Structureel onderzoek naar luchtkwaliteit 

Om te voldoen aan Europese verplichtingen voert het RIVM meerdere structurele onderzoeken naar luchtkwaliteit uit. Enkele voorbeelden daarvan zijn de metingen in het meetnet luchtkwaliteit en de inventarisatie van de luchtemissies in Nederland door de Emissieregistratie. De metingen in het meetnet luchtkwaliteit zijn nodig voor de rapportage over de luchtkwaliteit in Nederland aan de Europese Commissie. Met deze gegevens brengt het RIVM ontwikkelingen in de luchtkwaliteit in beeld onder andere in de vorm van de Grootschalige Concentratiekaarten Nederland (GCN Grootschalige Concentratiekaarten Nederland (Grootschalige Concentratiekaarten Nederland)) en de Grootschalige Depositiekaarten Nederland (GDN Grootschalige Depositiekaarten Nederland (Grootschalige Depositiekaarten Nederland)).  

Het RIVM draagt ook bij aan de ondersteuning van monitoring van de luchtkwaliteit, onder meer door het opstellen van de jaarlijkse rapportage Monitoring Luchtkwaliteit onder Omgevingswet en de doorontwikkeling van het Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit (CIMLK). Een andere structurele taak van het RIVM is het afgeven van een smogwaarschuwing of een stookalert wanneer de luchtkwaliteit slecht is of dreigt te worden.

Onderzoek naar gezondheidseffecten luchtkwaliteit

Het RIVM onderzoekt  de effecten van blootstelling aan vervuilende stoffen in de lucht op de gezondheid van de mens. Daarvoor voert het RIVM onder meer veldstudies, data trendanalyses, experimenteel onderzoek en modelberekeningen uit. Ook ondersteunt het RIVM overheden bijvoorbeeld bij de uitvoering van het Schone Lucht Akkoord door het doorontwikkelen van een gezondheidsindicator. Daarmee kunnen overheden door het RIVM laten berekenen welke invloed een verbetering van de (lokale) luchtkwaliteit heeft op de gezondheid.

Projectgebonden onderzoeken

Naast de structurele en langlopende onderzoeken doet het RIVM ook onderzoek naar de luchtkwaliteit en gezondheidseffecten in kortlopende projecten. In deze projecten wordt vaak een kleiner gebied onderzocht en/of is de doorlooptijd van het onderzoek korter. Voorbeelden hiervan zijn onderzoeken naar de leefomgeving in de regio IJmond en in de omgeving van Schiphol. Met dit soort projecten wordt door onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek kennis op nationaal niveau ontwikkeld over actuele milieuvraagstukken.  

Overzicht lopende projecten, onderzoeken en programma’s

• Luchtmeetnet Website van meerdere overheidsorganisaties die actuele en recent gemeten concentraties toont van luchtverontreinigende stoffen op bijna 100 meetstations in Nederland. De website toont ook de luchtkwaliteitsverwachting voor de komende 72 uur. O.a. jaargemiddelden en overschrijdingen daggemiddelde normen van de afgelopen jaren zijn opvraagbaar.
• Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden In het Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden meet het RIVM samen met natuurbeheerders en vrijwilligers de maandgemiddelde ammoniakconcentratie in de lucht in Nederland. Op de website zijn de resultaten te zien. De meetgegevens zijn per gebied te bekijken en kunnen gedownload worden. Tevens laten grafieken de ontwikkeling van de ammoniakconcentratie in de loop van de tijd zien. Dit verloop is van veel factoren afhankelijk.
• Emissieregistratie De Emissieregistratie registreert jaarlijks de emissies van alle relevante Nederlandse bronnen naar lucht en water. De Emissieregistratie berekent zelf emissies en controleert jaarlijks aangeleverde bedrijfsemissies. Op deze website zijn emissies te zien in kaarten, tabellen en grafieken. Ook is emissiedata te downloaden en is achtergrondinformatie (bijvoorbeeld in diverse methoderapporten) beschikbaar.
• GCN- en GDN-kaarten Jaarlijkse kaarten met grootschalige concentraties en deposities in Nederland voor jaren in het verleden en de toekomst. De kaarten zijn gebaseerd op modelberekeningen en metingen. Op de website is een kaartviewer beschikbaar en kan de achterliggende data gedownload worden.
• Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit Instrument ontwikkeld door het RIVM voor de ondersteuning van de Monitoring Luchtkwaliteit onder de Omgevingswet en van de monitoring voor het Schone Lucht Akkoord. Op de website zijn luchtkwaliteitsgegevens van wegverkeer en veehouderijen beschikbaar via een kaart en download. Ook kunnen berekeningen gedaan worden met hulp van gegevens over wegen.
• Ondersteuning Schone Lucht Akkoord op gezondheid In het Schone Lucht Akkoord maken rijk, provincies en deelnemende gemeenten afspraken om de lucht in Nederland steeds schoner te maken. Doel daarvan is het bereiken van gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 ten opzichte van 2016. Het RIVM heeft hiervoor gezondheidsindicatoren ontwikkeld. Ook ontwikkelde het RIVM rekeninstrumenten die op gemeenteniveau laten zien welke bronnen belangrijke invloed hebben op de luchtkwaliteit en gezondheid. De website geeft hier informatie over.
• Smogwaarschuwing Bij smog zitten er tijdelijk meer vervuilende stoffen in de lucht. Dit gebeurt vaak bij rustig weer, omdat dan de vervuilende stoffen niet weg kunnen en zich ophopen. Bij smog ontstaan meer gezondheidsklachten, vooral bij kwetsbare groepen mensen. Vandaar dat het RIVM bij smog een waarschuwing of een alarm afgeeft.
• Stookwijzer De Stookwijzer is een instrument binnen de Atlas Leefomgeving die op postcodeniveau informatie geeft wanneer een vuur beter uit kan blijven. Via de kleurcodes wordt inzichtelijk gemaakt wanneer overlast door houtstook het grootst is. De Stookwijzer geeft een verwachting tot 24 uur vooruit.
• Samen meten Het programma Samen Meten ondersteunt burgers die zelf metingen willen doen aan de leefomgeving. Denk daarbij aan fijnstof of geluidniveaus. Op het Samen Meten dataportaal kunnen mensen hun meetresultaten delen en zichtbaar maken.
• Onderzoeken regio IJmond en Tatasteel Het RIVM monitort en onderzoekt de gezondheid en luchtkwaliteit in de regio IJmond. Met metingen, berekeningen en analyses wordt onderzocht wat de uitstoot is in dit gebied en wat de mogelijke effecten hiervan zijn op de gezondheid van omwonenden.
• Ultrafijn stof en gezondheidsrisico’s Ultrafijn stof zijn hele kleine deeltjes die diep in onze longen en zelfs in ons bloed kunnen komen. Het effect van ultrafijn stof op de gezondheid is vrij onbekend. Het RIVM gaat deze deeltjes meten en onderzoekt de gezondheidseffecten door blootstelling aan ultrafijn stof.
• Houtrook en gezondheid Bij het verbranden van hout komen verontreinigende stoffen in de lucht. Deze stoffen kunnen gezondheidsklachten geven. Het RIVM onderzoekt de schadelijkheid hiervan.
• Luchtkwaliteit en COVID-19 Het RIVM heeft in samenwerking met diverse partners onderzocht of luchtverontreiniging een rol speelt bij de kans om besmet te raken met het coronavirus. Ook is onderzocht of het risico op ernstige COVID-19 verhoogd is. Deze kennis helpt bij de aanpak van vergelijkbare infectieziekten in de toekomst.

Overig

• Beheer rekenmethoden luchtkwaliteit