in plaats van zeswekelijks.
Meetrondes
Ronde 1: 17-24 april 2020 | Ronde 2: 7-12 mei 2020 | Ronde 3: 27 mei - 1 juni 2020 | Ronde 4: 17-21 juni 2020 | Ronde 5: 8-12 juli 2020 | Ronde 6: 19-23 augustus 2020 | Ronde 7: 30 september - 4 oktober 2020 | Ronde 8: 11-15 november 2020 | Ronde 9: 30 december 2020 - 3 januari 2021 | Ronde 10: 10-14 februari 2021 | Ronde 11: 24-28 maart 2021 | Ronde 12: 5-9 mei 2021 | Ronde 13: 16-20 juni 2021 | Ronde 14: 28 juli - 1 augustus 2021 | Ronde 15: 8-12 september 2021 | Ronde 16: 20-24 oktober 2021 | Ronde 17: 24-28 november 2021 | Ronde 18: 19-23 januari 2022 | Ronde 19: 9-13 maart 2022 | Ronde 20: 8-12 juni 2022