Welke infectierisico’s zijn er bij de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne?

In Oekraïne komen soms infectieziekten voor die in Nederland bijna niet meer voorkomen zoals polio, mazelen, en rodehond. Oekraïne behoort tot de landen met de laagste vaccinatiegraad tegen infectieziekten in Europa. De kans dat deze ziekteverwekkers vanuit Oekraïne naar Nederland komen is echter klein. Door de relatief hoge vaccinatiegraad voor infectieziektes in Nederland, is het risico op verdere verspreiding van deze ziekten onder de Nederlandse bevolking gering. 

Zie website Rijksvaccinatieprogramma voor informatie in het Oekraïens 

De omstandigheden tijdens het vluchten en op de opvanglocaties kan de overdracht vergemakkelijken van  ziekteverwekkers die in Nederland voorkomen, zoals virussen die maagdarmklachten geven (norovirus, rotavirus), luchtwegklachten (verkoudheidsvirussen,  griepvirus, coronavirus) geven, en bijvoorbeeld waterpokken.  

Worden vluchtelingen uit Oekraïne gecontroleerd op infectieziekten?

Volgens de richtlijnen voor tuberculose hoeven de vluchtelingen niet gescreend te worden op tuberculose als zij in Nederland aankomen. Indien vluchtelingen ziek worden, is het belangrijk dat zij naar een dokter gaan. Artsen in Nederland zijn alert op infectieziekten bij vluchtelingen.

Kunnen vluchtelingen uit Oekraïne zich laten vaccineren?

Ja, alle kinderen tot 18 jaar kunnen de vaccinaties krijgen tegen de infectieziekten waartegen we vaccineren binnen het RVP Rijksvaccinatie programma (Rijksvaccinatie programma)-programma zoals polio, mazelen en rodehond. Vanwege het risico op mazelen, krijgen kinderen vanaf 9 maanden ook een vervroegde BMR bof, mazelen,rodehond (bof, mazelen,rodehond) (BMR0) aangeboden.
Voor de basisvaccinatie of booster vaccinatie tegen COVID-19 kunnen mensen uit Oekraïne naar prikkenzonderafspraak.nl of een afspraak plannen via de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst).
Kinderen onder de 12 jaar die nog geen vaccinatie tegen tuberculose hebben gehad, kunnen worden doorverwezen naar de tuberculoseafdeling van de GGD voor een BCG Bacille Calmette Guérin (Bacille Calmette Guérin)-vaccinatie.

Hoe is de medische hulp voor vluchtelingen uit Oekraïne geregeld?

Informatie over hoe de gezondheidszorg voor mensen uit Oekraïne is geregeld, is te lezen op Zorg en ondersteuning voor Oekraïense vluchtelingen - Pharos Medische hulp uit het basispakket wordt vergoed.

Deze informatie geldt voor vrijwilligers en medewerkers die werkzaamheden doen in de opvanglocatie. De hygiënemaatregelen gelden ook voor particuliere opvang in o.a. gastgezinnen. 

Loop ik als vrijwilliger in de opvanglocatie (meer) risico om een infectieziekte op te lopen?

Bij normaal maatschappelijk omgang is er geen verhoogd risico om infectieziekten op te lopen. Het is belangrijk om de algemene hand-, hoest- en toilethygiëne in acht te nemen. U  beschermt hiermee uzelf en verspreidt geen infectieziekten.
Als vrijwilliger valt u wat betreft ARBO Arbeidsomstandigheden (Arbeidsomstandigheden)-zaken onder de zorg van de organisatie of instelling waarvoor u zich inzet. U kunt zich, als dat nodig is, ook tot de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) wenden voor voorlichting en voor algemene adviezen over infectieziektepreventie.

Welke hygiënemaatregelen kan ik nemen om verspreiding van infecties tegen te gaan?

