Meer jongeren hebben corona-gerelateerde gebeurtenissen meegemaakt

We vroegen de jongeren welke gebeurtenissen zij meemaakten tijdens de coronaperiode. Hierbij konden ze verschillende gebeurtenissen aankruisen. Veel jongeren gaven aan dat ze zelf corona gehad hebben (64%), dat ze bang waren dat zij zelf of iemand die belangrijk voor hen is corona zou krijgen (33%) en dat iemand die belangrijk voor hen is in het ziekenhuis heeft gelegen met corona (10%).  

Meer dan de helft jongeren heeft nog last van overlijden dierbare  

Hoeveel jongeren er nog last van hadden, verschilde per gebeurtenis. Het overlijden van een dierbare aan corona (7% meegemaakt) had veel impact. Meer dan de helft (54%) had hier nog last van. Angst om zelf ziek te worden of dat een dierbare corona krijgt kwam veel voor: een derde van de jongeren heeft deze angst gehad. Met het dalen van het aantal besmettingen en het wegvallen van de maatregelen, daalde ook de groep jongeren die hier nog last heeft: van 29% in ronde 3 naar 17% in ronde 4.   

Jongeren kregen vaker corona maar hadden minder last   

We zien dat sinds het begin van de coronacrisis het aantal jongeren dat te maken heeft gehad met gebeurtenissen die komen door coronabesmetting logischerwijs toenemen. Denk hierbij aan zelf corona gehad hebben, een dierbare die met corona in het ziekenhuis heeft gelegen of overlijden van een dierbare aan corona. Het aantal jongeren dat nog last heeft van een coronabesmetting neemt sinds deze ronde weer af, net als de angst voor besmetting. Aan de andere kant zien we dat voor ingrijpende gebeurtenissen als het overlijden van een dierbare, een steeds grotere groep jongeren hier nog last van heeft (van 36% in september 2021 naar 54% in juni 2022). 

De grafiek hieronder laat zien hoeveel procent van de jongeren een bepaalde gebeurtenis had meegemaakt. De rechterrij laat per gebeurtenis zien hoeveel jongeren daar nog last van hadden.

6% heeft symptomen van posttraumatische stressstoornis

Wanneer jongeren aangaven nog last te hebben van een gebeurtenis, kregen zij extra vragen om vast te stellen of de last die zij ervaarden mogelijk tot trauma kan leiden in de vorm van een posttraumatische stressstoornis. Bij 6% van de jongeren was dit het geval. Dat is vergelijkbaar met meetronde 3. Als we rekening houden met alle demografische en sociale activiteit-gegevens, zien we dat er 6 groepen zijn die een duidelijk grotere kans hebben op symptomen van PTSS Posttraumatische Stressstoornis (Posttraumatische Stressstoornis). De grootste kans ligt bij jongeren van 18-25 jaar die in de afgelopen 7 dagen geen sociale activiteiten hebben ondernomen. Denk aan school of werk, naar buiten gaan om te bewegen, bezoek ontvangen of op bezoek zijn gegaan. Ook hebben jongens en lager opgeleiden een iets grotere kans op symptomen van PTSS. 

Gemiste gebeurtenissen 

Een kwart van de jongeren gaf aan dat ze een belangrijke gebeurtenis/evenement gemist hebben door het coronavirus of de maatregelen. Jongeren missen het meemaken van overgangsrituelen (momenten van afscheid en iets nieuws beginnen) en de mogelijkheid om eropuit te gaan. Specifiek noemen jongeren vaak verjaardagen, bruiloften, begrafenissen, diploma-uitreikingen en andere afsluitende schoolactiviteiten. Ook missen ze bewegingsvrijheid om te kunnen reizen en eropuit te gaan, zoals vakanties, schooluitjes en andere leuke schoolactiviteiten, festivals, concerten, sport en sportwedstrijden.  

Langdurige invloed coronaperiode 

Naast de meerkeuzevragen stelden we deze ronde ook een open vraag over de invloed van de coronaperiode op het leven van jongeren. In totaal gaven 844 jongeren (20% van de deelnemers) antwoord op de vraag of de coronaperiode nu nog invloed op hun leven heeft. De grafiek hieronder laat zien hoe vaak elke groep onderwerpen genoemd werd in de antwoorden. 

