In juni 2022, na ruim 2 jaar coronapandemie, heeft iedereen in Nederland te maken gehad met coronabeleid. We vroegen jongeren wat zij voor beleid zouden willen bij een nieuwe golf aan coronabesmettingen. Van de deelnemers gaf 44% (1.830 jongeren) een antwoord op deze vraag. Daarvan spreekt de grootste groep zich uit tegen maatregelen (vooral lockdowns) en een kleinere groep vraagt om sneller ingrijpen en handhaving van de maatregelen. Daarnaast hebben jongeren ideeën over hoe het beleid beter uitgevoerd kan worden. Ook maken ze zich zorgen over de maatschappelijke onrust of zijn ze zelf wantrouwig naar de overheid. De resultaten op deze pagina horen bij het Gezondheidsonderzoek COVID-19.
Lees ook over de wensen voor het coronabeleid van volwassenen.
Meerderheid wil geen maatregelen
Het onderwerp waar jongeren het vaakst over praten in hun antwoorden zijn de coronamaatregelen. Van alle gegeven antwoorden gaan er 57% over 'geen maatregelen'. In 34% van de antwoorden gaat het over 'wel maatregelen'. Die twee kunnen overlappen, denk aan een jongere die zegt wel afstand te willen houden maar wil dat er geen lockdown meer komt. Een derde groep antwoorden gaat over beleid en inspraak, dit komt voor in 33% van de antwoorden. Als laatste gaat het in 12% van de antwoorden over maatschappelijke onrust of over gevoelens van teleurstelling of wantrouwen richting de overheid.
Veel jongeren zeggen letterlijk dat ze geen maatregelen meer willen. Anderen zeggen indirect dat ze geen maatregelen meer willen. Zo willen ze dat “we gewoon doorgaan met leven, ondanks dat er corona is”, hopen ze dat corona verdwijnt of willen ze meer ontspannen omgaan met corona. In plaats van overheidsmaatregelen benadrukken sommigen de eigen verantwoordelijkheid: iemand wil bijvoorbeeld dat “iedereen voor zichzelf moet bepalen of die zich wil afzonderen of niet. Ook de verplichte vaccins en boosters voor vakanties moeten worden geschrapt.”
Daarnaast noemen jongeren specifieke maatregelen die wat hen betreft mogen wegblijven. Jongeren zijn vooral tegen lockdowns en schoolsluitingen en willen graag dat sportscholen en horeca openblijven. Anderen noemen dat er geen verplichte vaccinatie en toegangsbewijzen (meer) moeten komen. Jongeren benadrukken ook dat het belangrijk is dat contact mogelijk blijft, zoals “opa en oma bezoeken in verpleeghuis” en “om vrienden te zien en alcohol te drinken met ze”. Een aantal jongeren wil minder beperkingen rondom rouw. Ook pleit een deel van de jongeren ervoor dat de maatregelen voor hen niet gelden. Ze redeneren dat ze minder risico lopen omdat ze jong zijn of gevaccineerd tegen corona.
Ik zou willen dat…
“mee omgaan als griep. Geen beperkingen of lockdown meer.”
“we meer accepteren dat mensen soms doodgaan.”
“we een beleid voeren waar de ouderen zichzelf in bescherming moeten nemen en doormiddel van pcr testen toch veel open kan blijven.”
“ik wel gewoon mijn bezigheden kan doen, want anders trek ik het niet en ik houdt het ook niet nog een keer zo lang uit thuis.”
“begrafenissen volledig bijgewoond kunnen worden. Afscheid is zooo belangrijk.”
“er geen tot weinig maatregelen zijn. Ik werkte met ouderen, die vaak aangaven dat ze liever zouden sterven door corona dan geliefden niet te kunnen zien. Ook werk en heb ik in mijn persoonlijke kring veel mensen met psychische klachten, deze hulp mag niet uitgesteld worden. Daarnaast is voor hen fysiek contact super belangrijk.”
Snel maatregelen om erger te voorkomen
Jongeren die wel zeggen dat ze maatregelen willen, doen dat vooral omdat ze hopen dat daarmee het virus of de maatregelen ook snel weer verdwijnen. Vanuit datzelfde idee vinden ze dat anderen de maatregelen moeten naleven of (een kleinere groep) dat de overheid moet handhaven. Een handjevol pleit voor maatregelen omdat ze zelf kwetsbaar zijn. Jongeren noemen vooral anderhalve meter afstand houden en vaccinatie als maatregelen die ze willen houden. Vergelijkbaar met de mensen die pleiten voor een uitzonderingspositie voor jongeren zijn de citaten die gaan over ‘maatregelen op maat.’ Iemand wil bijvoorbeeld dat “er gerichter (op bepaalde bevolkingsgroepen) en lokaler maatregelen genomen worden.”