Het is belangrijk om de gebruikelijke hygiënemaatregelen in acht te nemen, ongeacht of u in de opvang bent of daarbuiten. Met deze simpele maatregelen kunt u het risico op infectieziekten verder verkleinen. Dit geldt voor iedereen binnen de opvang, dus zowel voor medewerkers als vluchtelingen. Maar ook als je vluchtelingen thuis opvangt.
Handhygiëne is heel belangrijk, was uw handen goed met water en zeep.  

Heeft het zin om handschoenen of mond-neusmasker te dragen?

Een mond-neusmasker dragen mag altijd. Zeker als mensen hoesten of als de vrijwilliger kwetsbaar is. Ook in het gastgezin kan dit een reden zijn om ervoor te kiezen een mond-neusmasker te dragen. Het is echter niet verplicht om een mond-neusmasker te dragen. Ook niet als u vrijwilliger of medewerker bent van de opvang. In het algemeen zijn handschoenen niet nodig behalve bij het schoonmaken van toiletten, bij verzorging van wondjes en bij het opruimen van lichaamsvloeistoffen zoals ontlasting, braaksel en bloed.

Wat moet u doen als iemand binnen de opvanglocatie gewond raakt?

Trek bij het verzorgen van wondjes handschoenen aan. Laat de wond goed doorbloeden en spoel deze hierna met water. Maak de wond schoon met 70% alcohol of jodium.

Desinfecteer een oppervlak waar bloed op zit alleen als er éérst is schoongemaakt. Desinfecterende middelen werken onvoldoende als iets nog vuil is. Desinfecteer een oppervlakte, zoals een verschoonkussen of voorwerpen, met een middel toegelaten door het Ctgb Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides) als er bloed of een andere lichaamsvloeistof met zichtbare bloedsporen op zit. Volg de juiste gebruiksaanwijzing van het desinfectiemiddel op. Laat wat gedesinfecteerd is goed drogen aan de lucht. Draag bij het desinfecteren altijd handschoenen van nitril of latex die voldoen aan de NEN Nederlandse norm (Nederlandse norm )-normen en was de handen na afloop met water en zeep.

Als er bloed op uw huid is gekomen, en u heeft geen wondje(s), dan is er geen risico op overdracht van infectieziekten. Overleg in andere gevallen met de locatiemanager of met uw huisarts.

Moet ik me extra vaccineren tegen infectieziekten als ik met vluchtelingen uit Oekraïne werk?

Nee, iedereen in Nederland heeft tijdens zijn jeugd vaccinaties aangeboden gekregen volgens het Rijksvaccinatieprogramma. Met die vaccinaties bent u beschermd tegen veel ziekten. Op dit moment is er geen advies voor aanvullende vaccinaties als u in uw jeugd volledig gevaccineerd bent. Indien u niet of onvolledig gevaccineerd bent, of u weet niet of u gevaccineerd bent, neemt u dan contact op met uw werkgever of de lokale GGD. 

Tuberculose 

Tuberculose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de tuberkelbacterie. De bacterie kan in het hele lichaam voorkomen en ziekte veroorzaken. De vorm die het meest voorkomt is longtuberculose. Deze vorm kan besmettelijk zijn en verspreidt zich via de lucht door hoesten en niezen. Tuberculose komt echter nog weinig meer voor in Nederland. 

Hoe voorkom ik dat ik tuberculose krijg?

Alleen longtuberculose is besmettelijk. Wanneer een patiënt hoest of niest, kan de bacterie verspreid worden. Als een ander deze bacteriën inademt, kan hij/zij worden besmet. Tuberculose wordt niet overgebracht door het aanraken van tuberculosepatiënten. Goede hoest- en nieshygiëne is daarom belangrijk. Dat betekent hoesten of niezen in de elleboogplooi of een wegwerpzakdoek. Draai je om als anderen in je richting hoesten. 

Worden vluchtelingen uit Oekraïne gecontroleerd op tuberculose?

