Tijdens de periodes met coronamaatregelen veranderde er veel in het dagelijks leven van volwassenen. Daarom vroegen we hen welke gebeurtenissen zij meemaakten tijdens de coronaperiode en of de coronaperiode nu nog invloed heeft op hun leven. Op deze pagina bespreken we de resultaten onder volwassenen van het vierde en vijfde kwartaalonderzoek (juni en september 2022). Dit waren de tweede en derde keer dat we peilingen deden onder volwassenen (26 en ouder) naast de al lopende peilingen onder de jeugd (12-25 jaar). Deze kwartaalmetingen zijn onderdeel van het Gezondheidsonderzoek COVID-19.
Meer volwassenen geven aan dat ze corona hadden
We vroegen volwassenen welke gebeurtenissen zij meemaakten tijdens de coronaperiode, vanaf maart 2020 tot het moment van invullen. Hierbij konden ze verschillende gebeurtenissen aankruisen. In september 2022 heeft de meerderheid (80%) 1 of meerdere corona-gerelateerde gebeurtenissen meegemaakt. Ruim de helft (54%) van de volwassenen gaf aan dat ze zelf corona hebben gehad. Dat aantal is sterk gestegen vergeleken met maart 2022, toen gaf nog maar 30% aan dat ze corona hadden gehad.
Ondanks dat meer volwassenen zeggen dat ze corona hebben gehad, is de groep die daar nog last van heeft bijna gehalveerd. In september 2022 was dat nog maar 17%, vergeleken met 32% in maart.
Meer ziekte en overlijden meegemaakt op het werk
Het aantal volwassenen dat op het werk veel mensen gezien heeft die ernstig ziek waren of zijn overleden door corona, is ook toegenomen. In maart had 5% dit antwoord aangekruist, in juni 6% en in september 2022 was dit 7%. Het deel dat hier nog last van heeft, wordt langzaam kleiner. In maart 2022 gaf 18% aan dat ze hier nog last hadden, in september was dit gedaald naar 11%.
Een derde is bang voor besmetting
Angst voor besmetting onder volwassenen is bijna gelijk gebleven. Sinds maart 2022 was ongeveer een derde bang dat ze zelf of dat iemand die belangrijk voor hen is corona zou krijgen. Wel is er een daling te zien in het percentage volwassenen dat aangeeft nog last te hebben van de angst voor besmetting; van 30% in maart naar 17% in september.
De grafiek hieronder laat per ronde zien hoeveel procent van de volwassenen een bepaalde gebeurtenis heeft meegemaakt. De grafiek in het rechter tabblad laat per gebeurtenis zien hoeveel volwassenen daar nog last van hadden.
2% van de volwassenen heeft kans op posttraumatische stressstoornis
Wanneer volwassenen aangaven dat ze nog last hadden van een gebeurtenis, kregen zij nog extra vragen om vast te stellen of de klachten die zij ervaren betekenen dat ze meer risico hebben om een posttraumatische stressstoornis te ontwikkelen. Bij 2% van de volwassenen was dit het geval.
Als we rekening houden met de demografische gegevens zien we dat vooral volwassenen die alleen wonen een hoger risico lopen op symptomen van PTSS (Posttraumatische Stressstoornis). Aan de andere kant zien we dat 65-plussers een lagere kans hebben op het krijgen van deze symptomen.
Kijkend naar de gegevens over sociale activiteit zien we dat vooral volwassenen die de afgelopen 7 dagen niet de deur uit zijn geweest voor school of werk en geen bezoek hebben ontvangen een duidelijk grotere kans hebben op symptomen van PTSS. Ook blijkt het niet hebben van waardevol online contact deze kans te vergroten.
Ervaren invloed van de coronaperiode op het leven
Naast de meerkeuzevragen stelden we deze ronde ook een vraag over de invloed van de coronaperiode op het leven van volwassenen. In totaal antwoordden 2.681 volwassenen (36% van de deelnemers) 'ja, namelijk' op de vraag: 'Heeft de coronaperiode van de afgelopen 2,5 jaar nu nog invloed op uw leven?'
