De kwaliteit van de lucht wordt bepaald door de aanwezigheid en concentratie van bepaalde stoffen in de lucht, zoals stikstofoxiden, ozon, fijnstof en ultrafijnstof. Voor de bescherming van de volksgezondheid monitort het RIVM de luchtkwaliteit in Nederland. Om te weten hoe gezond de lucht is die we inademen, meet het RIVM de concentraties van diverse stoffen op verschillende plaatsen. Ook berekent het RIVM de luchtkwaliteit met modellen. Samen geven de metingen en de berekeningen een goed inzicht in de kwaliteit van de lucht in Nederland.
Met modelberekeningen en metingen brengt het RIVM de concentraties van stoffen in de lucht in beeld. Overheden hebben deze informatie bijvoorbeeld nodig om na te gaan of Nederland voor verschillende stoffen voldoet aan de normen uit nationale- en Europese regelgeving. Informatie over de luchtkwaliteit is ook nodig voor het informeren van de inwoners van Nederland. Zo laat het RIVM weten als er extra slechte luchtkwaliteit verwacht wordt. We geven dan een smogwaarschuwing of een stookalert. Verder gebruiken de overheden de informatie ook om inzicht te krijgen in de trends in luchtkwaliteit, de effecten van maatregelen en de invloed van wegverkeer, landbouw, industrie of andere bronnen op de luchtkwaliteit.
Waarom meten én rekenen met modellen nodig is voor monitoring luchtkwaliteit
Om de luchtkwaliteit in Nederland in beeld te brengen werkt het RIVM met een combinatie van meten én rekenen met modellen. Dat is nodig omdat geen van beiden een volledig beeld geeft van de luchtkwaliteit in Nederland. Zo geven metingen alleen inzicht in de luchtkwaliteit tijdens de meetperiode en de uitkomsten gelden alleen voor de meetlocatie. Overal en continu meten is praktisch onhaalbaar en duur. Want er zijn veel metingen nodig om een beeld te krijgen van de luchtkwaliteit over een groter gebied en voor een langere tijd. Het opzetten en onderhouden van zoveel meetstations en het analyseren van alle resultaten voor het hele jaar kost veel geld.
Met een model kan de huidige luchtkwaliteit wel berekend worden voor een groot gebied. Ook kunnen we met een model een beeld krijgen van de luchtkwaliteit voor nieuwe situaties. Bijvoorbeeld de effecten van nog te nemen maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren of de prognose voor de luchtkwaliteit in de toekomst. Een beperking van rekenen met een model is echter dat een model altijd een vereenvoudiging van de werkelijkheid is. De uitkomsten zijn sterk afhankelijk van de kwaliteit en volledigheid van de gegevens die worden ingevoerd. Het maakt bijvoorbeeld uit met welke bronnen (bijvoorbeeld industrie, wegverkeer of landbouw), die stoffen naar de lucht uitstoten, wordt gerekend. Hierdoor kennen de uitkomsten een grotere onzekerheid dan de meetresultaten.
Meetgegevens zijn noodzakelijk om te kijken of de berekeningen van de modellen kloppen. We werken continu aan het controleren en verbeteren van de modellen. Modellen die het RIVM beheert, worden periodiek gekalibreerd aan metingen. Dit is een kwaliteitscontrole waarbij modelberekeningen worden vergeleken met metingen.
Overzicht voordelen en nadelen van meten en rekenen is te vinden op de pagina Vastellen van luchtkwaliteit.
Meten luchtkwaliteit
Het RIVM gebruikt verschillende meettechnieken om de concentraties van vervuilende stoffen in de lucht te meten. Bij het beoordelen van de resultaten houdt het RIVM rekening met factoren die de metingen beïnvloeden, zoals de weersomstandigheden en de locatie van het meetpunt. Voor het meten van de luchtkwaliteit heeft het RIVM enkele meetnetten, zoals het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit en het Meetnet Ammoniak Natuurgebieden. Met deze meetnetten wordt de luchtkwaliteit het hele jaar door gemonitord op vaste meetlocaties. Bij het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit werkt het RIVM samen met diverse andere partijen en worden alle meetresultaten gepubliceerd op www.luchtmeetnet.nl.
Meer informatie over meten en meetnet luchtkwaliteit.
Modelleren luchtkwaliteit
Het RIVM gebruikt verschillende modellen om de luchtkwaliteit in kaart te brengen. Het RIVM rekent met behulp van de modellen en gegevens uit onder meer de Emissieregistratie wat de achtergrondconcentraties en lokale concentraties zijn van fijnstof, stikstof en andere stoffen in de lucht. Zo ontstaat een beeld van de luchtkwaliteit in heel Nederland. Naast het rekenen met modellen voor luchtkwaliteit heeft het RIVM ook het beheer over de wettelijke rekenmethoden voor luchtkwaliteit. Dit beheer doet het RIVM op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Meer informatie over het modelleren en berekenen luchtkwaliteit.
Samen luchtkwaliteit meten
Steeds meer mensen in Nederland willen zelf de kwaliteit van de lucht in hun omgeving meten en gebruiken daarvoor eenvoudige sensoren. Het RIVM anticipeert op deze ontwikkeling en ondersteunt Citizen Science-projecten, bijvoorbeeld door informatie over sensoren voor het meten van luchtkwaliteit en het gebruik ervan beschikbaar te stellen en partijen bij elkaar te brengen.
Meer informatie over Samen meten en kennisportaal Samen Meten