Nee, het risico op tuberculose onder de Oekraïense vluchtelingen is klein. Dit komt onder meer omdat er op dit moment vooral vrouwen met kinderen naar Nederland komen en zij hebben een lager risico op tuberculose. Tuberculose komt in Oekraïne wel iets meer voor dan in Nederland. Net als bij de andere infectieziekten is het daarom belangrijk om alert te zijn op klachten die kunnen passen bij tuberculose zoals: hoestklachten die langer dan 2 weken aanhouden al dan niet in combinatie met gewichtsverlies, nachtzweten en koorts. Ook kunnen kinderen uit Oekraïne jonger dan 12 jaar die nog geen BCG Bacille Calmette Guérin (Bacille Calmette Guérin) vaccinatie tegen tuberculose hebben gehad, via de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) een vaccinatie krijgen.

MRSA Methicilline-resistente Staphylococcus aureus (Methicilline-resistente Staphylococcus aureus )

MRSA betekent: Meticilline-resistente Staphylococcus aureus. MRSA-bacteriën komen veel voor bij gezonde mensen zonder dat zij daar last van hebben. De MRSA is een bijzondere bacterie, want hij is ongevoelig (resistent) voor behandeling met een aantal antibiotica. In Nederland komt MRSA regelmatig voor.

Hoe voorkom ik dat ik MRSA krijg?

Besmetting met MRSA vindt vooral plaats door direct huidcontact, voornamelijk via de handen. Het is daarom belangrijk regelmatig de handen te wassen met water en zeep.

Worden vluchtelingen uit Oekraïne gecontroleerd op MRSA?

Nee, het is niet nodig alle vluchtelingen uit Oekraïne op MRSA te testen. Wanneer iemand uit het buitenland in een Nederlands ziekenhuis wordt opgenomen, wordt hij/zij getest en worden zo nodig maatregelen genomen om verspreiding van MRSA te voorkomen. Deze procedure geldt ook voor vluchtelingen uit Oekraïne.

Bloed- en seksueel overdraagbare aandoeningen (soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening )’s)

In Oekraïne komen bloed- en seksueel overdraagbare infectieziekten vaker voor dan in Nederland, zoals hepatitis B, -C en hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus). De overdracht kan plaatsvinden van moeder op kind bij de geboorte, door seksueel contact of contact met bloed. Het virus kan dus niet worden overgebracht door normaal sociaal contact, zoals handen geven en knuffelen, of uit iemands kopje drinken.

Hepatitis B?

Hepatitis B is een besmettelijke ziekte en wordt veroorzaakt door een virus. Het hepatitis B-virus kan een ontsteking aan de lever veroorzaken.

Hepatitis C?

Hepatitis C geeft een ontsteking van de lever die ontstaat door besmetting met het hepatitis C-virus. Mensen kunnen ongemerkt besmet zijn en pas na jaren klachten krijgen.

Hiv

Hiv (humaan immunodeficiëntievirus) is een virus dat het afweersysteem van de mens verzwakt. Als je een hivinfectie hebt en daar niet voor wordt behandeld, kun je aids krijgen. Dan is je afweersysteem zo verzwakt door hiv dat je lichaam nauwelijks meer beschermd is tegen andere infecties.

Worden vluchtelingen uit Oekraïne gecontroleerd op (seksueel) overdraagbare aandoeningen zoals hepatitis B, -C en HIV?

Nee. Wel is er specifieke aandacht voor vluchtelingen uit Oekraïne bij Centra Seksuele gezondheid (soa-poli’s) en huisartsen. Ook komen bepaalde doelgroepen  in aanmerking voor een vaccinatie  tegen hepatitis B.

Polio

Polio is een besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door het poliovirus.  In de meeste gevallen merkt een persoon niets van een infectie met het poliovirus. Bij andere personen veroorzaakt het poliovirus alleen griepachtige verschijnselen, maar bij een kleine groep veroorzaakt het poliovirus een infectie van het ruggenmerg en soms ook de hersenstam. Hierdoor kunnen verlammingen en/of hersen(vlies)ontsteking optreden.

