Impact op gezond en veilig werken

Hoe beïnvloedt artificiële intelligentie (AI) onze veiligheid op het werk? En wat betekent de energietransitie voor de risico’s waar werkenden mee te maken hebben? Het RIVM en TNO verkenden welke ontwikkelingen de komende 20 jaar op Nederland afkomen. Zo krijgen we te maken met een vergrijsde beroepsbevolking, globalisering, individualisering, robotisering, klimaatverandering en meer regels. Direct of indirect hebben deze ontwikkelingen invloed op de gezondheid en veiligheid van werkenden. Het is nog onzeker wat die impact zal zijn. Het analyseren van de mogelijke impact helpt om voorbereid te zijn op de toekomst. Op basis van de horizonscan gezond en veilig werken zijn 5 thema’s benoemd die belangrijk zijn voor de toekomst van gezond en veilig werk:

• de kansen en risico’s van technologische ontwikkelingen;
• de toename van mentale belasting;
• de veranderende autonomie van werkenden;
• het belang van blijven leren tijdens en naast het werk;
• de opstapeling van risico’s voor kwetsbare groepen.

Impact op psychosociale arbeidsbelasting (PSA)

Als vervolg op het hierboven beschreven rapport, brachten het RIVM en TNO de risico’s en kansen van toekomstige ontwikkelingen voor de psychosociale arbeidsbelasting (PSA) van werkenden in kaart. Naar verwachting zijn er 8 maatschappelijke ontwikkelingen die samen vooral een ongunstige impact op PSA hebben. Zo zijn er minder mensen om het werk te doen. Dat komt bijvoorbeeld door de vergrijzing, de combinatie van werk met mantelzorg en de tekorten op de arbeidsmarkt. Hybride werken kan een positief effect hebben. Het geeft ruimte flexibel om te gaan met werktijden en werklocatie. Dat kan bijdragen aan een betere werk-privébalans.

Naast een hogere werkdruk komen ook leer- en ontwikkelmogelijkheden, steun vanuit de leidinggevende en herstelmogelijkheden van werkenden onder druk te staan. Als de ontwikkelingen voor langere tijd een negatief uitpakken, verhoogt dit niet alleen de werkstress. Ook de kans op verzuim en arbeidsongeschiktheid neemt toe.

RIVM en TNO bevelen aan om de psychosociale arbeidsbelasting (PSA) van werkenden vanuit verschillende beleidsterreinen aan te pakken. Alleen dan kan werkstress zo veel mogelijk worden voorkomen. Ook adviseren RIVM en TNO een integrale (brede) aanpak van werkstress, met aandacht voor zowel de individuele medewerker als het organisatieniveau.

Werkenden in kwetsbare situaties en de toekomst

De impact van maatschappelijke ontwikkelingen komt vaak samen bij specifieke groepen werkenden in een kwetsbare situatie. RIVM en TNO onderzochten de impact van toekomstige ontwikkelingen op de kwaliteit van werk bij platformwerkers. Zij bieden hun diensten via digitale platforms tegen betaling aan. Denk aan bezorgers van maaltijden of pakketten, vertalers en loodgieters. Een deel van hen is zeer afhankelijk van platformwerk en voeren relatief eenvoudig werk uit. Als er geen speciale vaardigheden of kennis nodig zijn, kunnen deze mensen makkelijk vervangen worden. 

Platformwerkers worden op een laagdrempelige en efficiënte manier via algoritmen aan een klus gekoppeld. Soms worden daarbij (ook) het tarief en werk door AI bepaald. Dit biedt de kans om eenvoudig aan werk te komen, maar hierdoor hebben ze zelf minder invloed op wanneer en hoe zij het werk uitvoeren. Verder kunnen impliciete aannames en vooroordelen in de algoritmes de kans vergroten dat iemand door discriminatie geen werk krijgt. 

In het rapport stellen RIVM en TNO vijf handelingsperspectieven voor om platformwerkers in de toekomst beter te beschermen tegen ongezond en onveilig werk. Daarvoor is het belangrijk om platformwerkers beter te bereiken voor onderzoek en preventie. 

Verder kijken dan corona: over de toekomst van onze gezondheid

De lockdown van 2020 had veel gevolgen voor de Nederlandse werkenden. Grote delen van de zorgsector hebben op volle toeren gedraaid. Door de coronamaatregelen werd voor veel mensen thuiswerken de norm. Andere mensen zaten thuis zonder werk en vreesden voor hun baan. Het RIVM heeft in 2020 de mogelijke toekomstige gevolgen van de coronacrisis voor de arbeidsomstandigheden en gezondheid van werkenden in kaart gebracht in de corona-inclusieve Volksgezondheid Toekomst Verkenning (c-VTV Volksgezondheid Toekomst Verkenning (Volksgezondheid Toekomst Verkenning )).

Gezondheid en arbeidsparticipatie rond de AOW Algemene ouderdomswet (Algemene ouderdomswet)-leeftijd: verwachte ontwikkelingen tot 2040

De leeftijd waarop mensen in Nederland gebruik mogen maken van de Algemene Ouderdomswet (AOW) stijgt tot 2040 naar 68 jaar. De regering besloot tot de verhoging door de stijgende levensverwachting. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat meer mensen de afgelopen 20 jaar langer in goede gezondheid zijn gebleven. De komende jaren blijft deze ‘gezonde levensverwachting’ stijgen. Gezondheid is in die zin geen belemmering om de AOW-leeftijd te verhogen.