Welbevinden en leefstijl tijdens de coronacrisis

De coronapandemie heeft gevolgen voor het welbevinden van de deelnemers, dus voor hun mentale, fysieke en sociale gezondheid. Vragen die hierbij passen zijn bijvoorbeeld: wat is het effect op hun mentale welzijn, wat is de kwaliteit van hun sociale contacten, en zijn de deelnemers ook anders gaan eten of bewegen? Bij het interpreteren van veranderingen in welbevinden over de tijd kunnen naast de geldende coronamaatregelen ook seizoenseffecten een rol spelen.

In deze zeventiende meetronde van het vragenlijstonderzoek geven de deelnemers hun leven op het moment van invullen van de vragenlijst gemiddeld een rapportcijfer van 7,2 op een schaal van 1-10.  Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Het rapportcijfer in de huidige meetronde ligt ongeveer op het niveau van herfst 2020.

Langdurige klachten na coronabesmetting

Van de deelnemers geeft 13% aan sinds de start van de pandemie een positieve coronatestuitslag te hebben ontvangen van de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst). Aan de deelnemers die langer dan drie maanden geleden de positieve uitslag hebben ontvangen, is gevraagd of ze na drie maanden nog klachten hadden. Voor 34% was dit het geval. Het percentage deelnemers met langdurige klachten is het hoogst in de leeftijdsgroep 40-54 jarigen (38%) en 55-69 jarigen (36%). In de oudste (70+) en de jongste leeftijdsgroep (16-24 jarigen) ervaren de deelnemers het minst vaak langdurige klachten (25% en 26%). Let op: de aantallen in sommige groepen zijn redelijk klein en dit is geen epidemiologische studie. De cijfers geven dus alleen een indicatie.

De meest voorkomende langdurige klachten waren vermoeidheid (70%), vergeetachtigheid of concentratieproblemen (49%), sterk verminderde reuk of smaak en moeite met een drukke omgeving (beide 35%). Daarnaast ervaart bijna een derde van de deelnemers moeite met ademen of benauwdheid (32%; cijfers niet in figuur).

Mentaal welbevinden

Op de vraag hoe zij zich voelden in de afgelopen 7 dagen geeft 6% van de deelnemers aan zich vaak tot voortdurend angstig te hebben gevoeld. Daarnaast geeft 14% aan zich vaak tot voortdurend gestrest te hebben gevoeld, en zegt 16% vaak tot voortdurend last te hebben gehad van slaapproblemen.

Het mentaal welbevinden lijkt toe te nemen met de leeftijd: hoe ouder de deelnemers, hoe beter zij zich voelen. Dit verschil is het sterkst aanwezig voor ervaren stress: van de deelnemers in de jongste leeftijdsgroep (16-24 jaar) geeft 48% aan zich de afgelopen 7 dagen vaak tot voortdurend gestrest te hebben gevoeld. Bij de leeftijdsgroepen daarboven neemt dit percentage af van 32% voor de groep van 25-39 jaar tot 3% bij de 70-plussers. Het percentage deelnemers dat zich angstig voelt en last heeft van slaapproblemen was ook het hoogst bij de jongste leeftijdsgroep en neemt eveneens af met de leeftijd. Daarbij moet wel opgemerkt worden dat het aantal deelnemers in de jongste leeftijdsgroep (16-24 jaar) aanzienlijk lager is dan in de oudere leeftijdsgroepen.

Bij de deelnemers die niet voldoende beschermd zijn tegen het coronavirus ligt het percentage dat zich vaak tot voortdurend angstig voelt 5 procentpunt hoger dan voor deelnemers die voldoende beschermd zijn. Voor stress is dit verschil 8 procentpunt. Bij slaapproblemen is er geen verschil te zien tussen de twee groepen (cijfers niet in figuur). Deelnemers zijn voldoen beschermd wanner zij volledig gevaccineerd zijn, minder dan 6 maanden geleden hersteld zijn van corona of meer dan 6 maanden geleden hersteld zijn van corona en één vaccinatie hebben gehad. 

In de vragenlijst zijn vragen opgenomen die inzicht geven in de psychische gezondheid van de deelnemers (‘Mental Health Inventory 5' ofwel 'MHI-5'). Op basis van deze vragen kan 85% van de deelnemers gezien worden als psychisch gezond. Respectievelijk 8%, 4% en 3% van de deelnemers heeft lichte, matige of ernstige psychische gezondheidsklachten. Het percentage deelnemers van 16-24 jaar dat gezien kan worden als psychisch gezond (61%) ligt een stuk lager dan bij de oudere leeftijdsgroepen.