De ziekte komt in Nederland niet voor. In Oekraïne waren in 2021 nog wel twee patiënten met verlammingen. Daarnaast waren er circa 20 personen met een aangetoonde infectie zonder klachten of verschijnselen. De kans dat de vluchtelingen uit Oekraïne het virus meenemen naar Nederland is erg klein.

Hoe voorkom ik dat ik polio krijg?

In Nederland worden kinderen vanaf de leeftijd van twee maanden ingeënt tegen polio volgens het Rijksvaccinatieprogramma. Na de vaccinaties is iemand levenslang beschermd. Daardoor komt de ziekte in Nederland niet meer voor. De vaccinatie herhalen na een volledige serie voor een betere bescherming tegen polio is niet zinvol. Er is een kleine groep Nederlanders die niet is gevaccineerd, deze groep mensen loopt nog wel risico om ziek te worden van polio.

Het poliovirus wordt vooral overgebracht via ontlasting. Het virus komt voor in de ontlasting van mensen die besmet zijn. Bij toiletgebruik kunnen de wc-bril, de spoelknop en andere voorwerpen besmet raken. Door contact met deze voorwerpen kan het virus aan de handen komen en daarna in de mond terecht komen. Goede handhygiëne na de toiletgang is belangrijk. Dit betekent: handen wassen met water en zeep.

Het poliovirus kan ook overgebracht worden door hoesten. Goede hoest- en nieshygiëne is daarom belangrijk. Dat betekent hoesten of niezen in de elleboogplooi of een wegwerpzakdoek. Draai je om als anderen in je richting hoesten. 

Voor mensen die niet gevaccineerd zijn en die werkzaam zijn in de opvang van vluchtelingen of als je als gastgezin mensen uit Oekraïne opvangt is het raadzaam om bescherming door middel van vaccinatie te overwegen. 

Worden vluchtelingen uit Oekraïne gecontroleerd op polio?

Nee, het is niet zinvol om vluchtelingen te controleren op polio. De meeste Nederlanders zijn gevaccineerd tegen polio. Wel worden artsen zoals huisartsen gevraagd om vluchtelingen uit Oekraïne laagdrempelig te testen op enterovirusinfectie (zoals polio).  Ook voert het RIVM rioolwatersurveillance uit om mogelijke aanwezigheid van het virus te detecteren. De kinderen van vluchtelingen uit Oekraïne die niet of niet voldoende gevaccineerd zijn tegen polio, krijgen inhaalvaccinaties aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma.

Mazelen

Mazelen is één van de meest besmettelijke ziekten die er bestaan en wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. Iemand met mazelen krijgt vlekken in het gezicht en vervolgens over het hele lichaam. De meeste kinderen in Nederland worden ingeënt tegen mazelen. Daarom komt de ziekte in Nederland niet veel meer voor. De laatste mazelenuitbraak in Nederland was in 2013-2014

Rodehond

Rodehond of rubella wordt veroorzaakt door het rubellavirus. Het is een besmettelijke ziekte, het kan vlekjes veroorzaken in gezicht en op het lichaam, benen en armen.

De meeste kinderen in Nederland worden ingeënt tegen rodehond. Daarom komt de ziekte in Nederland niet veel meer voor.

Hoe voorkom ik dat ik mazelen of rodehond krijg?

Het virus zit in de keel van iemand die besmet is. Door hoesten en niezen komen kleine druppeltjes met het virus in de lucht. Mensen kunnen deze druppeltjes inademen en besmet raken.

Om te voorkomen dat je mazelen krijgt is de BMR bof, mazelen,rodehond (bof, mazelen,rodehond)-inenting (tegen bof, mazelen en rodehond) opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Kinderen krijgen twee inentingen: als ze 14 maanden en als ze 9 jaar oud zijn. Kinderen die  nog niet gevaccineerd zijn tegen bof, mazelen en rodehond,  kunnen tot hun 18^e verjaardag  alsnog een vaccinatie krijgen via het RVP Rijksvaccinatie programma (Rijksvaccinatie programma).