Ik zou willen dat…
“we sneller maatregelen troffen en ons er goed aan zouden houden.”
“sneller actie ondernemen zodat een strenge lockdown niet nodig is.”
“beter voorbereiden - Liever harde lockdown meteen dan weer een lange halve lockdown.”
“we sneller ingeënt kunnen worden en dat niet alles dicht moet.”
“iedereen zich aan corona regels houd en dat de regering duidelijk is met de regels.”
“er beter wordt gekeken hoe ernstig de corona op dat moment nog is. Niet dat er een lockdown is, terwijl het allemaal wel mee valt qua zieken.”
Suggesties voor coronabeleid
Naast wel of geen maatregelen nemen, noemen jongeren allerlei manieren waarop het coronabeleid volgens hen verbeterd kan worden: een plan van aanpak maken, aandacht geven aan mentale gezondheid en brede inspraak en afstemming organiseren. Een klein aantal noemt dat er meer aandacht moet zijn voor longcovid.
Plan van aanpak
Jongeren merkten op dat de maatregelen vaak veranderden. In plaats daarvan willen ze graag dat de overheid een plan van aanpak maakt en zich daaraan houdt. Niet alleen voor corona, zeggen sommige jongeren, want er komen meer pandemieën. We moeten actie ondernemen om dat te voorkómen en de impact ervan te beperken.
Jongeren willen graag dat maatregelen consistent zijn; sommigen vonden het lastig dat er steeds maatregelen bijkwamen of afgingen (“ik had het gevoel dat ons uithoudingsvermogen werd getest”). Daarbij hebben jongeren behoefte aan heldere en eenduidige communicatie. Iemand wil dat “de overheid consequenter en duidelijker is over de maatregelen die ze nemen. Ik vond het soms moeilijk te volgen wat er die week weer wel of niet mocht. Het hielp ook niet dat die persconferenties zo geestdodend saai waren. Daar hadden ze wel een PowerPoint ofzo bij mogen pakken met grafieken en infographics of iets dergelijks.”
Jongeren geven specifieke aandachtspunten voor het beleid. Bijvoorbeeld dat de zorg wordt opgeschaald en zorgmedewerkers beter betaald moeten krijgen. Online-onderwijs moet ook beter worden ingericht, zeggen jongeren: “zorgen dat online lessen beter zijn en verbindingen goed werken”. Ook hopen sommigen dat de voordelen van de coronaperiode blijven, zoals hybride werken, thuisblijven bij ziekte en een rustiger leven.
Zoals de citaten hieronder laten zien, komen bij de wens voor een plan van aanpak veel onderwerpen terug die hierboven al benoemd zijn en te maken hebben met wel of geen maatregelen willen.
Ik zou willen dat…
“de overheid bij een volgende pandemie of noodsituatie voorbereid is, en de kennis die nu is opgedaan gebruikt voor toekomstige problemen als deze.”
“we niet het ene moment doen alsof het heel erg is en het andere moment alsof er niks aan de hand is.”
“mensen het spillover probleem serieuzer zouden nemen. Ik verwacht dat er veel meer epidemieën en pandemieën gaan volgen met hoe dicht mensen (en dieren) op elkaar leven.”
“duidelijkheid in informatie, meer begrip voor jongeren en noodzaak voor school inzien.”
“duidelijk afspraken en geen tegenspraak en getwijfel. Dit wordt overgenomen door het volk en zorgt voor onrust.”
“de overheid een eenduidig beleid voert en dat ze extra opletten dat schrijnende situaties worden voorkomen. Ik zou vooral willen dat mensen gewoon de maatregelen echt volgen zodat alles sneller voorbij is en dat iedereen wat minder alleen aan zichzelf denkt.”
Aandacht voor mentale gezondheid
Jongeren vragen in hun visie op de toekomst ook aandacht voor mentale gezondheid. Daarvoor is het vooral belangrijk dat sociaal contact mogelijk blijft (zie ‘geen maatregelen’). Jongeren voegen vaak toe dat ze bij leeftijdsgenoten zien dat mentaal welzijn leed onder de maatregelen – vooral lockdowns. Een paar jongeren noemen dat ze zelf nog een lockdown niet ‘zouden trekken’. Er zou speciaal voor hen aandacht moeten zijn en specifiek ook voor studenten omdat, zoals iemand zegt, “hun problemen onderschat werden”. Tegelijkertijd bleef, volgens een paar deelnemers, wat jongeren deden voor anderen onopgemerkt; zij willen “dat jongeren meer krediet krijgen”. Jongeren vragen ook om betere mentale zorg, hulp vanuit hun opleiding of school en financiële steun.
