Inleiding en motivatie

Risicocommunicatie tijdens incidenten en crises met (potentiële) impact op de gezondheid is complex. Er is onzekerheid over de risico’s, de gevolgen en eventuele handelingsperspectieven. Het is vaak onduidelijk welke informatie moet worden verstrekt aan het publiek, en op welke wijze, en wie verantwoordelijk is voor de communicatie. Veelal wordt er onvoldoende of inconsistente informatie gegeven, mede veroorzaakt door meningsverschillen tussen experts onderling. Niet adequate informatie kan maatschappelijke onrust veroorzaken of versterken. Veel onderzoek naar crisiscommunicatie is gericht op de organisatie en niet op de inhoud van de berichtgeving. Adequate en tijdige verstrekking van informatie die rekening houdt met percepties en verwachtingen van het publiek is echter van groot belang om effectieve besluitvorming en opvolging van maatregelen bij zulke crises te bewerkstelligen.

Doel(en) en onderzoeksvragen

De doelen van dit project zijn meer kennis te vergaren over de effecten van crisis-communicatie, in het bijzonder de berichtgeving, en richtlijnen te ontwikkelen voor effectieve communicatie tijdens verschillende crises met (potentiële) impact op de gezondheid. Dit wordt bereikt door: 1) Bestaande plannen en richtlijnen te evalueren, evenals de berichtgeving voor, tijdens en na de crisis, 2) de publieke reactie te analyseren in relatie tot de behoeften en verwachtingen van het publiek, 3) de rol van (sociale) media te analyseren en 4) op basis daarvan alternatieve plannen voor crisiscommunicatie, in het bijzonder berichtgeving, op te stellen.

Aanpak en methoden

Er zullen twee sets incidenten (crises) worden onderzocht, namelijk twee incidenten met gevaarlijke stoffen en twee infectieziektenuitbraken. Het onderzoek bestaat uit vier opeenvolgende stappen: 1) We analyseren de crisiscommunicatie plannen van organisaties die verantwoordelijk zijn voor de crisiscommunicatie bij deze twee typen incidenten, en interviewen experts uit beide domeinen op relevante aspecten zoals type gevaar, mate van blootstelling, mogelijke gezondheidseffecten en risicomanagement. 2) Met behulp van de Mental Models benadering (Morgan, 2002) beoordelen we de reacties, behoeften en verwachtingen van het publiek, op basis van interviews met verschillende (groepen) belanghebbenden en door middel van een enquête onder een representatieve steekproef uit de bevolking. 3) We analyseren de publieksreactie en rol van (sociale) media bij de beide sets incidenten. 4) We identificeren de belangrijkste en potentieel effectieve (elementen van de) berichtgeving en communicatieplannen en onderzoeken met behulp van een experiment onder het publiek (steekproef) de effecten van alternatieve berichtgeving.

Verwachte resultaten

Vergroting van de kennis over en inzichten in behoeften en verwachtingen van het publiek bij incidenten met impact op de gezondheid ondersteunt de activiteiten van de RIVM-centra die bij zulke incidenten een taak hebben. De kennis zal worden gebruikt om bestaande risicocommunicatie-richtlijnen van het RIVM en haar stakeholders te verbeteren.

Geplande producten

Het project resulteert in een proefschrift, 5 tot 6 publicaties in peer reviewed tijdschriften, 2 tot 3 publicaties in Nederlandse vakbladen, rapporten voor gebruikers, een aantal workshops met professionals en een seminar over risico- en crisiscommunicatie bij incidenten met gevaarlijke stoffen en infectieziekten uitbraken.