Veilige en duurzame benaderingen voor een biobased economie (SafeBBE (safe and sustainable bioeconomy), S/124001) Heugens, dr. (doctor )ir. E.H.W. (Evelyn)
Inleiding en motivatie
Ontwikkelingen zoals uitputting van olievoorraden, klimaatverandering en ongewenste afhankelijkheid van politiek instabiele regio’s hebben de biobased economie (BBE (biobased economy)) een vliegende start gegeven. Biobased stoffen, producten en processen bieden kansen voor economie en milieu, al zijn ze niet per definitie veiliger en duurzamer dan hun op fossiele brandstoffen gebaseerde tegenhangers. Eén van de 21 uitdagingen voor de 21e eeuw is een nieuwe benadering voor het minimaliseren van risico’s van nieuwe technologieën en chemicaliën. In de praktijk loopt de methodiekontwikkeling om veiligheid, duurzaamheid en sociale aspecten integraal af te wegen achter. Dergelijke methoden zijn gewenst voor het maken van transparante, snelle en onderbouwde keuzes ten behoeve van een veilige en duurzame biobased chemie.
Doel(en) en onderzoeksvragen
Dit project heeft tot doel om een getrapt afwegingskader te ontwikkelen waarmee veiligheids- en duurzaamheidsaspecten van chemicaliën gedurende hun levenscyclus vergeleken kunnen worden. Percepties van stakeholders (inclusief burgers) over veiligheids- en duurzaamheidsaspecten gerelateerd aan BBE helpen bij het identificeren van sleutelindicatoren voor het afwegingskader en om individuele indicatoren te wegen. Op basis van de ervaringen uit twee case studies wordt het afwegingskader geëvalueerd en verfijnd. Het instrument maakt het mogelijk verschillende producten en productketens te vergelijken en helpt stakeholders bij het kiezen voor een veilig en duurzaam ontwerp (benign design) van hun producten en processen. Door de getrapte benadering is het mogelijk om zowel producten te evalueren die nog in de innovatiefase zitten als producten die al beschikbaar zijn op de markt. Quick-scan analyses voor het screenen en verbeteren van productportfolio’s behoren ook tot de mogelijkheden.
Aanpak en methoden
Het project bestaat uit vier delen: 1) bepalen van de hoofdcontouren van het afwegingskader en identificatie van (samengestelde) indicatoren, 2) overbruggen van kennislacunes en wegen van indicatoren met behulp van multi-criteria analyse (MCA (Medisch Centrum Alkmaar)), 3) validatie van het afwegingskader door middel van praktijksituaties (case studies) en 4) evaluatie en verfijning van het afwegingskader. Interactie met stakeholders is een integraal onderdeel van het project. Zij voorzien het project van cruciale input op het schetsen van het afwegingskader en de weegfactoren gebruikt in de MCA, perspectieven vanuit de praktijksituatie en technische data in de case studies en input voor de evaluatie van het uiteindelijke afwegingskader.
Verwachte resultaten
Het project zal resulteren in (1) een innovatief afwegingskader voor het vergelijken van de veiligheid en duurzaamheid van chemicaliën en producten waarbij rekening wordt gehouden met de gehele levenscyclus, (2) generiek toepasbare benaderingen en instrumenten voor de opkomende keuzedilemma’s waarmee overheidsorganisaties en stakeholders geconfronteerd worden, (3) inzicht in de huidige transitie- en duurzaamheidsissues die spelen in case studies en (4) ervaring met stakeholder- en burgerdialogen en inzicht in stuurfactoren voor de productie van veilige en duurzame chemicaliën en producten. Over het geheel (5) zal het project de relevante nationale en internationale stakeholders in kaart brengen, het RIVM in staat stellen een structuur op te zetten om ontwikkelingen binnen de BBE/synthetische biologie te signaleren en meer betrokken te raken bij innovatieprocessen.
Geplande producten
Wetenschappelijke publicaties, hoofdstukken van proefschriften, briefrapporten, presentaties op internationale conferenties, richtlijnen, communicatie via social media/websites, stakeholder interacties (interviews, focus groepen, workshops), opgebouwde ervaring bij RIVM medewerkers om stakeholderperspectieven te integreren in RIVM-producten.