Er is ook verschil te zien in de psychische gezondheid tussen de deelnemers die voldoende beschermd zijn tegen het coronavirus door vaccinatie of doorgemaakte besmetting en de deelnemers die dat niet zijn. Van de deelnemers die voldoende beschermd zijn kan 85% gezien worden als psychisch gezond en 3% als psychisch ernstig ongezond. Voor de deelnemers die niet-voldoende beschermd zijn is dit respectievelijk 71% en 10% (cijfers niet in figuur).

Verandering in mentaal welbevinden

Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Het percentage deelnemers dat in de afgelopen 7 dagen (heel) vaak last had van slaapproblemen, angstig of gestrest was is bij meetronde 17 licht toegenomen. Dit was het meest bij ervaren stress (3 procentpunt).

Het totale percentage deelnemers dat psychisch gezond is over alle meetrondes, schommelt tussen de 83 en 90%. Voor alle leeftijdsgroepen is de psychische gezondheid over de tijd veranderd, waarbij de laagste percentages werden gemeten in de eerste maanden van 2021. In de huidige meetronde is de psychische gezondheid voor alle leeftijdsgroepen (licht) afgenomen ten opzicht van de vorige ronde. Met 11 procentpunt is deze het meest afgenomen bij de jongste leeftijdsgroep (16 t/m 24 jaar). Bij de groep 25 t/m 39 jaar is de psychische gezondheid afgenomen met 5 procentpunt en bij de overige leeftijdsgroepen met minder dan 5 procentpunt. De psychische gezondheid bij deze meetronde is daarmee vergelijkbaar met die in de herfst van 2020 en het begin van de coronapandemie.

Eenzaamheid

Aan de deelnemers is een aantal stellingen voorgelegd om hun eenzaamheid te meten, zoals ‘Ik ervaar een leegte om me heen’ en ‘Er zijn genoeg mensen op wie ik in geval van narigheid kan terugvallen’. Deze konden zij beantwoorden met ‘Ja’, ‘Min of meer’ of ‘Nee’. In meetronde 17 geeft 49% aan zich enigszins tot sterk eenzaam te voelen. Voor de jongeren (16-24 jaar) ligt dit percentage hoger (66%) dan voor de oudere leeftijdsgroepen (46 tot 54%).

Ook hier is er verschil te zien tussen deelnemers die voldoende beschermd zijn en deelnemers die dat niet zijn. Het percentage deelnemers dat zich enigszins tot sterk eenzaam voelt is bij de voldoende beschermden 12 procentpunt lager dan bij de niet-voldoende beschermde deelnemers (cijfers niet in figuur).

Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Was er vanaf het voorjaar 2021 tot de vorige meetronde sprake van een daling in het aantal deelnemers dat zich eenzaam voelt, bij deze meetronde is er weer sprake van een stijging. Het totaal percentage deelnemers dat zich eenzaam voelt is gestegen met 8 procentpunt. De grootste stijging (17 procentpunt) was te zien bij de jongste groep (16 t/m 24 jaar). Bij de overige leeftijdsgroepen was deze tussen 7 en 10 procentpunt. Voor alle leeftijdsgroepen ligt het percentage dat zich enigszins tot sterk eenzaam voelt lager in de huidige meetronde ten opzicht van de meetrondes in de herfst van 2020.

Sociale contacten

Aan de deelnemers is een aantal stellingen voorgelegd om de kwaliteit van hun sociale contacten te meten, zoals ‘Ik mis het om mijn vrienden of familie in het echt te zien’ en ‘Alles bij elkaar ervaar ik de kwaliteit van mijn sociale contacten als goed’. Deze stellingen konden zij beantwoorden met vijf antwoordmogelijkheden variërend van ‘helemaal mee oneens’ tot ‘helemaal mee eens’.

Van de deelnemers ervaart 67% de kwaliteit van hun sociale contacten als goed. Daarnaast geeft 74% aan goed contact te hebben met familie en vrienden en 57% geeft aan hun digitale of telefonische contacten als positief te ervaren. 47% van de deelnemers geeft aan het te missen om familie en vrienden in het echt te zien.

Verandering sociale contacten

Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Ten opzichte van de vorige meetronde is het percentage deelnemers dat het mist om familie en vrienden in het echt te zien met 21 procentpunt gestegen. In vergelijking met de herfst 2020 missen minder deelnemers het om familie en vrienden te zien (26 procentpunt). Het percentage deelnemers dat de kwaliteit van hun sociale contacten als goed ervaart en het percentage deelnemers dat goed contact heeft met familie en vrienden is afgenomen met respectievelijk 8 en 5 procentpunt sinds de vorige meetronde. Ten opzichte van de meetrondes in de herfst 2020 liggen deze percentages hoger. Het percentage deelnemers dat digitale of telefonische contacten als positief ervaart is vrijwel gelijk gebleven. Dit is vergelijkbaar met het percentage in de herfst van 2020.