Naast (vooral) jeugd met mentale problemen noemen jongeren ook andere doelgroepen waar aandacht voor moet zijn: mensen met een kwetsbare gezondheid, eenzame mensen, studenten, mensen met een handicap en alleenstaanden.
Ik zou willen dat...
“er meer rekening wordt gehouden met mentale gezondheid en sociale isolatie bij het bepalen van maatregelen.”
“de overheid zou denken aan de jongeren en niet alles dicht gooien, mocht je het wel doen, bied hulp!”
“er meer naar maar leeftijdsgroep gekeken wordt op het gebied van mentale gezondheid. Er werd vanalles gedaan om kinderen en ouderen niet eenzaam te laten worden maar niets voor de universitaire studenten. Ik heb nog steeds geen enkele les op de campus gehad sinds maart 2020.”
“kwaliteit van leven voorop gesteld wordt ipv iedereen gezond te willen houden.”
“onze keuzes niet alleen op de economie gebaseerd worden. De mentale gezondheid van jongeren heeft een klap gehad, terwijl wij wel degene zijn die later deze maatschappij moeten dragen. Met deze crisis aanpak wordt er niet gekeken naar de lange termijn.”
“men eerst goed onderzoek doet naar wat er speelt in de maatschappij. Er moet meer oog zijn voor de mentale gezondheid van vele mensen. Ik werk bij de politie en het is schandalig om te zien hoeveel mensen het leven hebben genomen in de coronaperiode, omdat zij mentaal zo in de put zaten en geen hulp konden krijgen door de pandemie. Er moet veel beter maatwerk geleverd worden en de vraag die gesteld moet worden is: "Als wij een maatregel invoeren, wat voor gevolgen zal dat met zich meebrengen in de maatschappij. Niet alleen op economische gevolgen, maar ook gezondheid en het welzijn van jonge, beïnvloedbare individuen?" Er moet gewoon breder gekeken worden en meer aandacht aan écht belangrijke zaken gegeven worden.”
Brede inspraak
Zoals eerder gezegd vragen jongeren om een plan van aanpak. In lijn daarmee is de wens van jongeren dat er brede inspraak is in het coronabeleid en dat het goed wordt afgestemd, bijvoorbeeld met verschillende experts en burgers of op Europees niveau. Ook noemen ze dat er meer onderzoek nodig is om het beleid te bepalen.
Ik zou willen dat…
“er meer naar tieners werd geluisterd.”
“er verschillende, representatieve panels (bestaande uit burgers, bijv. jongeren, ouderen, horeca-eigenaars) komen, die het kabinet mogen adviseren. Bijvoorbeeld, GGDs zien een schrikbarende stijging in het aantal besmettingen: er worden meteen random burgers uitgenodigd voor een panel: zij krijgen informatie om door te lezen en kunnen er daarna over in gesprek met elkaar: wat vinden zij belangrijk om mee te geven aan het kabinet?”
“meer toekomstperspectief, niet de scholen sluiten, beter anticiperen op trends in andere landen.”
“ipv alleen naar een team van medicische specialisten en team wordt opgesteld van alle vakgebieden oa jeugdzorg + psychologen en van alle leeftijden representatie.”
“de wereld samen zou werken als geheel in plaats van ieder land los open/dicht.”
“nederland niet het wiel zelf zou willen uitvinden en zou kijken naar studies uit het buitenland die vaak al veel verder zijn dan NL.”
Maatschappelijke onrust
Een kleine groep (12%) van de deelnemers geeft antwoorden die te maken hebben met maatschappelijke en politieke onrust. De meesten hiervan vinden dat er meer onderling respect moet zijn in de samenleving. Ze willen dat er minder discussie is en dat anderen informatie van wetenschappers geloven. Daarnaast is er een groep jongeren die zelf teleurstelling of wantrouwen voelt richting de overheid.
Respect voor elkaar
Jongeren willen dat “we meer rekening met elkaar houden […] als medemensen”. Dit geluid komt uit alle richtingen, zowel van hen die (grotendeels) vertrouwen hebben in de overheid als van jongeren die het vertrouwen in de overheid zijn verloren. Zo willen sommigen dat misinformatie wordt bestreden. Anderen hopen op meer begrip, bijvoorbeeld als ze geen vaccinatie willen. Jongeren roepen ook op tot minder egoïsme en meer bereidheid om anderen te helpen.
