In de Drinkwaterwet staat dat de overheid verantwoordelijk is voor een duurzame veiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening. Dat betekent dat er genoeg drinkwater van goede kwaliteit beschikbaar moet zijn, zowel nu als in de toekomst. Door klimaatverandering staat de drinkwatervoorziening onder druk. De vraag naar drinkwater neemt toe en de beschikbaarheid van drinkwaterbronnen neemt af.
Toenemende druk op bronnen en hogere vraag naar drinkwater
Door klimaatverandering ondervinden wij in Nederland steeds vaker lange droge periodes in de zomer. Hierdoor is er minder water beschikbaar voor de productie van drinkwater en er wordt meer water verbruikt. Ook heeft klimaatverandering een effect op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Dit is echter maar een deel van het effect van klimaatverandering op de drinkwatervoorziening. Om tot concrete maatregelen te komen is een duidelijk beeld van alle effecten nodig. Het RIVM heeft, samen met Deltares en KWR (Watercycle Research Institute) (Watercycle Research Institute), de effecten van klimaatverandering op de drinkwatervoorziening in kaart gebracht. Deze effecten zijn meegenomen in de Nationale Adaptatiestrategie (NAS) (2016) en zijn visueel vormgegeven in de NAS tool.
Hoe zit dit in de toekomst?
Voor de periode 2020-2030 heeft het RIVM een overzicht gemaakt van de waterbeschikbaarheid voor de bereiding van drinkwater. Dit rapport zal in maart 2023 gepubliceerd worden. Naar verwachting zal de vraag naar drinkwater in Nederland in 2030 veel groter zijn dan in 2020. Om meer drinkwater te kunnen maken, zoeken drinkwaterbedrijven nieuwe bronnen in grond- of oppervlaktewater.
Het RIVM doet onderzoek naar nieuwe bronnen voor drinkwater. Er is bijvoorbeeld al onderzocht of het opvangen van regenwater potentieel een aanvulling kan zijn op de bronwater voorraad. Lees meer hierover in het onderzoeksrapport Regenwater als alternatieve bron voor drinkwater- aandachtspunten voor kwaliteitscontrole (van Diezum et al, 2020). Echter varieert de kwaliteit van regenwater erg en heeft daarom intensieve zuivering nodig. Dit wordt niet duurzaam geacht en kan ook erg oplopen in de kosten. Ook heeft het RIVM een bijdrage geleverd aan onderzoek van Deltares naar de nationale grondwater reserves (NGR). Dit zijn zeer oude en schone grondwatervoorraden die eeuwenlang goed bewaard zijn gebleven. Het doel van het onderzoek was onderbouwing geven voor de nut en noodzaak van inzet van NGR. Geconcludeerd is dat met de toenemende vraag naar drinkwater, de vraag naar aanvullende strategische voorraden (ASV) groter wordt. De verwachting is dat in de verre toekomst (2100) ook de NGR nodig zijn voor de reguliere drinkwatervoorziening.
Ook wordt gekeken naar noodmaatregelen, zoals bijvoorbeeld restricties op het gebruik van drinkwater door huishoudens en bedrijven. Het RIVM heeft in 2019 onderzocht hoe dit soort maatregelen eruit kan zien. In veel landen bestaat er al zo’n stelsel van restricties. Deze maatregelen zijn vaak opgebouwd uit meerdere fases waarin het watergebruik steeds meer wordt beperkt. Het ministerie van IenW (Infrastructuur en Waterstaat) (infrastructuur en water) onderzoekt hoe dit in de drinkwaterwetging opgenomen kan worden en hoe de restricties gehandhaafd kunnen worden.
Er is een grote inspanning nodig om de aan de toenemende vraag te blijven voldoen. Hiervoor is intensieve samenwerking nodig tussen alle waterpartijen (de drinkwaterbedrijven, provincies, rijksoverheid, waterschappen en gemeenten).
Maatregelen
Maatregelen zijn nodig om het water in de toekomst geschikt te houden voor de drinkwaterbereiding. Het RIVM heeft daarom met waterbeheerders, drinkwaterbedrijven en de Rijksoverheid in kaart gebracht welke maatregelen kansrijk zijn. Zie het rapport Impact klimaat op oppervlaktewater als bron voor drinkwater : Van knelpunten naar maatregelen (Wuijts, 2014). Het gaat hierbij om beleidsmaatregelen, aanpassingen in het watersysteem en een uitgebreidere zuivering door de drinkwaterbedrijven. Een combinatie van deze maatregelen is het meest effectief, omdat op de meeste innamepunten meerdere knelpunten aan de orde zijn en deze per innamepunt kunnen verschillen.
In 2021 heeft het kabinet de beleidsnota Drinkwater 2021-2026 vastgesteld. Hierin staan de opgave op het gebied van drinkwater en bevat de beleidskeuzes voor de komende zes jaar. De afspraken over de uitvoering van de beleidsnota zijn vastgelegd in te implementatie- en uitvoeringsagenda drinkwater 2021-2026.
Het Deltaprogramma Zoetwater bevat een aantal maatregelen die de komende jaren (2022-2027) gerealiseerd gaan worden om een zoetwatertekort te voorkomen in de toekomst. De hoofdlijn is om de ruimtelijke inrichting van Nederland beter af te stemmen op de beschikbaarheid van zoetwater. Ook bevat het maatregelen die als doel hebben om water beter vast te houden, waterverbruik te verminderen en water slimmer te verdelen.