De antwoorden zijn gegroepeerd op onderwerp. Als eerste bespreken we de positieve invloeden van de coronaperiode. Deze worden vaak genoemd, maar minder vaak dan sociale en mentale gevolgen. De andere onderwerpen gaan allemaal over de negatieve invloed die volwassenen ervaren van de coronaperiode. Hierbij bespreken we de onderwerpen die het vaakst voorkomen eerst.
Positieve invloed van de coronaperiode
Volwassenen benoemen vaak de positieve invloed van de coronaperiode. In ongeveer een kwart van de antwoorden noemen volwassenen een positieve invloed. Ze waarderen vooral de mogelijkheid om thuis te werken. Thuiswerken wordt als positief ervaren door de rust die het geeft: door minder reistijd en de mogelijkheid om de dag zelf in te delen.
Over het algemeen hebben volwassenen veel rust ervaren in de coronaperiode. Bijvoorbeeld omdat sociale verplichtingen wegvielen. Vaak proberen ze deze rust nu nog vast te houden. Volwassenen geven aan ook meer waardering gekregen te hebben voor “wat echt belangrijk is in het leven”. Hierbij wordt gedacht aan de relatie met hun partner of hun kinderen. Omdat het leven van alledag beperkt werd door de coronamaatregelen, genoten ze bewuster van wat wel mogelijk was: “Door de rust ben ik nog bewuster gaan genieten van natuur, stilte en kleine momenten”. Volwassenen noemen dat ze nu meer zelfkennis hebben of beter alleen kunnen zijn. Daarnaast genieten ze meer van alles wat weer kan nu de maatregelen zijn opgeheven.
Een positieve invloed die sommige volwassenen noemen die meer te maken heeft een mogelijke besmetting met het coronavirus, is dat ze meer op hun gezondheid zijn gaan letten en meer zijn gaan bewegen. Een aantal volwassenen noemt ook dat ze het prettig vinden dat er minder lichamelijk contact is, zoals geen drie zoenen meer bij begroeting. Dit lijkt zowel het gevolg van het coronavirus als van de coronamaatregelen.
“Thuis werken. Meer rust en vrijheid meer naar buiten. Duidelijker prioriteiten. Alleen maar positief.”
“Ik begeleid groepen. Door de corona werden dit kleinere subgroepen. De deelnemers vonden dit zo prettig, dat ze in kleinere subgroepen wilden blijven werken. Kost mij wel meer tijd natuurlijk, maar de bijeenkomsten wonnen aan diepgang.”
“Positieve invloed. Door de corona ontstond er eigenlijk nog meer rust omdat allerlei sociale verplichtingen weg vielen. Dat ga ik vasthouden.”
“Sta anders in het leven, meer leven in hier en nu. Ook meer sporten tussen de bedrijven door is nu een gewoonte geworden.”
“Kleine dingen meer gaan waarderen. Zoals de kostbare tijd met mijn kinderen en familie.”
“Het heeft mij positief stilgezet om na te denken over de zin en waarde van het leven.”
“Minder lichamelijk contact (drie zoenen, handen schudden), vind ik eigenlijk wel positief.”
Invloed op het sociale leven
In hun antwoorden geven volwassenen vaak aan dat ze nog steeds weinig sociale activiteiten buiten de deur ondernemen. Er zijn daarin twee grote groepen te onderscheiden: voorzichtige mensen die de kans op besmetting met het coronavirus willen verkleinen en mensen die wel meer zouden willen afspreken nu het weer kan, maar merken dat hun sociale kring kleiner is geworden. Een veel kleinere groep volwassenen ervaart drukte omdat hun agenda volloopt met afspraken.
