De verspreiding van chemische stoffen in de lucht stopt niet bij de grens. Dat betekent dat een deel van de luchtverontreiniging in Nederland uit het buitenland komt, en andersom. Het RIVM werkt daarom samen met andere landen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Op die manier draagt het RIVM bij aan gezondere lucht, zodat mensen minder gezondheidsklachten ervaren door luchtverontreiniging.
Europese richtlijn bepaalt regels voor luchtkwaliteit
De regels die in Nederland gelden voor de luchtkwaliteit komen uit de Europese richtlijn voor luchtkwaliteit. Die richtlijn beschrijft voor verschillende stoffen hoeveel er maximaal in de lucht mag zitten. Dit heet de grenswaarde. Zit er meer van een stof in de lucht, dan moet een land actie ondernemen om die hoeveelheid te verminderen.
Op 14 oktober 2024 heeft de Europese Raad de aangepaste richtlijn goedgekeurd. Vanaf 2030 gelden er lagere grenswaarden. In 2023 beschreef het RIVM in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wat deze aanpassingen voor Nederland betekenen.
RIVM stelt internationale rapportages uitstoot en luchtkwaliteit op
Alle Europese landen moeten elk jaar aan de Europese Unie laten weten hoe het gaat met de luchtkwaliteit. Namens Nederland levert het RIVM deze gegevens aan. Een onderdeel daarvan is een rapport met gegevens over de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen voor de Europese Commissie en de United Nations Economic Commission for Europe (UNECE). Nederland kan zo laten zien dat het zich houdt aan de afspraken om de uitstoot te verminderen, bijvoorbeeld afspraken uit de National Emission Ceilings Directive en het Gothenburg Protocol.
Daarnaast stuurt het RIVM de Nederlandse metingen van luchtverontreinigende stoffen naar de Europese Unie. Met deze gegevens worden kaarten gemaakt van de luchtkwaliteit in Europa, zoals hieronder weergegeven. De metingen worden ook gebruikt om het Europese model voor de verspreiding van lucht (EMEP) te verbeteren.
Figuur: Concentraties stikstofdioxide (NO2) in Europese landen in 2023 (bron: Air quality status report 2025 | European Environment Agency's)
Kennisdeling door samenwerking met Europese partners
Landen in Europa doen veel onderzoek naar de luchtkwaliteit. Er is steeds meer kennis over hoe luchtkwaliteit wordt gemeten, gemodelleerd en berekend. Ook is er steeds meer informatie over welke stoffen mensen ziek maken en wanneer mensen er last van krijgen. Het RIVM werkt met veel Europese partners samen om deze kennis te delen, de metingen en modellen te verbeteren en zo het aantal gezondheidsklachten te verminderen.
Overzicht internationale netwerken en projecten
Het RIVM is actief in verschillende Europese kennisnetwerken en projecten. Een aantal voorbeelden van Europese kennisnetwerken:
- Forum for Air quality Modeling: gericht op het uniform gebruik van luchtverspreidingsmodellen door Europese landen.
- Task Force on Integrated Assessment Modelling: gericht op de ontwikkeling van kennis over uitstoot, verspreiding, effecten en beleidsmaatregelen voor het verbeteren van luchtverspreidingsmodellen.
- Task Force on Emission Inventories and Projections: gericht op een correcte registratie van de uitstoot van landen voor EMEP (Europese model voor de verspreiding van lucht ).
- Joint Task Force on the Health Aspects of Air Pollution: gericht op het bepalen van de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging die over grote afstanden verspreid wordt.
- Expert Panel on Clear Air in Cities: gericht op het afstemmen van beleidsmaatregelen op internationaal, nationaal en lokaal niveau in landen en steden.
- Task Force on Reactive Nitrogen: gericht op de ontwikkeling van technische en wetenschappelijke informatie over stikstof en ammoniak maatregelen in landen.
Het RIVM is betrokken bij veel internationale projecten op het gebied van luchtkwaliteit en gezondheid. Enkele voorbeelden zijn:
- Ondersteuning bij de ontwikkeling van de vierde Clean Air Outlook door IIASA (International Institute for Applied Systems Analysis ).
- Analyse van de effectiviteit van het protocol om verzuring, vermesting en ozon op leefniveau te verminderen.
- Citizen Science en Samen Meten: over samen meten van luchtkwaliteit met sensoren.
- Deelname aan het Forum for Air Quality Modeling (FAIRMODE) en Working Group leaders over sensoren en data-fusion.
- Modellering van pollen. Onderdeel van het consortium GoHot.