Ik zou willen dat…
“er meer op elkaar gelet wordt en dat ervoor wordt gezorgd dat de samenleving niet zo gesplitst wordt door deze ziekte.”
“we elkaars mening respecteren!”
“dat meer mensen op een lijn zitten, geloven in de waarheid, en dat er een oplossing komt tegen complottheorieën.”
“dat iedereen in zijn waarde gelaten wordt wanneer degene niet geïnjecteerd wilt worden.”
“de saamhorigheid blijft.”
“we in Nederland minder zouden zeuren en wat meer voor elkaar over hadden. De gehele gedachte dat corona een façade is stoort mij enorm. Ook de verdeeldheid die gecreëerd werd door sommige influencers die met de meest bizarre complot theorieën kwamen was zeer verontrustend. Geen enkel politiek leider wist wat de goede stap was, maar in NL bashen we voornamelijk de bewindvoerders. De beste stuurlui staan aan wal is een spreekwoord dat voor NL is gemaakt.”
Teleurstelling en wantrouwen
Van de 1.830 jongeren die de open vraag over beleidswensen invulden zijn er ongeveer 80 die antwoorden geven waaruit duidelijk teleurstelling of wantrouwen richting de overheid blijkt. Deze groep voelt zich niet gehoord en slecht vertegenwoordigd door de politiek. Sommigen vragen om meer steun vanuit de overheid en anderen willen vooral geen maatregelen meer die hen negatief raken. Een paar deelnemers willen dat er een nieuw kabinet komt. Iemand zegt: “De maatregelen van de overheid hebben mij erg bang gemaakt. Mijn vertrouwen in de overheid is zoveel minder geworden. Ik zal nooit vergeten dat het verboden was om avonds buiten te wandelen (avondklok).”
Uit ander onderzoek blijkt dat bij de hele bevolking (dus niet alleen jeugd) het percentage mensen met (veel) vertrouwen in de overheid is gedaald van 69% in april 2020 naar 31% in juni 2022. Mensen met een lagere opleiding en mensen die moeilijk kunnen rondkomen hebben vaker een laag vertrouwen in de overheid en gezondheidsinstellingen.
Ik zou willen dat…
“er geen sociale verplichting is tot vaccinatie en geen winst mbt testen, mondkapjes etc. Ook meer toegankelijke mentale steun en financiële hulp”
“jongeren niet zo kapot hard in de steek gelaten worden door de overheid.”
“mensen niet bang worden gemaakt maar er met transparante en eerlijke informatie wordt gekomen en dat gemaakte afspraken ook worden nagekomen door de overheid.”
“nooit meer maatregelen en geen medische experimenten.”
“er eerst onderzoek wordt gedaan door meerdere partijen, en niet alleen door het RIVM.”
“er opgehouden wordt met liegen door de overheid. Ik wil dat er nu ECHT iets gaat gebeuren in de zorg, want dat is nog geen centimeter opgeschoten. Ik wil dat er geen "desinformatie" verboden wordt. Ik wil dat Rutte oprot samen met al zijn WEF ideeën.”
Ander onderzoek over het coronabeleid
Het Dashboard Sociale Impact brengt onvrede van Nederlandse burgers over het coronabeleid in kaart. Volgens cijfers van februari 2022 is de belangrijkste reden voor onvrede over het coronabeleid dat er onvoldoende rekening wordt gehouden met economische en sociale gevolgen (61%). Mensen vinden ook dat maatregelen meer schade aanbrengen dan voorkomen (54%) en dat de overheid het gevaar overdrijft (34%). Deze resultaten sluiten aan bij de antwoorden die jongeren geven op de vraag wat ze zouden willen voor de toekomst, bij een volgende golf coronabesmettingen. Ook de Corona Gedragsunit heeft veel onderzoek gedaan naar de coronamaatregelen. In thema’s die ze beschrijven uit de opmerkingen van deelnemers bij het vragenlijstonderzoek komen vaak dezelfde onderwerpen terug als in dit onderzoek. In de meting van juni 2022 (ronde 20) beschrijven ze bijvoorbeeld de behoefte aan een plan van aanpak voor een volgende golf. Ook benoemen ze een spanning tussen antwoorden van mensen. Aan de ene kant willen burgers zelf verantwoordelijk zijn voor hoe ze regels navolgen. Aan de andere kant ergeren mensen zich eraan dat anderen de gedragsregels niet naleven.