De hygiëne maatregelen die lange tijd golden hebben nog steeds invloed op hoe volwassenen elkaar begroeten en met elkaar omgaan: “Schud geen handen meer; was veel vaker mijn handen; voel me onwennig in grote menigten” en “afstand is onderdeel geworden van het sociale leven”. Deze verandering komt deels door ontwenning, maar volwassenen zijn zich er ook van bewust dat het coronavirus nog bestaat. Ze maken keuzes over hun sociale activiteiten met de kans op besmetting in gedachten: “Corona is nog steeds in ons leven”, “Ga nog niet met het OV (openbaar vervoer), bezoek geen bioscoop en theaters, ik mijd groepen mensen.”
Lange tijd brachten mensen minder bezoek aan elkaar en ondernamen ze minder activiteiten samen. Dit heeft nog steeds invloed op hun sociale contacten. Zo zijn vriendschappen en familiebanden verwaterd omdat er minder werd afgesproken of vanwege verschil van mening over de coronamaatregelen: “Het contact met mijn kleinkinderen is minder geworden. Mijn kleinzoon is nu 4, dus ik heb zijn halve leven gemist. Ik ben vrienden kwijtgeraakt omdat ze anders (extremer) over coronamaatregelen dachten dan ik”. De voorzichtigheid van volwassenen heeft invloed op hoe ze het contact ervaren wat er wel is: “Veel online/telefonische contacten, weinig fysieke contacten. Verarming van de sociale contacten.”
Volwassenen vinden het soms moeilijk om sociale contacten weer op te bouwen. Zo ervaren ze dat hun vrienden meer op het eigen gezin gericht zijn. Iemand merkt op dat verjaardagen nu minder gevierd worden. Daarnaast vertellen sommige volwassenen dat de vereniging waar ze lid van waren niet meer is opgestart of de kerkgemeenschap afstandelijker is geworden. Dat veel mensen thuiswerken heeft ook invloed op het sociale leven: “Mensen zijn meer op zichzelf, werken bijvoorbeeld ook meer vanuit huis, waardoor ikzelf ook meer geïsoleerd raak.”
“Sociale leven ziet er anders uit en ik ben voorzichtig met contacten en te dichtbij mensen te komen.”
“Mensen lopen met een grote boog om je heen, alsof je een gevaar voor ze bent. Ik vond het een vreselijke periode.”
“Ik heb met name de lockdowns als heel zwaar beleefd. Voor mij zijn bijv. de bezoeken aan en contacten in de sportschool erg belangrijk. Dit viel allemaal weg. Ik woon alleen en heb geen relatie. Ik ben dus niemands eerste keus. Iedereen was gericht op zijn eigen gezin. Ook nu nog moet ik echt zorgen dat ik niet steeds over het hoofd gezien wordt.”
“Sociale contacten weer opnieuw opbouwen, drempel soms te hoog.”
“Ik heb veel meer moeite gekregen met sociale contacten (onderhouden).”
“Ik vraag vaak nu nog aan mensen: wel of geen knuffel/handdruk? Hoe sta je erin? Elkaar 'minder fysiek begroeten tenzij' is wel een soort van 2e natuur geworden; heel jammer. En ook in mijn kerkelijke gemeente merk je dat het community gevoel weer opgebouwd moet worden. We zijn met z’n allen wat meer gereserveerd geworden, minder samen dingen doen. Dat was sowieso al een aandachtspunt voor Nederlanders, maar nu helemaal.”
Invloed op mentaal welzijn
De coronaperiode heeft invloed op hun gedachten en gevoelens, zeggen volwassenen. Denk aan angstklachten, eenzaamheid, stress, burn-out, somberheid of depressiviteit en smetvrees. Regelmatig noemen volwassenen dat de coronaperiode voor hen mentale problemen heeft veroorzaakt of versterkt.
Volwassenen voelen zich ook onzeker over de toekomst. Vaak noemen ze dat ze zich zorgen maken over de winterperiode, waarin er meer coronabesmettingen en nieuwe coronamaatregelen kunnen komen. Een grote groep volwassenen is nog erg voorzichtig en soms ook bang voor besmetting met het coronavirus. Er zijn ook volwassenen die erg opzien tegen mogelijk nieuwe maatregelen, vooral als ze zich door eerdere maatregelen erg beperkt hebben gevoeld in hun vrijheid. Onzekerheid over de toekomst gaat ook samen met angst voor onverwachte gebeurtenissen en terughoudendheid om plannen te maken, vanwege de onzekerheid of plannen door kunnen gaan.
