Het RIVM bepaalt de luchtkwaliteit voor heel Nederland met behulp van metingen uit het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit en berekeningen met modellen. Ook stelt het RIVM een aantal rekeninstrumenten beschikbaar. Dit ondersteunt de provincies en gemeenten bij het opstellen en monitoren van hun luchtkwaliteitsbeleid. (Meer informatie: Rekenen met modellen.)
GCN-tool
Het RIVM heeft samen met de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst), het rekeninstrument Grootschalige Concentraties Nederland (GCN (Grootschalige Concentratiekaarten Nederland)) ontwikkeld. Hiervoor zijn gegevens uit de Emissieregistratie en inzichten in de verdeling van emissiebronnen over Nederland gebruikt.
Deze GCN-tool laat zien wat de berekende uitstoot is van verschillende bronnen in de gemeente. Ook staat in deze tool de concentratie van verschillende stoffen, en welke sectoren daaraan bijdragen. Ieder jaar actualiseert het RIVM de data op basis van de geldende wetenschappelijke inzichten. Ook de verwachte situatie in 2030 wordt berekend. Daarbij wordt gerekend aan effecten van het beleid dat al uitgevoerd wordt. En ook aan de verwachte effecten van het beleid van Rijk, provincies en gemeenten dat nog uitgevoerd gaat worden.
Beperkingen GCN-tool
De GCN-tool maakt zichtbaar welke bronnen invloed hebben op de luchtkwaliteit in een gemeente. Maar de GCN-tool maakt geen onderscheid tussen bronnen die dichtbij of verder weg liggen. Er kan met deze tool dus niet berekend worden hoeveel een lokale bron bijdraagt aan de lokale concentratie van luchtvervuilende stoffen. Daarvoor ontwikkelde het RIVM de tool ‘Beleidsondersteuning Lokale Gezondheidsberekeningen’ (BLG).
Lokale Gezondheidsberekening (BLG-tool)
Deze BLG-tool berekent welk effect een (nog te nemen) maatregel heeft op de gemiddelde blootstelling in een gemeente en de gezondheidseffecten. Dit geeft een goede eerste aanwijzing wat het gezondheidseffect is van individuele SLA-maatregelen op lokaal niveau.
Er is een beperkt aantal lokale SLA-maatregelen in de BLG-tool opgenomen. De effectiviteit van deze maatregelen (uitgedrukt als gewonnen levensmaanden binnen de gemeente zelf en binnen Nederland) kan hiermee worden afgewogen.
GGD-rekentool Luchtkwaliteit en gezondheid
De berekeningen die het RIVM doet voor het SLA vragen om specifieke kennis en zijn heel gedetailleerd. De GGD heeft een simpeler rekeninstrument ontwikkeld dat op een minder hoog detailniveau (maar wel sneller) rekent: de GGD-rekentool Luchtkwaliteit en Gezondheid.
Met deze tool kan gezondheidswinst of -verlies door blootstelling aan schadelijke stoffen in de lucht uitgerekend worden. Dit kan gedaan worden op verschillende schaalniveaus (provincie, gemeente, buurt) en voor verschillende scenario’s (grootschalig, stedelijk, buitengebied).
Om de tool te gebruiken moet wel bekend zijn wat het (berekende) effect is van geplande maatregelen op de gemiddelde blootstelling van de bevolking in het betreffende gebied.
De GGD-rekentool kan voor de blootstelling aan PM10 (fijnstof), PM2,5 (fijnstof) en NO2 (Stikstofdioxide) een aantal gezondheidseffecten berekenen, die veroorzaakt, of waarschijnlijk veroorzaakt worden door luchtverontreiniging.
De tool geeft dit effect weer als: het aantal gevallen dat toegeschreven kan worden aan de blootstelling aan luchtverontreiniging. En als percentage van de blootstelling aan de totale ziektelast.