Langdurige invloed van het coronavirus 

Een kwart van de antwoorden gaat over de negatieve invloed van het coronavirus. Dat zijn vooral fysieke klachten zoals smaakverlies, longklachten of long-covid, maar ook angst voor besmetting en de ervaren invloed van COVID-19 bij werk in de zorg.  

De overige antwoorden gaan over invloeden van de coronaperiode die meer samenhangen met de overheidsmaatregelen dan met het virus. Daarbij noemt een klein groepje (2%) lichamelijke gevolgen, zoals gewichtstoename en minder fit zijn, doordat de sportscholen dicht waren. 

Langdurige invloed op persoonlijke ontwikkeling 

De grootste groep antwoorden (26%) gaat over de langdurige invloed die de coronaperiode heeft op de persoonlijke ontwikkeling van jongeren. Zo wordt in de helft van deze antwoorden gesproken over achterstand op school of studie, waaronder mensen die een lager schooladvies kregen of lagere cijfers halen dan voor de coronaperiode. Daarnaast hebben jongeren het gevoel dat ze een belangrijk deel van hun leven hebben gemist. Naast belangrijke momenten zoals afscheid nemen van de basisschool of diploma-uitreikingen gaat het vooral over situaties waarin je mensen kunt leren kennen en vrienden kunt maken. Denk aan naar school gaan, het studentenleven meemaken en uitgaan. Dat ze dit niet hebben meegemaakt, gaat in tegen persoonlijke en maatschappelijke verwachtingen. Zo geeft iemand aan: “Ik voel me soms nog 18 (toen begon het).”  

Langdurige invloed op mentaal welzijn 

Bijna een kwart (23%) van de antwoorden over invloed van de coronaperiode gaan over mentale klachten. Denk aan angstklachten, eenzaamheid, stress, extreme demotivatie voor studie of opleiding, somberheid of depressiviteit en smetvrees. Iemand zegt: “De corona heeft mijn mentale toestand zo extreem verergerd, maar ik kan nergens terecht door de extreem lange wachttijden. Ik voel me hopeloos. Ik hoop zo erg dat er iets verandert in de mentale gezondheidzorg want er zijn zoveel mensen met problemen.” 

Jongeren noemen ook dat ze onzeker zijn over de toekomst: “Ik ben bang dat alles waar ik nu gelukkig van wordt, in 1 klap weer weg kan zijn” en “Over het algemeen zie ik om mij heen bij leeftijdsgenoten een steeds groter wordende onzekerheid over de toekomst en over hun huidige situatie (vooral op financieel vlak). Hier is naar mijn mening te weinig oog voor.” 

Een aantal jongeren lijkt een rouwproces door te maken over wat ze hebben gemist in hun leven en zeggen daarover expliciet: “Ik vond het een rottijd,” “denk er nog vaak aan,” “traumatische periode” en “litteken voor het leven.” Iemand verwoordt het zo: “Ingrijpende gebeurtenissen in coronatijd bestaan voor ons jongeren niet louter uit het verliezen van dierbaren of het oplopen van corona, het bestaat vooral uit eenzaamheid en totale afzondering van de wereld (het gevoel dat je leven constant op pauze staat).” 

Langdurige invloed op routine 

Daarnaast noemt 6% dat ze de invloed van de coronaperiode ervaren in hun ritme of routine. Deze jongeren hebben moeite om hun leven weer op te pakken, bijvoorbeeld: “het aanpassen aan het leven na corona en het wennen aan de switch van online naar fysiek,” “de druk om overal weer heen te ‘moeten’” en “ik moet nog steeds een nieuwe balans vinden.”  