Het coronavirus heeft bij sommige volwassenen een groter besef gegeven van de kwetsbaarheid van het leven: “Kwetsbaarheid van het leven, onvoorspelbaarheid” en “Ik ben me ervan bewust dat het zo weer kan gebeuren”. Voor sommigen hangt dit besef samen met het positieve herwaarderen van wat belangrijk is in het leven.
Sommige volwassenen hebben er nog last van dat ze geen afscheid konden nemen van een dierbare: “Verdriet door het niet aanwezig kunnen zijn bij de crematie van mijn echtgenote”. Anderen voelen zich verdrietig als ze terugdenken aan de laatste levensperiode van een dierbare: “Mijn man lag in het ziekenhuis en de kinderen mochten hem niet bezoeken terwijl hij terminaal ziek was. Dat blijf ik heel erg vinden.”
Een klein deel van de volwassenen vindt het nog moeilijk om een ritme op te bouwen na alle veranderingen van de afgelopen jaren. Hun balans tussen werk en privé is verstoord of ze hebben moeite om de draad weer op te pakken: “Het is voor mij wat moeilijk om het gewone leven te herpakken” en “Voor mij was de coronaperiode (achteraf gezien) heerlijk. De maatschappij (en dit klinkt heel egoïstisch) paste zich eindelijk aan, aan het tempo wat ik bij kon houden. De maatschappij van nu, is voor mij niet te doen. De schakeling is daarom ook enorm heftig nu!”
“Depressie doorgemaakt, waardoor switch van beroep als arts naar illustraties maken en in winkel werken. Nog deels in ziektewet.”
“Hier thuis zijn we heel voorzichtig. Niet op vakantie geweest maar het thuis heel erg fijn gehad. Wij hebben ons wel enigszins verstopt de laatste 2,5 jaar. Ik heb enorm veel ervaringen niet opgedaan, ik was een reiziger en een frequente museumbezoeker in heel de EU (Europese Unie). Nu niet meer. Ik ben 43. Ik ben pessimistisch. Mijn glas was altijd halfvol. Nu weer ik mijn glas soms niet meer te vinden.”
“Zodra het over de corona gaat, raak ik weer lichtelijk gestrest, zeker nu de winter er weer aan komt.”
“Stress over gedwongen worden te vaccineren of coronapaspoort […] of ontslag door mijn keuze om niet te vaccineren”
“Ja, vermoeidheid, beetje moedeloos. Maar ook; de crises stapelen zich op, waardoor je nauwelijks de kans krijgt de coronaperiode te verwerken. Het volgende dient zich meteen weer aan, dus de stress wordt chronisch.”
“Tijdens de coronaperiode heeft mijn man kanker gekregen en is daar ook aan overleden. Ik vond het heel naar dat de dokters en zusters een mondmasker moesten dragen ook al deden ze heel veel om dat te omzeilen. Het is echt verschrikkelijk als je je doodvonnis krijgt van iemand wiens gezicht je zelfs nooit hebt gezien. En dat de zusters je ook niet mochten troosten met een arm om je heen o.i.d. Dan is de impact van de maatregelen wel niet direct van invloed omdat hij een andere ziekte had maar het voelde wel heel kil en koud.”
“Mijn man heeft PTSS (Posttraumatische Stressstoornis) en de coronaperiode drukte erg zwaar op hem. Mensen met PTSS hebben zekerheid en oog op de toekomst nodig om stabiel te blijven. Dat was logischerwijs onmogelijk. Mijn man en ik hebben erg veel gepraat. Die druk op mij als partner was extreem hoog. Mijn huisarts wist niet wat hij ermee aan moest. Dus hebben we dit samen opgelost. Ik denk niet dat elke relatie met een van de partners met PTSS dit aan kan. Er wordt mijns inziens te weinig aandacht besteed aan wat het hele coronaverhaal en dan vooral de opgelegde beperkingen met mensen doet die niet gemiddeld sterk in het leven staan. Doe daar iets mee!!”