Worden vluchtelingen uit Oekraïne gecontroleerd op mazelen of rode hond?

Nee. In Nederland hebben de meeste mensen een vaccinatie gehad tegen mazelen en rode hond. In een aantal Europese landen, waaronder Oekraïne, zijn er nog wel grote uitbraken van mazelen. Dit komt omdat de vaccinatiegraad voor mazelen en rode hond hier relatief laag is. Kinderen uit Oekraïne die geen mazelenvaccin hebben gehad, kunnen via het RVP een BMR-vaccinatie bof, mazelen, rodehond (bof, mazelen, rodehond) krijgen. Kinderen uit Oekraïne jonger dan 1 jaar kunnen een vervroegde BMR-vaccinatie (BMR0) krijgen vanaf 9 maanden. Deze kinderen krijgen dan een reguliere BMR vanaf de leeftijd van 1 jaar.

COVID-19 (coronavirus SARS severe acute respiratory syndrome (severe acute respiratory syndrome)-CoV coronavirus (coronavirus)-2)

COVID-19 wordt veroorzaakt door het coronavirus SARS-CoV-2. Inmiddels hebben veel mensen in Nederland een mate van bescherming opgebouwd door vaccinatie, booster en/of doorgemaakte besmetting. Het ziekteverloop is gemiddeld mild. In Oekraïne is de vaccinatiegraad tegen COVID-19 35% en voor de booster minder dan 2%.

Hoe voorkom ik dat ik COVID-19 krijg?

COVID-19 wordt verspreid via druppeltjes uit neus en mond. De meest voorkomende klachten zijn hoesten, niezen, keelpijn en een loop- of snotneus. Heb je deze klachten blijf dan thuis. Goede hand- en hoesthygiëne zoals handen wassen, gebruik papieren zakdoek en hoesten in je elleboog, kunnen helpen bij het voorkomen van besmetting. In sommige gevallen kun je een mondneusmasker dragen. 
Om je te beschermen tegen ernstig ziekte door corona kun je een coronavaccinatie halen bij de GGD. 

Worden vluchtelingen uit Oekraïne gecontroleerd op COVID-19?

Nee. Wel krijgen vluchtelingen uit Oekraïne de mogelijkheid om zich zo snel mogelijk te laten vaccineren en/of een boostervaccinatie te krijgen. 

Griep

Griep wordt veroorzaakt door het griepvirus (influenzavirus). Het is een besmettelijke ziekte van de luchtwegen. In het dagelijks spraakgebruik worden allerlei ziekten waarbij verkoudheid, hoesten en koorts optreden 'griep' genoemd. Deze informatie gaat uitsluitend over de echte griep (veroorzaakt door het influenzavirus). 

Hoe voorkom ik dat ik griep krijg?

De griep- en verkoudheidsvirussen zitten in druppeltjes snot, slijm en speeksel. Door praten, hoesten of niezen verspreiden de virussen. Een goede hygiëne kan verspreiding en besmetting beperken. 
De griepprik werkt alleen tegen de meest voorkomende griepvarianten die elk jaar weer anders kunnen zijn. Meer informatie over de griepprik.

Kunnen vluchtelingen uit Oekraïne een griepprik krijgen?

In Nederland is de griepprik en pneumokokkenprik gratis voor mensen die extra risico lopen om ernstig ziek te worden. Ook vluchtelingen uit Oekraïne worden hiervoor uitgenodigd als ze ingeschreven staan bij een huisarts. Voor de pneumokokkenprik krijgen mensen van 63 tot en met 66 jaar in het najaar een uitnodiging van hun huisarts. Voor de griepprik stuurt de huisarts tussen half september en november een uitnodigingsbrief naar de volgende mensen:  Voor wie is de griepprik?.  

Waar kan ik terecht voor vragen?

Vragen over infectieziekten kunt u stellen aan de Arbodienst van de organisatie waarvoor u werkzaam bent of aan de lokale GGD. Kijk op http://www.ggd.nl/ voor de contactgegevens van de GGD in uw regio.