Safe-and-Sustainable-by-Design (SSbD) is een belangrijke strategie van de Europese Commissie. Hiermee wil ze nadelige gevolgen van chemische stoffen en (nano)materialen voorkomen of zelfs uitsluiten. De Commissie heeft het SSbD-kader nu goedgekeurd en beveelt aan om hier nu ervaring mee op te doen. Hiermee zet de EC (European Commission) een belangrijke stap om onderzoek en innovatie te stimuleren.
SSbD-kader is receptenboek voor bedrijven
Het SSbD-kader geeft handen en voeten aan veilige innovatie. Het maakt het mogelijk om veiliger chemische stoffen, (nano)materialen, processen en producten te ontwikkelen. Producten en processen met minder of geen gevaarlijke eigenschappen. En dat gaat op voor veel verschillende mogelijke toepassingen.
Het ontwikkelde SSbD-kader is een receptenboek. Het gaat bedrijven helpen om nieuwe chemicaliën en materialen veilig en duurzaam te ontwikkelen. Ook kan het helpen om productieprocessen te verbeteren of opnieuw te ontwerpen. Daarnaast gaat het bedrijven helpen om de veiligheid en duurzaamheid te verbeteren van stoffen die nu al op de markt zijn. Het nu ontwikkelde SSbD-kader is een belangrijke eerste aanzet. Maar op en aantal onderdelen moet het nog verder ontwikkeld worden.
Recent zijn er SSbD-studies gedaan naar materialen die in contact komen met levensmiddelen, zoals plasticfolie of voedselverpakkingen. Of in producten voor informatie- en communicatietechnologie, zoals laptops of tablets. De resultaten van de studies zijn in december 2022 in een workshop gepresenteerd. Ze vormen een eerste stap in de uitwerking van het SSbD receptenboek.
De aanbeveling van de Commissie
De Commissie zet op dit moment stevig in om het SSbD-kader verder uitgewerkt te krijgen. En vooral om er praktische ervaring mee op te doen. Daarom heeft de Commissie een aanbeveling uitgebracht. Hierin roept ze de belanghebbenden op om actief met SSbD aan de slag te gaan. Niet alleen bedrijven, maar ook de EU (Europese Unie)-landen, de academische wereld, en onderzoeks- en technologieorganisaties. De Commissie roept op om:
- Het SSbD-kader te gebruiken;
- Gegevens voor de beoordeling van veiligheid en duurzaamheid openbaar te maken;
- Te helpen bij de ontwikkeling en beschikbaarheid van nieuwe methoden, modellen en instrumenten die in de beoordelingsfase van het kader kunnen worden gebruikt;
- Te helpen bij de ontwikkeling van beroepsopleiding en onderwijs. Hiermee kunnen gebruikers de nodige vaardigheden aanleren om het kader uit te voeren.
De Commissie vraagt de bedrijven om de adviezen in hun R&D (Research and Development)-activiteiten te gebruiken. Zo kunnen ze het voortouw nemen voor veiligere en duurzamere stoffen en hun marktaandeel groter maken. Ook roept de Commissie op om het SSbD-kader te testen en ervaringen met hen te delen.
Wat zijn de volgende stappen van de Commissie?
Met deze aanbeveling start er een testperiode van het SSbD-kader van 2 jaar. Gebruikers kunnen hun resultaten vrijwillig aan de Commissie melden. Deze steun en samenwerking heeft de EC (European Commission) nodig om een volgende stap zetten in de ontwikkeling van het kader.
Het gaat dan bijvoorbeeld om de beoordeling of extra veiligheids- en milieuaspecten noodzakelijk zijn. Of over de manier waarop economische en sociale duurzaamheidsaspecten een plek kunnen krijgen in het kader. Ook wil de EC de koers bepalen voor de SSbD-criteria. Voorwaarden zijn nodig om te beoordelen of een stof of materiaal het predicaat ‘SSbD’ kan krijgen. Na de testperiode wil de Commissie nog een jaar werken aan de definitieve criteria voor SSbD-stoffen. Formele voorwaarden zijn er dus op zijn vroegst in 2025.
Wat vindt het RIVM?
Met deze SSbD-aanbeveling zet de EC opnieuw een belangrijke beleidsmatige stap (zie ook Signaleringsbrief KIR-nano 2021 nummer 1). De aanbeveling onderstreept luid en duidelijk dat de Commissie de SSbD-preventiestrategie erg belangrijk vindt. Daarnaast heeft de aanbeveling ook praktische waarde. De Commissie bevordert onderzoek en innovatie voor veiligere en duurzamere chemicaliën en materialen. Nanomaterialen staan niet duidelijk in de aanbeveling genoemd. Maar dat het SSbD-kader hiervoor ook geldt, staat buiten kijf.
De testperiode en de opmerkingen van gebruikers over het SSbD-kader zijn belangrijk. Deze bepalen sterk hoe de Commissie het SSbD-kader en de criteria verder zal ontwikkelen. Deze formele SSbD-voorwaarden zijn erg belangrijk voor de implementatie van het SSbD-kader. Ze moeten duidelijk maken waar producten aan moeten voldoen. Dit moet bedrijven helpen om veilige en duurzame chemicaliën en (nano)materialen te ontwikkelen.
Nu is het belangrijk dat de belanghebbenden de volgende 2 jaar het SSbD-kader vrijwillig gaan testen. Met voldoende reacties kan de Commissie het SSbD-kader dan verder ontwikkelen.
Het RIVM neemt deel aan verschillende Europese onderzoeksprojecten om het SSbD-kader uit te werken en te testen. Dit zijn o.a. IRISS en PARC. IRISS richt zich op het versnellen van de transitie naar SSbD-materialen. PARC is een groot Europees project dat de risicobeoordeling van chemische stoffen wil verbeteren. Het ondersteund hiermee de Europese Strategie voor duurzame chemische stoffen op weg naar een gifvrij milieu. Het RIVM werkt hierin nauw samen met de Commissieonderdelen JRC (Joint Research Centre) en RTD (Röntgen Technische Dienst).