Invloed op fysieke gezondheid
In hun antwoord op de vraag welke invloed ze nu nog ervaren van de coronaperiode, noemen volwassenen allerlei fysieke klachten die ze toeschrijven aan hun coronabesmetting. Dit zijn: vermoeidheid, benauwdheid, hoesten, minder conditie, hoofdpijn, duizeligheid, minder eetlust, spierpijn, slecht proeven en ruiken en vaker verkouden zijn. Een kleine groep volwassenen zegt dat ze lichamelijke klachten ervaren door hun vaccinatie.
Ook zijn er volwassenen die zeggen dat ze long-covid hebben. Soms zeggen ze erbij dat dit een officiële diagnose is. In de antwoorden over long-covid klinkt vaak emotie door. Bijvoorbeeld wanhoop over het gebrek aan lichamelijke vooruitgang of boosheid over het onbegrip door weinig kennis over long-covid: “Heb long covid en merk hoe weinig kracht ik heb bij fysio. Dat is enorm frustrerend, net als het niet kunnen gebruiken van mijn creativiteit. Voel me zombie” en “[Ik wil] hulp bij het beantwoorden van mijn long covid vragen. Niemand weet echt een antwoord.”
Er zijn ook volwassenen die lichamelijke gevolgen merken van hoe de coronamaatregelen hun leefstijl beïnvloedde. Denk aan gewichtstoename, een slechtere conditie of gewrichtspijn door niet kunnen sporten. Een paar mensen sporten juist meer, zoals ze bij de positieve invloeden benoemen.
“Dat ik niet kon sporten en daardoor knieproblemen heb gekregen.”
“Mijn zoon heeft long COVID. Mijn man en ik zijn mantelzorger in zijn gezin. Er is vanuit werkgever van mijn zoon geen enkele empathie en zorgverleners zoals covidpoli schuiven de zorg naar mijn idee steeds maar naar iemand anders en niemand, behalve de huisarts, pakt iets op en als er dan iets ingezet kan worden, zegt een zorgverzekeraar dat het niet vergoed wordt. Zeer frustrerend.”
“Waarschijnlijk long covid maar is niet meer na te gaan omdat ik hoogstwaarschijnlijk begin 2020 corona heb gehad. Alleen waren er toen nog geen testen. De klachten en symptomen die duiden op Long Covid heb ik namelijk.”
“Door de booster allerlei rare ziektes gehad, neurologische onderzoeken gehad zonder dat er iets mis is, maar ik was ziek en ongelukkig.”
“Er waren geen activiteiten meer en geen contacten wat bij mij de M.E. verergerde.”
“Doordat ik niet kon sporten en niet naar de fysiotherapie kon om daar te sporten is mijn gezondheid erg en deels blijvend achteruit gegaan.”
“Zit nog niet helemaal lekker in mijn vel, ben aangekomen en maak me zorgen dat corona weer terugkomt.”
Veranderde blik op de maatschappij en politiek
De coronamaatregelen hebben gevolgen gehad voor hoe volwassenen de maatschappij en politiek zien. Zo noemen mensen dat ze wantrouwiger zijn tegenover anderen of dat ze het vertrouwen in de politiek hebben verloren. Anderen maken zich zorgen over de polarisatie in de maatschappij. De coronamaatregelen hebben er ook voor gezorgd dat mensen nadachten over wat ze vonden van het coronabeleid, waardoor ze in hun antwoorden ook adviezen formuleren aan de overheid. Volwassenen die weinig vertrouwen hebben in de overheid, uiten boosheid over de plannen voor een wet waarin wordt vastgelegd dat de overheid makkelijker kan ingrijpen bij een crisis.
“De regering moet de discussie voeren over wat een pandemie de samenleving mag kosten. Nu was er door de lockdowns heel veel ellende, terwijl de effectiviteit hiervan niet is aangetoond.”