De moeite met routine vinden heeft ook te maken met de drukte die jongeren ervaren nu veel activiteiten weer van start gaan. In september 2021 publiceerde de RIVM Corona Gedragsunit onderzoek over de positieve en negatieve invloed van de coronamaatregelen. Daaruit bleek dat de rust tijdens de coronaperiode door deelnemers als positief werd ervaren. Vergeleken met september 2021 waren tijdens deze meting (juni 2022) de maatregelen al een aantal maanden opgeheven. Het lijkt erop dat de positief ervaren rust tijdens de coronaperiode op de lange termijn omgezet wordt in een negatieve ervaring doordat mensen de hernieuwde sociale en fysieke drukte, de volle agenda’s en grote groepen mensen, ontwend zijn.  

Twee deelnemers verwoorden het zo: “Daarnaast heb ik gemerkt dat online college volgen rust geeft, en de stilte op straat kon ik ook waarderen, maar alle positieve aspecten van de coronacrisis worden nu teruggedraaid.” En: “Ik merk dat juist nu alle corona regels / maatregelen niet meer gelden, vrienden om mij heen het juist heel moeilijk hebben, mentaal gezien. Omdat alles in 1 keer weer open gaat en er ineens weer heel veel verwacht wordt, kan niemand het meer goed aan.” 

Langdurige invloed op sociale contacten 

Ongeveer 12% van de jongeren die antwoord gaven op de vraag over de invloed van de coronaperiode noemen dat ze “minder sociale contacten” hebben of dat hun “contact met vrienden is verwaterd.” Vaak komt dit doordat afspreken lastiger was en soms door meningsverschillen over coronabeleid.  

Verder vertellen jongeren moeite te hebben gekregen met sociaal contact: “Ik heb moeite met sociale vaardigheden gekregen,” “moeite met sociaal doen” en “door het gebrek aan sociale contacten in coronatijd ben ik me wat minder zelfverzekerd gaan voelen.” Een kleine groep heeft ook geen behoefte meer aan afspreken met andere mensen: “Ik ben niet meer gewend om mensen te zien, word zenuwachtig en krijg hartkloppingen als ik ergens ben.” En: “Ik wil niet met vriendinnen afspreken, maar thuis zijn.”  

Langdurige invloed op thuiswerken en hybride onderwijs 

Jongeren noemen hybride of thuis werken en leren als negatieve invloed van de coronaperiode (5% van de antwoorden ging hierover). Dat thuis werken en leren als negatief wordt ervaren kan liggen aan de belangrijke rol die sociale interactie heeft voor de ontwikkeling van jongen. Denk aan de hierboven beschreven antwoorden waaruit blijkt dat jongeren het niet naar school of studie gaan zien als een gemiste kans om vrienden te maken. 

Invloed op bewegingsvrijheid, financiële gevolgen en maatschappelijke ontwikkelingen  

Sommige jongeren ervaren dat hun bewegingsvrijheid nog beperkt is, vooral bij reizen naar het buitenland. Zo noemt iemand “niet in elk land ben je welkom zonder covid pass” en een ander noemt als invloed “mijn partner’s familie in Engeland nog steeds niet zo vaak zien.” 

Voor sommige jongeren heeft de coronaperiode financiële gevolgen gehad, bijvoorbeeld omdat ze hun baan zijn verloren of minder werk hebben als zzp’er in de evenementensector.  

Drie jongeren benoemt als invloed van de coronaperiode dat ze de overheid zijn gaan wantrouwen (in antwoord op een vraag over het coronabeleid uiten nog meer jongeren hun wantrouwen). Ook noemen jongeren “familieruzies” en onenigheid over de coronamaatregelen, “veranderde sociale samenhang” en “dat corona nu zo centraal staat in de maatschappij.” 

Positieve langdurige invloed 

Slechts 3% van de antwoorden gaan over positieve invloed van de coronaperiode. Denk aan het leven meer waarderen en tijd hebben voor persoonlijke ontwikkeling: “Ik […] kijk meer naar de waarde van vrienden, familie en dergelijke,” “sta meer stil bij wat er allemaal mogelijk is” en “ik heb mijn interesses veel meer kunnen ontwikkelen.” Deze resultaten sluiten aan bij de positieve ervaringen uit onderzoek van de Corona Gedragsunit. 

Beleidswensen 

De invloed van de coronaperiode op het leven van jongeren, zoals ze dat in hun antwoorden beschrijven, werkt door in hun wensen voor toekomstig coronabeleid.