Jongeren in tijden van corona

De coronacrisis heeft de afgelopen twee jaar een groot effect gehad op jongeren (16 tot 24 jaar). De maatregelen, zoals het sluiten van onderwijs en horeca, hadden veel invloed op hun dagelijks leven. Ook het mentaal welbevinden van jongeren was lager in vergelijking met andere leeftijdsgroepen. De maatregelen hadden een grotere impact op hun dagelijks leven en gezondheid, terwijl het risico van het virus voor hen lager was in vergelijking met oudere leeftijdsgroepen. Waar jongeren meer moeite hadden met de sociale beperkingen, bleken ze tegelijkertijd vaker te testen en hygiëne-adviezen te volgen dan ouderen.

Op deze pagina staan de resultaten centraal die in vragenlijstonderzoek en verdiepende interviews onder jongeren zijn opgehaald sinds het begin van de coronapandemie.

De resultaten die op deze pagina beschreven staan zijn gebaseerd op vragenlijstonderzoek en kwalitatief onderzoek, zoals interviews en opmerkingen van deelnemers in vragenlijstonderzoek. De data zijn verzameld tussen april 2020 en maart 2022.
Deelnemers aan het vragenlijstonderzoek zijn demografisch niet representatief voor de Nederlandse bevolking, zij zijn vaker wat ouder, hoger opgeleid en vaker vrouw. De resultaten geven geen representatief beeld van jongeren in Nederland. Dit type onderzoek is geschikt om patronen over de tijd te bestuderen en vergelijkingen te maken binnen personen.

Bevindingen

Volgen van de maatregelen en adviezen
Uit gedragsonderzoek blijkt dat de contactbeperkende maatregelen, zoals 1,5 meter afstand houden of een maximaal aantal bezoekers ontvangen, door minder jongeren werden nageleefd vergeleken met de totale groep deelnemers. Meer jongeren gaven ook aan het (heel) moeilijk te vinden om deze maatregelen op te volgen dan deelnemers uit oudere leeftijdsgroepen. De contactbeperkende maatregelen kregen van jongeren dan ook de minste steun, zowel vergeleken met andere maatregelen als met deelnemers uit oudere leeftijdsgroepen.

Voor andere maatregelen is het patroon juist omgekeerd: meer jongeren gaven aan te hoesten en niezen in de elleboog, papieren zakdoekjes te gebruiken en te testen bij klachten dan deelnemers van 70 jaar of ouder. Ook werden zelftesten vaker gebruikt door jongeren dan door andere leeftijdsgroepen [1].

Welzijn
De pandemie en de maatregelen hebben grote impact gehad op het dagelijks leven van jongeren. Zij konden bijvoorbeeld niet naar school, hun opleiding of werk. Jongeren gaven in interviews aan dat er hierdoor minder momenten of plekken waren waar zij elkaar konden ontmoetten en belangrijke (sociale) ontwikkelingen te missen. Tijdens de coronapandemie kwam de mentale gezondheid van veel jongeren onder druk te staan, meer dan bij andere leeftijdsgroepen. In vergelijking met oudere deelnemers, ervaarden jongeren vaker mentale klachten zoals angst of stress, voelden ze zich vaker eenzaam, of hadden minder goede sociale contacten met anderen [1]. Enkele jongeren gaven bovendien aan dat de overheid meer oog zou moeten hebben voor mentaal welzijn of vrijheid van burgers [2].

Deze verschillen tussen leeftijdsgroepen waren het grootst tijdens lockdowns en periodes met strenge contactbeperkende maatregelen. Tijdens perioden van versoepelingen nam het verschil met oudere leeftijdsgroepen weliswaar af, maar bleef aanwezig [1]. Jongeren noemden vaker dan andere leeftijdsgroepen dat zij zowel positieve als negatieve gevolgen van de maatregelen ervoeren [3]. Zo gaven sommige jongeren juist aan dat hun band met familie of vrienden beter was geworden. Stilstand in hun ontwikkeling werd door jongeren regelmatig als negatief effect benoemd [3].

Ervaren rechtvaardigheid
Jongeren zijn minder positief over de manier waarop het coronabeleid tot stand kwam en de rechtvaardigheid van het coronabeleid, vergeleken met de andere leeftijdsgroepen [1, 4, 5]. Deelnemers aan het gedragsonderzoek vinden het belangrijk om op een eerlijke manier behandeld te worden en goede uitleg te krijgen van hoe het beleid tot stand komt. Dat verschillende groepen in de samenleving even zwaar getroffen worden door het beleid staat vinden ze minder belangrijk. Maar als één specifieke groep op een oneerlijke manier hard getroffen wordt, wordt dat door de maatschappij vaak als onredelijk gezien [6].

De sluiting van het onderwijs is hier een goed voorbeeld van. Jongeren zelf hebben daarbij aangegeven zich bij de besluitvorming niet gehoord te hebben gevoeld. Zij voelden zich niet gesteund, terwijl het sluiten van de scholen veel impact had op de sociale en educatieve ontwikkeling van jongeren [4, 5]. Deze maatregel kreeg dan ook weinig steun van deelnemers uit onderzoek naar voorkeuren over het coronabeleid [7].

Publicaties

Ondanks de versoepelingen voelen sommige mensen zich nog niet zo vrij als voor de pandemie. Waar komt dit door? In het onderzoek Ervaren vrijheid in een periode van versoepelingen (d.d. 9 juni 2022) werden ervaringen van vrijheid en gevoel van opsluiting tijdens de gedeeltelijke lockdown vergeleken met de versoepelingen die daarop volgden. Omdat bekend is dat de lockdown een grote impact heeft gehad op jongeren, keken we in het onderzoek ook specifiek naar deze groep.

Sinds 30 juni 2021 mogen alle kinderen in Nederland vanaf 12 jaar een afspraak maken voor een vaccinatie met het BioNTech/Pfizer vaccin. Kinderen van 16 en 17 jaar mogen zelf beslissen of zij zich willen laten vaccineren; kinderen tussen 12 en 15 beslissen samen met de ouders waarbij de wens van het kind leidend is. Met het oog hierop wordt in een memo inzicht gegeven in de vaccinatiebereidheid van zowel kinderen als ouders; en factoren die samenhangen met deze keuze: Vaccinatiebereidheid bij jongeren (d.d. 2 juli 2021).

Een aantoonbaar doorlopen infectie met het coronavirus leidt mogelijk tot meer vrijheden (‘coronapaspoort’). In de memo Wisselwerking tussen de invoering van een 'coronapaspoort' en het bewust opzoeken van een besmetting (d.d. 12 mei 2021) is onderzocht of sommige mensen bewust een besmetting opzoeken om op die manier meer vrijheden te krijgen. Ook is gekeken welke factoren zijn hierbij van invloed zijn.

Op 9 juli 2020 organiseerde de Corona Gedragsunit het webinar Jongeren in de 1,5m samenleving - Van crisis naar herstel met daarin onder andere relevante achtergrondinformatie over de memo.

In de memo Jongeren in de coronacrisis (d.d. 25 juni 2020) is gekeken hoe jongeren omgaan met de coronamaatregelen. Lukt het om de maatregelen vol te houden en in hoeverre laten jongeren zich testen bij klachten?