“Vertrouwen in politiek verloren door volledige onzinnige en onduidelijke maatregelen en opzetten van mensen tegen elkaar. Voor de goede orde: vaccins gehad (dus geen wappie of ontkennen), maar QR-code nooit gesnapt.”
“Hoewel ik tot de risicogroep behoor en om redenen niet gevaccineerd ben vind ik het van de zotte dat er van die, soms zelfs ontwrichtende, maatregelen genomen zijn: ik, behorend tot de risicogroep, heb er niet om gevraagd. Ik heb corona gekregen: minder last van gehad dan een gewone griep.”
“De polarisatie in de samenleving baart mij zorgen. Mensen in de publieke ruimte reageren veel heftiger op elkaar. Er zijn ook mensen die meer tevreden kunnen zijn met kleine dingen, die ook nadenken hoe wij met elkaar een betere samenleving kunnen krijgen en daar een bijdrage aan willen leveren.”
“Sommige mensen hebben extreme denkbeelden die ze fors uitdragen. Met een aantal kan ik niet meer discussiëren, contacten worden moeizamer.”
“Dat ik mijn overheid nu als een vijand zie.”
“Ik ben wakker geworden. Ik zie nu hoe corrupt alles echt in elkaar zit. Hoe vriendjespolitiek echt niet alleen bij een bedrijf plaatsvindt maar ook echt wel in de politiek. Dit gaat verder dan iets kleins. Er wordt toegewerkt naar een sociaal kredietsysteem helaas. Hopelijk komen mensen op tijd hierachter en staan we samen op voor onze vrijheid. Dus corona heeft zeker een invloed gehad. De ziekte op zich niet, ooit gehoord van immuunsysteem?”
Invloed op werk
De coronaperiode heeft in veel bedrijven en sectoren de manier van werken veranderd. Zo is thuiswerken nu gebruikelijk geworden. Als gevolg hiervan zeggen volwassenen dat ze hun collega’s slechter kennen en dat er minder teamgevoel is.
Zorgmedewerkers ervaren een hogere werkdruk doordat er personeelstekorten zijn. Ook zijn er nog steeds wachtlijsten in de zorg en veel ziekenhuisopnames vanwege coronabesmettingen. Ze hebben te maken met voorzorgsmaatregelen zoals het dragen van mondkapjes, wat sommigen niet prettig vinden. De nasleep van de coronaperiode is ook voelbaar in het onderwijs. Docenten en leraren vertellen dat leerlingen achterlopen in hun sociaal-emotionele ontwikkeling en dat ze leerachterstanden hebben.
Een enkeling noemt dat ze niet meer op werk mochten komen omdat hun baas inschatte dat corona een te groot risico voor hen vormde. Aan de positieve kant vertelt een aantal volwassenen dat ze dankzij de coronacrisis een baan hebben gekregen. Bijvoorbeeld bij een teststraat, GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) of coronavaccinatie-afsprakenlijn.
“Nooit echt helemaal geland op mijn werk. Niemand komt naar kantoor en het voelt nog steeds alsof het leven niet helemaal normaal is geworden.”
“Ik zie mijn collega’s minder vaak dan door mij gewenst.”
“Drukte op het werk en corona gaat daar nog door.”
“Ik ben teamleider op de IC (intensive care), deze periode heeft bepaalde dingen op het werk blijvend veranderd.”
“In mijn werk, onderwijs, merk je dat veel leerlingen nog de structuur van voor Corona missen.”
“De dreiging van het virus voel je constant in je nek. Ik werk in het onderwijs en zie de aantallen besmette leerlingen weer langzaam oplopen. Dit baart mij weer zorgen, omdat de scholen zeker niet meer dicht gaan. Dan ligt alles weer ondersteboven, terwijl we nu langzaam de puinhopen van de afgelopen jaren aan het opruimen zijn.”
“Ik werkte nog 3 dagen in de week van 9 uur tot 3, door de corona mocht ik niet meer komen, mijn leeftijd was een te groot risico.”
