Een nieuwe benadering om veroudering van het immuunsysteem te karakteriseren in de strijd tegen infectieziekten

Inleiding en motivatie

Door de toenemende levensverwachting en het toenemende aantal ouderen in onze samenleving groeit in de gezondheidszorg de aandacht voor het thema 'gezond oud worden' en de gezondheidsrisico’s die veroudering met zich meebrengen. Zo vormt het verhoogde risico op infectieziekten als griep, een groeiende bedreiging voor de gezondheid van onze vergrijzende samenleving. Dit terwijl de effectiviteit van vaccins bij ouderen nog regelmatig een punt van discussie is. In het algemeen wordt dit verhoogde risico geassocieerd met ouderdom en afname van de werking van het immuunsysteem. De werkelijke risico’s op een bepaalde leeftijd verschillen echter van persoon tot persoon. De vele onderzoeksgegevens die het RIVM inmiddels heeft verzameld, laten zien dat het uitdrukken van leeftijd in jaren ('chronologische leeftijd') en algemene leeftijdsgebonden kenmerken onvoldoende de gevoeligheid voor infectieziekten van individuen voorspellen.

Nieuwe studies tonen aan dat het definiëren van eigenschappen die veroudering uitdrukken als afnemende functionaliteit van biologische kenmerken (‘biologische leeftijd’) in plaats van louter 'chronologische leeftijd', een belangrijke bijdrage kan leveren aan het beter voorspellen van vatbaarheid voor ziekte in de vergrijzende samenleving en vooral betrekking heeft op kenmerken van het immuunsysteem.

Doel(en) en onderzoeksvragen

Het ontrafelen van functies van het immuunsysteem die een sleutel vormen tot gezond ouder worden en daarmee gevoeligheid voor respiratoire infectieziekten en verminderde vaccin-effectiviteit onder ouderen preciezer voorspellen. We zetten een multidisciplinaire aanpak op waarbij we in samenwerkingen met verschillende expertisevelden biologische kenmerken identificeren, waarmee het risico voor infecties en de afnemende functionaliteit van het afweersysteem kunnen worden voorspeld.

Aanpak en methoden

Expertise van bio-informatici en van deskundigen op het gebied van veroudering en immunologie combineren om in nieuwe samenwerkingen te komen tot een systeem-biologische aanpak. Door methoden uit de bio-informatica waarmee grote datasets op een meer geautomatiseerde manier worden geanalyseerd, zoals tekst-mining en data-mining, toe te passen op combinaties van de vele verschillende onderzoeksgegevens over vergrijzing en immunologie van infectieziekten en vaccinatie zullen we nieuwe informatie en inzichten ontwikkelen. Daarmee hopen we ook onduidelijkheden en tegenstrijdige conclusies uit eerdere studies te verhelderen door data uit die eerdere studies naar nieuw inzicht te herinterpreteren, en aanvullende conclusies te trekken. Nieuwe aanwijzingen voor biologische eigenschappen die betrokken lijken bij gezond ouder worden, zullen vervolgens worden getest in wetenschappelijke modelsystemen en (lopende) klinische studies, ter bevestiging en om de achterliggende biologische mechanismen te leren begrijpen.

Verwachte resultaten

Kenmerken van het immuunsysteem ontdekken die beter voorspellen wie verhoogde vatbaarheid heeft voor het krijgen van infectieziekten van de luchtwegen en die het mogelijk verlies van de werkzaamheid van vaccins definiëren. Analysemethoden om betere risicovoorspellers te kunnen definiëren. Verklaringen voor de variatie die wordt gevonden in biologische eigenschappen tussen individuen op hoge leeftijd. Nieuwe inzichten en methoden zullen richtingen aangeven voor verbetering van vaccinatie-strategieën of andere vormen van ziektepreventie, door deze beter te richten op mensen die werkelijk een verhoogd risico lopen op infectieziekten. Dergelijke inzichten kunnen tevens het ontwerp en interpretatie van klinische studies over infectieziekten verbeteren.

Geplande producten

Inzichten ter verbetering van de gezondheid van ouderen met verhoogd risico op infectieziekten en nieuwe benaderingen en expertise om daartoe gecombineerde datasets te analyseren. Deze zullen worden gepresenteerd in (wetenschappelijke) tijdschriften en presentaties op congressen.