Vanaf 13 maart 2020 was in Nederland de ‘intelligente lockdown’ van kracht. Dit betekende onder meer dat de scholen gesloten werden en dat kinderdagverblijven (KDV kinderdagverblijf (kinderdagverblijf)) alleen kinderen van ouders met een vitaal beroep mochten toelaten. Vanaf 11 mei 2020 werden de basisscholen, KDV’s en buitenschoolse-opvanglocaties (BSO’s) weer open gesteld. Het onderwijzend personeel en de KDV-BSO-medewerkers konden zich vanaf 6 mei 2020 laten testen op het coronavirus als zij tenminste 24 uur symptomen hadden passend bij COVID-19: hoesten en/of neusverkouden en/of  koorts. (1)In die periode werd het dragen van een mond/neus masker als niet zinvol beschouwd door de overheid.

De medewerkers van het KDV waren vanaf het begin van de coronacrisis geïnstrueerd om 1,5 meter afstand te houden en na iedere activiteit hun handen te wassen. Vooral het afstand houden was niet altijd even makkelijk wanneer er 2 medewerkers op een kindergroep stonden of als er meer mensen in de keuken waren. Op het KDV werd tot april 2020 1 keer per dag schoongemaakt, en niet elke ruimte iedere dag.

Eind april 2020 waren op het KDV 2 groepen van elk 4  kinderen aanwezig en 6-10 van de 18 medewerkers. De meeste medewerkers werkten aan projecten voor de peuterspeelzaal (PSZ) en buitenschoolse opvang (BSO), die ook op de locatie waren gehuisvest

Uitbraak

Op vrijdagavond 24 april kreeg medewerker A klachten die horen bij COVID-19: koorts en hoesten. Zij was die dag en de dag tevoren vanwege een project in elke groepsruimte geweest en had geluncht in de keuken. Zij bleef daarna thuis en werd op 7 mei positief getest. Op 25 april werd medewerker B thuis ook niet lekker en kreeg verkoudheidsklachten. Medewerker B had op 24 april voor het laatst gewerkt met 1 van de 2 kindergroepen. Op 28 april werden nog 4 medewerkers (C, D, E en F) ziek door het coronavirus. Medewerkers C, D en E hadden op 24 april gewerkt. Medewerker F had op 23 april gewerkt. Op deze dagen was ook medewerker A - de indexpatiënt - aanwezig geweest (tabel 1).

Tabel 1. Weergave Corona-uitbraak op het KDV april - juli 2020 van 6 vrouwen

Persoon	Leeftijd (jaren)	Start klachten na index	Klachten	Test dag	>24 uur klachtenvrij	Ziekenhuis- opname (geen I.C.)	Co-morbiditeit/ ondersteuning
A	49	Dag 0 (index)	Verkoudheid Keelpijn Hoesten Volle holtes	Dag 13	Dag 45	-	Bijholte- ontsteking
B	31	Dag 1	Hoesten Verkoudheid	Dag 14	Dag 38	-	-
C	43	Dag 4	Hoesten Koorts Benauwd	Dag 14	Dag 80	-	COVID- fysiotherapie
D	26	Dag 4	Koorts Verkoudheid Hoofdpijn	Dag 19	Dag 37	-	-
E	61	Dag 4	Hoesten Koorts	Dag 13	Dag 49	Dag 12 -15	Trombosebeen, COVID-fysiotherapie
F	24	Dag 4	Diarree Hoofdpijn Verkoudheid Keelpijn Benauwd	Dag 17	Dag 46	-	-

Op 8 mei en op 9 mei kregen 2 kinderen van 3 en 1 jaar uit hetzelfde gezin  klachten van  COVID-19. Zij waren eind april op het KDV geweest.  De 3-jarige had last van keelpijn en moeheidsklachten en de 1-jarige had keelpijn, diarree en niezen De kinderen werden op 14 mei 2020 negatief getest voor het coronavirus. Er zijn geen andere kinderen met COVID-19-klachten gemeld.

Ziektebeloop

Bij alle besmette medewerkers was het ziektebeloop langdurig van 33 tot 76 ziektedagen (tabel 1). De medewerkers konden niet gelijk getest worden op COVID-19 vanwege schaarste van de coronatesten in die periode. Dit kon pas vanaf 6 mei 2020. (1)
Medewerker E werd op 6 mei 2020 opgenomen in het ziekenhuis en bleef daar 3 dagen. Medewerkers C en E hadden fysiotherapie nodig om te herstellen.

