Corona & gedrag: specifieke groepen

Op deze pagina presenteren we onderzoeksresultaten over het gedrag, de meningen en het mentaal welbevinden van specifieke groepen tijdens de pandemie. We kijken onder andere naar resultaten van het vragenlijstonderzoek waarbij we focussen op groepen met verschillende opleidingsniveaus. Ook delen we verhalen en andere onderzoeksresultaten over groepen met een lage sociaaleconomische status, en verwijzen we naar publicaties van andere instituten en organisaties.

Op deze pagina staan de resultaten centraal die in het vragenlijstonderzoek onder specifieke groepen zijn opgehaald sinds het begin van de coronapandemie. De data zijn verzameld tussen april 2020 en juni 2022.
Deelnemers (16 jaar en ouder) aan het vragenlijstonderzoek zijn demografisch niet representatief voor de Nederlandse bevolking, zij zijn hoger opgeleid en vaker vrouw. Dit type onderzoek is met name geschikt om patronen over de tijd te bestuderen en vergelijkingen te maken binnen personen.

Volgen van de maatregelen en adviezen

Opleidingsniveau speelt geen hele duidelijke rol in de naleving van de maatregelen en adviezen. Bij enkele maatregelen zien we wel consistente verschillen over de tijd. Zo zijn er meer laag- en middelbaaropgeleiden die regelmatig hun handen wassen en hun woning ventileren, ten opzichte van hoogopgeleiden. Tegelijkertijd zijn er meer hoog- en middelbaaropgeleiden die testen bij klachten, ten opzichte van laagopgeleiden. Het draagvlak is voor veel maatregelen het hoogst onder hoogopgeleiden, maar dit uit zich niet altijd in betere naleving (zie ook Naleven gedragsregels en Draagvlak).

Publicaties

Hoog opgeleiden zijn vaker bereid tot COVID-vaccinatie dan laag opgeleiden. De verschillen in vaccinatiebereidheid tussen opleidingsniveaus is het grootst onder jong volwassenen. Achterliggende factoren worden uitgelicht in het artikel: Vaccinatiebereidheid en opleidingsniveau (d.d. 20 oktober 2021).

De vaccinatiebereidheid tegen COVID-19 onder mensen met een migratieachtergrond is in het algemeen lager dan bij mensen zonder migratieachtergrond. Wel zijn er verschillen tussen en binnen groepen. Beïnvloedende factoren hiervoor en mogelijke strategieën voor communicatie en beleid zijn te vinden in de memo Vaccinatiebereidheid COVID-19 onder groepen met een migratieachtergrond (d.d. 21 mei 2021). In deze memo is gebruik gemaakt van resultaten uit nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek en interviews met experts.

Een kwart tot een derde van dak- en thuislozen had meer psychische klachten tijdens de eerste lockdown, zoals gevoelens van onveiligheid, angst, somberheid of stress. Dat blijkt uit de 9e rapportage van de Inventarisatie Nederlandse COVID-19 onderzoeken: mentaal welbevinden - pag. 18 (d.d. 11 maart 2021).

Op verschillende manieren lijkt de coronacrisis veel harder toe te slaan bij lager opgeleiden. Dit wordt toegelicht in de VTV Volksgezondheid Toekomst Verkenning (Volksgezondheid Toekomst Verkenning)-publicatie Verder kijken dan corona, over de toekomst van onze gezondheid - kopje 'Sociale verschillen verdiepen zich' (d.d. 18 september 2020).

In het begin van de coronacrisis (april en juli 2020) hadden o.a. mensen met een lagere opleiding en laag inkomen de grootste kans op zorgmijding en verminderde toegang tot zorg. Dat blijkt uit de 11e rapportage van de Inventarisatie Nederlandse COVID-19 onderzoeken: Preventie en Zorg & Brede Maatschappelijke vraagstukken - pag. 15 (d.d. 15 juli 2021).

In opdracht van de RIVM hebben Pharos en Erasmus Universiteit Rotterdam een onderzoek Corona gedragsmaatregelen (d.d. 7 juli 2020) uitgevoerd naar de kennis, naleving en impact van de coronamaatregelen op mensen met een lage sociaaleconomische status (SES Sanitary Epidemiology and Surveillance (Sanitary Epidemiology and Surveillance)). Er blijken veel gevoelens van stress, angst en somberheid te heersen bij mensen met een laag inkomen, beperkte gezondheidsvaardigheden of een migratieachtergrond.