De resultaten van het LMM (Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid) worden gebruikt voor de evaluatie van de Meststoffenwet. Ook vormen de resultaten een belangrijke bron voor de Nitraatrapportage en de Actieprogramma’s Nitraatrichtlijn. Met de resultaten van het Derogatiemeetnet rapporteert Nederland aan de Europese Unie over de waterkwaliteit op bedrijven met derogatie.
Nederlandse mestbeleid
Het LMM (Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid) onderzoekt of het Nederlandse mestbeleid goed werkt. Het doel van dit beleid is het bereiken van een goede waterkwaliteit. De basis voor het mestbeleid is de meststoffenwet. In die wet staan alle regels en normen over de productie en het gebruik van mest. In de meststoffenwet staat ook dat de overheid minstens elke 5 jaar een onafhankelijke evaluatie van het mestbeleid laat uitvoeren. De resultaten van het LMM worden gebruikt voor deze evaluatie, de Evaluatie Meststoffenwet. Dat doen we met de gegevens van het Basismeetnet (figuur 1, linkerzijde). De gegevens van het LMM worden daarnaast voor verschillende producten zoals rapporten en publicaties gebruikt.
Europese Nitraatrichtlijn
Niet alleen de Nederlandse overheid werkt aan het beschermen van het milieu. Ook de Europese Unie neemt allerlei maatregelen. Zo heeft de EU (Europese Unie) in 1991 de Nitraatrichtlijn ingevoerd. Het doel van de Europese Nitraatrichtlijn is om drinkwaterbronnen te beschermen en om een teveel aan voedingsstoffen in het watermilieu te voorkomen. De Nitraatrichtlijn richt zich op voedingsstoffen uit de landbouw.
De Nitraatrichtlijn vereist dat lidstaten elke vier jaar een Actieprogramma Nitraatrichtlijn opstellen. Dit programma moet voorkomen dat voedingsstoffen uit de landbouw het water vervuilen. De ministeries van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en Infrastructuur en Waterstaat (IenW) zijn hiervoor verantwoordelijk. Het Actieprogramma Nitraatrichtlijn beschrijft welke maatregelen Nederland gaat nemen om de doelen van de richtlijn te halen
Elke vier jaar rapporteert Nederland aan de Europese Unie over de kwaliteit van het grondwater en oppervlaktewater in ons land. Dit heet de Nitraatrapportage en is een verplichting vanuit de Europese Nitraatrichtlijn. Het rapport beschrijft ontwikkelingen in het mestbeleid, veranderingen in de landbouwpraktijk en het effect daarvan op de kwaliteit van het grondwater en oppervlaktewater. De gegevens van het Basismeetnet zijn een belangrijke bron voor de Nitraatrapportage en voor de Actieprogramma’s (Figuur 1, midden).
Figuur 1. Overzicht van de belangrijkste producten waar de resultaten van het Basismeetnet en het Derogatiemeetnet voor worden gebruikt.
Derogatie
Het LMM (Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid) heeft nog een andere belangrijke functie. De Europese Nitraatrichtlijn verplicht lidstaten het gebruik van dierlijke mest te beperken tot een bepaald maximum. Deze ‘gebruiksnorm’ voor dierlijke mest is 170 kilogram stikstof per hectare. Een lidstaat kan de Europese Commissie vragen om onder voorwaarden van deze beperking af te wijken. Dat noemen we derogatie. Eén van de voorwaarden voor het krijgen van derogatie is dat Nederland ieder jaar aan de EU rapporteert over de waterkwaliteit op bedrijven met derogatie. Dat doen we op basis van de gegevens van het Derogatiemeetnet (figuur 1, rechterzijde).
In het najaar van 2022 heeft het Nitraatcomité van de Europese Commissie ingestemd met een nieuwe derogatiebeschikking voor Nederland. Hierin staat onder andere dat de derogatie vanaf 2023 wordt afgebouwd. Vanaf 2026 wordt er geen derogatie meer verleend.