Locatie

Het KDV heeft 4 groepsruimtes die uitkomen op een lange brede gang. Aan het eind van de gang bevindt zich een open keuken, gescheiden door een halve muur en beveiligd met schuifdeuren. Elke groepsruimte heeft een deur naar de gang en een schuifdeur naar een kleine afgebakende buitenplaats voor kinderen om te spelen. In de keuken staat een voorraadkast met benodigdheden (o.a. speelgoed) voor de kindergroepen. Er is 1 deur naar een buitenplaats voor het afval en de fietsen. Die is niet vaak open vanwege de vieze geur van de vuilcontainer. In de keuken zijn geen ramen voor ventilatie. Er is een plastic koepel, die niet open kan. In de gang zijn er ook geen ramen, alleen een deur die naar buiten leidt. Er is een klimaatbeheerssysteem.

 

Foto's keuken

Tijdens de lunch zitten medewerkers zoveel mogelijk op 1,5 meter van elkaar in de keuken van ongeveer 6x6 meter (zie foto’s in bijlage 1). Medewerkers op de kindergroepen lunchen met zijn tweeën met de kinderen op de groep. Zij houden 1,5 meter afstand door beiden aan het uiteinde van een tafel te zitten. Een lunchkar wordt gevuld in de keuken en vervolgens naar de groep meegenomen. Kinderen mogen niet in de keuken komen.

Laboratoriumonderzoek

Om te onderzoeken of de medewerkers elkaar besmet hebben, kan sequencing van de positieve samples uitsluitsel geven. Helaas was dit niet mogelijk vanwege de lage viral load (alle samples hadden een CT-waarde>32). (2)

Maatregelen van het KDV

Na de eerste 2 coronabesmettingen werden alle ouders door het KDV, in overleg met de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) en de deskundige infectiepreventie, per brief geïnformeerd. Het KDV nam extra hygiënemaatregelen en alle ruimtes werden 2 keer per dag schoongemaakt. Alle medewerkers moesten hun handen extra wassen bij binnenkomst en er werden handdesinfectieflesjes in elke ruimte geplaatst. De schuifdeuren naar de keuken bleven geopend om contact zoveel mogelijk te vermijden. Twee medewerkers van het hoofdkantoor van het KDV controleerden of de maatregelen volgens de RIVM-richtlijnen nageleefd werden door bij de locatie langs te gaan en medewerkers te ondervragen.
Het KDV is niet gesloten geweest omdat de kinderen ouders hadden met een vitaal beroep.

Conclusie

Bij deze uitbraak van COVID-19 onder medewerkers van een KDV is geen duidelijke externe bron van besmetting gevonden. Het frequente bezoek aan de slecht geventileerde keuken, en het beperkt kunnen naleven van de 1,5 meter afstand kunnen een rol gespeeld hebben bij de transmissie binnen het KDV. Daarbij is het verrassend dat er geen transmissie naar of van kinderen vastgesteld is. Bijkomend mochten kinderen niet in de keuken komen.

Aanbeveling

Om de kans op een COVID-19-uitbraak op een KDV te verminderen blijft het belangrijk dat vooral medewerkers afstand van elkaar houden. In deze casus lijkt het erop dat er transmissie van het virus is geweest tussen de volwassenen. Niettemin kon dit niet worden aangetoond met laboratoriumonderzoek. Uit onderzoek blijkt dat in het algemeen transmissie tussen volwassenen en kinderen minder waarschijnlijk is. (4,5)  Deze uitbraak vond plaats tijdens de eerste coronagolf waarin kinderen alleen bij uitzondering op COVID-19 getest werden. Er was ook geen sprake van de besmettelijke ‘Britse variant’, die was toen nog niet in beeld.

Een ander punt is goede ventilatie. Er wordt aangenomen dat de transmisse van het coronavirus plaatsvindt via druppeltjes in de lucht die vrijkomen bij hoesten en niezen, of indirect door het aanraken van besmette voorwerpen of oppervlakten. (6) Goede ventilatie in een ruimte is dan ook belangrijk om ademhalingsdruppeltjes in de lucht te verminderen. (3)

Auteurs

D. de Jong-Blok¹,R. Sikkema², B. Oude Munnik², M-C.Trompenaars³

1. CJG Local Youth and Family Centres (Local Youth and Family Centres) Rijnmond
2. Erasmus Medisch Centrum
3. GGD Rotterdam-Rijnmond

Correspondentie

D. de Jong-Blok