Gezondheidsproblemen onder werkenden komen veel voor en kunnen leiden tot ziekteverzuim en op de lange termijn mogelijk tot arbeidsongeschiktheid. Vooral geestelijke aandoeningen en lichamelijke klachten (zoals klachten aan arm, nek, schouder, rug en knie) zijn verantwoordelijk voor een hoge ziektelast door werk. Preventie van (werkgerelateerde) gezondheidsproblemen vormt dan ook een belangrijk onderwerp van het onderzoek binnen het RIVM. Daarvoor is onder andere inzicht nodig in de oorzaken van gezondheidsproblemen onder werkenden.
Arbeidsomstandigheden en leefstijl
Belangrijke oorzaken van gezondheidsproblemen onder werkenden zijn arbeidsomstandigheden en leefstijl. Uit eerder onderzoek blijkt dat deze twee factoren de verschillen in gezondheid tussen werknemers met een lage en hoge sociaaleconomische positie voor een deel verklaren. Zwaar lichamelijk en geestelijk werk verklaart voor een derde de gezondheidsverschillen. Ongezonde leefstijl voor een vijfde. Het stimuleren van een gezonde leefstijl en goede arbeidsomstandigheden is dus belangrijk om gezondheidsproblemen te voorkomen.
Ook onderzocht het RIVM de combinatie van veel lichamelijke of psychische belasting tijdens het werk met bijvoorbeeld te weinig bewegen in de vrije tijd of overgewicht. En of dit de kans op een slecht ervaren gezondheid extra vergroot dan wanneer de effecten afzonderlijk worden opgeteld.
Dat leefstijl een belangrijke rol speelt in de gezondheid, is al lange tijd bekend. Maar het kan ook de nadelige gezondheidseffecten van nachtwerk verklaren, zoals bleek uit het onderzoek Klokwerk+. De grotere kans op luchtweginfectieklachten onder nachtwerkers waren voor 30 procent te verklaren door een slechter ervaren slaapkwaliteit.
Gezondheidsbevordering op het werk
Duurzame inzetbaarheid is gebaat bij preventie waar gewerkt wordt aan het verbeteren van de gezondheid. Hiervoor zijn arbeidsomstandigheden en leefstijl potentiële aanknopingspunten. Het effect van gezondheidsbevorderende maatregelen is al aangetoond voor mentale gezondheid, voor klachten aan onder andere spieren, zenuwen en gewrichten en klachten die te maken hebben met gewicht.
Integrale aanpak gezondheidsbevordering
Bij een integrale (brede) aanpak wordt de gezondheid gestimuleerd vanuit meerdere invalshoeken. Gericht op zowel het individu als de werkomgeving. Zo’n aanpak op de werkvloer is veelbelovend, maar ook schaars. Het RIVM heeft meegewerkt aan de toolkit CHRODIS+. De toolkit geeft werkgevers tips om een breed aanbod maatregelen samen te stellen. De toolkit bestaat uit zeven thema’s. Ieder thema heeft verschillende strategieën en voor iedere strategie zijn concrete maatregelen uitgewerkt.
In een lopend onderzoek naar de ontwikkeling en evaluatie van een brede aanpak om gezondheid op de werkplek te stimuleren, maken we gebruik van de toolkit en een Europese Good Practice. Resultaten en producten volgen vanaf eind 2022.
Realisatie van preventie in het MKB (midden- en kleinbedrijf)
In Nederland zijn verschillende maatregelen met als doel bij te dragen aan het vroeg signaleren en daarmee voorkomen van gezondheidsproblemen. Denk aan de Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E), het Periodiek Arbeidsgeneeskundig Onderzoek (PAGO), het Preventief Medisch Onderzoek (PMO (preventief medisch onderzoek)) of maatregelen die bedoeld zijn om een gezonde leefstijl of arbeidsomstandigheden te stimuleren. Toch gebeurt dit te weinig, door zowel werkgever als werknemer en vooral in het midden- en kleinbedrijf (MKB).
Daarom onderzocht het RIVM wat de bevorderende en belemmerende factoren zijn voor het gebruik van preventieve activiteiten door MKB-werkgevers en hun medewerkers. Vanuit deze informatie zijn 10 succesfactoren geformuleerd. Op basis van best practices en wetenschappelijke literatuur zijn per succesfactor implementatiestrategieën opgesteld. Deze strategieën zijn opgenomen in de “MKB preventie tool”. De MKB preventie tool fungeert als een keuzehulp met informatie over (elke fase van) het implementatieproces, goede voorbeelden en praktische tips en tools. Ook omvat het een implementatieplan met een palet aan verschillende strategieën voor toepassing van preventieve arbozorg in het MKB. Meer informatie over het onderzoek en de succesfactoren is ook te vinden in de handreiking voor MKB werkgevers.