Invloed op persoonlijke ontwikkeling
Door de coronamaatregelen hebben volwassenen allerlei ervaringen gemist, zoals evenementen, sporten, vakanties, theater en andere culturele uitjes. Een aantal zegt erbij dat dit een luxeprobleem is geweest, anderen hebben het over het gevoel dat ze jaren van hun leven zijn verloren. Sommige ingrijpende gebeurtenissen zijn anders verlopen dan ze hadden gehoopt, zoals een geboorte.
Sommige volwassenen zeggen dat ze zien dat hun kinderen negatieve gevolgen ervaren van de coronamaatregelen, bijvoorbeeld dat ze een sociale achterstand of studievertraging opgelopen hebben.
“Achterstanden bij de kinderen op school, oudste heeft nog steeds motivatieproblemen.”
“Ik heb door de coronareisrestricties mijn verloofde meer dan 2 jaar niet kunnen zien en daardoor is onze bruiloft ook uitgesteld. Daardoor loopt ons leven nu als het ware achter op wat ons plan was en hebben we nog steeds wel last van stress/angst voor het geval er weer nieuwe coronagolven en reisbeperkingen komen.”
“Tijd heeft stilgestaan, ontwikkelingen hebben stilgestaan waardoor ik ze niet in het juiste perspectief heb kunnen plaatsen.”
“Zwanger en bevallen in coronatijd, en me in de zwangerschap niet laten vaccineren. Merkte toen dat je erg afgesloten werd van de rest van de wereld. Mijn ziekenhuisbevalling was wel goed zonder veel gedoe, maar na de bevalling wil je vieren dat je kindje er is maar veel mensen die bij de eerste wel kwamen hoorde je nu niets van, buren/familie, door corona regels... Hierdoor voelde het minder belangrijk voor anderen.”
“Negatieve invloed. 2 jaar alleen maar thuisgewerkt. Het leven stond stil.”
“Als je op deze leeftijd ruim twee jaar vrijwel aan huis gebonden bent, niet naar de bioscoop kan b.v., weinig met het OV (openbaar vervoer) reist, is het moeilijk om die draad weer op te pakken. De drempel ligt dan duidelijk hoger.”
“Een hoop zaken zijn niet doorgegaan, mijn afstuderen op het MBO (middelbaar beroepsonderwijs) is verstoord. Mijn nieuwe hbo (hoger beroepsonderwijs)-studie is online waar ik veel last van heb ondervonden.”
Financiële gevolgen
Voor sommige volwassenen heeft de coronaperiode financiële gevolgen gehad. Vaak kwam dit doordat de sector waarin ze werkten werd geraakt door de coronamaatregelen. Sommigen zijn hierdoor hun baan verloren. Mensen met een eigen bedrijf noemen dat ze minder klanten hebben of schulden hebben gekregen vanwege sluitingen en beperkingen. Die laatste groep noemt regelmatig dat ze zich zorgen maken over of er nieuwe coronamaatregelen komen. Ook zeggen volwassenen dat de coronapandemie invloed heeft gehad op de huidige economie. Een paar volwassenen vertellen dat ze langdurige klachten hebben overgehouden aan COVID-19 en daardoor bang zijn hun baan te verliezen.
“Financiële schulden door het geen werk meer te hebben (culturele sector) en relatieproblemen.”
“Ik werk in de evenementensector. Deze is nog steeds ontregeld. Veel uitgesteld of gecancelt werk. Er is minder publiek. Allemaal onzekerheden.”
“Baan kwijt in aviation. Werkloos door corona.”
“Financieel afhankelijk van uitkering nu bedrijf verloren.”
“Bedrijfsschuld die hoger is geworden en langer moet worden afbetaald.”
“Long covid. Ik herstel totaal niet. Mijn onderliggende pijn is door Corona veel verergerd. […] Ik ben bijna 1,5 jaar ziek thuis, met periodes van opbouwen en weer terugvallen maar 0 uur werken. Waarschijnlijk ga ik mijn baan verliezen, wat ik heel erg vind. Zeker in deze tijd.”