Veerkracht

Veerkracht is het vermogen van mensen om op een positieve manier om te gaan met tegenslag, veranderingen en stressvolle situaties. Aan de deelnemers is een aantal stellingen voorgelegd om hun veerkracht tijdens de coronacrisis te meten.

Het merendeel van de deelnemers toont een zekere mate van veerkracht. Zo geeft 71% van de deelnemers aan dat zij naar creatieve manieren zoeken om met de huidige situatie om te gaan en gelooft 62% dat zij ook positieve dingen uit deze situatie kunnen halen. 72% zoekt actief naar alternatieven als zij bepaalde dingen door deze situatie niet meer kunnen doen en 78% gelooft dat zij zichzelf onder controle hebben, wat er ook gebeurt.

Leefstijl

Een gezonde leefstijl helpt om mentaal, fysiek en sociaal gezond te blijven, ook in coronatijd. Het gaat hierbij onder andere om sporten, bewegen en gezond eten. Gebruik van middelen zoals alcohol en tabak kan invloed hebben op de stemming en de slaapkwaliteit.

Ruim de helft van de deelnemers (54%) heeft in de week voorafgaand aan het invullen van de vragenlijst minimaal 5 dagen matig intensief bewogen (bijvoorbeeld wandelen, de hond uitlaten of fietsen). 8% geeft aan (bijna) nooit matig intensief te bewegen. Voor sterk intensief bewegen (bijvoorbeeld hardlopen, wielrennen of tennis) geeft 34% aan dit in de afgelopen week minimaal 2 dagen te hebben gedaan en 52% van de deelnemers geeft aan dit (bijna) nooit te doen.

De deelnemers is gevraagd naar hoeveel uur per dag zij zitten. 11% van de deelnemers geeft aan dat dit minder is dan 4 uur per dag, bijna een derde zit tussen de 4 en 6 uur per dag (32%), 43% zit tussen de 6 en 10 uur per dag en 15% zit meer dan 10 uur.

De deelnemers is gevraagd naar hun eetgedrag. 82% geeft aan dagelijks te hebben ontbeten, 61% at dagelijks groente en 53% at dagelijks fruit. Ook werd gevraagd naar de consumptie van suikerhoudende dranken, zoals frisdrank, vruchtensap, en koffie of thee met suiker of honing. Lightdranken zijn hierbij niet meegerekend. 19% van de deelnemers dronk dagelijks suikerhoudende dranken en 49% gaf aan dit de afgelopen week niet te hebben gedaan.

Van de deelnemers geeft 73% aan wel eens alcohol te drinken en 11% wel eens te roken. Van de deelnemers die alcohol drinken, gaf 52% aan dit 1 tot 3 dagen te hebben gedaan in de afgelopen week, 15% deed dit elke dag en 14% gaf aan geen alcohol te hebben gedronken. Op de dagen dat zij alcohol dronken, gaf 34% aan gemiddeld 1 glas te hebben gedronken, voor 53% was dit 2 of 3 glazen, en voor 13% was dit 4 glazen of meer. Van de rokende deelnemers deed 79% dat elke dag.

Coronamoeheid

Aan de deelnemers is een vijftal stellingen voorgelegd om hun coronamoeheid te meten, zoals ‘Ik ben het zat om over het coronavirus te horen’ en ‘Ik ben het beu om mezelf te beperken om de meest kwetsbaren te beschermen’. Deze stellingen konden zij beantwoorden met vijf antwoordmogelijkheden variërend van ‘helemaal mee oneens’ tot ‘helemaal mee eens’.

Van de deelnemers geeft bijna de helft (46%) aan dat zij het zat zijn om over het coronavirus te horen. Ongeveer een kwart van de deelnemers heeft steeds minder zin om tegen het coronavirus te vechten (26%) of probeert van onderwerp te veranderen om niet over het virus te hoeven praten (23%). 17% is het beu om zichzelf te beperken om de meest kwetsbaren te beschermen. Daarnaast geeft 18% van de deelnemers aan gestrest te zijn door het opvolgen van de maatregelen.

Verandering in coronamoeheid

Voor veranderingen over de tijd is gekeken naar de deelnemers die aan minimaal twee meetrondes hebben meegedaan. Coronamoeheid wordt sinds meetronde 12 (voorjaar '21) uitgevraagd. Ten opzichte van de vorige meetronde (16) zijn alle percentages gestegen. De grootste stijging is te zien bij 'Ik voel me gestrest doordat ik probeer alle maatregelen op te volgen' (8 procentpunt), en bij 'Ik ben het zat om over het coronavirus te horen' (7 procentpunt). Alle percentages zijn sinds meetronde 12 de hoogste tot nu toe.