Op deze pagina

2024

2020-2023

Adviezen voor verbeteren van vaccinatievoorlichting

Omschrijving Samenvatting van een wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van verschillende varianten van vaccinatievoorlichting op herinneringen en meningsvorming van deelnemers.
Doel Verbeteren van evidence-based vaccinatievoorlichting.
Gebruiker Communicatieprofessionals
Praktische toepassing Het werkt beter om bij vaccinatievoorlichting te focussen op wat er wél gebeurt als gevolg van een vaccinatie, in plaats van op wat er níet gebeurt. Dit zorgt ervoor dat informatie beter onthouden wordt en als belangrijker wordt beoordeeld. Professionals kunnen dus beter benadrukken dat een vaccinatie je gezondheid verbetert, dan dat je er niet ziek door wordt.
Onderbouwing Deelnemers kregen tijdens een experiment een fictief nieuwsverhaal over een virus voorgelegd, met verschillende berichten over de gevolgen van het nemen van een vaccin. Er werd onderzocht welke berichten deelnemers zich herinnerden en welke van belang waren voor het vormen van hun mening over het vaccin. Meer achtergronden van het onderzoek zijn beschreven in het achterliggende wetenschappelijke artikel (Vandeberg et al., 2024).
Titel en verwijzing

 ‘Wél gezond’ is beter dan ‘níet ziek’ in vaccinatievoorlichting
Gepubliceerd door

Radboud Universiteit (2024). Auteurs: Lisa Vandeberg, Gijsje Maas en Anita Eerland
Aanvullende informatie Artikel op Scientias. Ook in deze toolkit: Overzicht van interventies gericht op vaccinatiebereidheid of -deelname.

Serious game ‘Virus in de jungle’

Omschrijving Serious game voor het bevorderen van preventief gezondheidsgedrag voor mensen met een licht verstandelijke beperking.
Doel Spelenderwijs kennis opdoen over infectieziekten aan de luchtwegen en oefenen van preventief gedrag ter voorbereiding op een griepgolf of andere infectieziekte uitbraak.
Gebruiker Professionals in de praktijk, specifiek begeleiders en docenten van mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB)
Doelgroep Mensen met een licht verstandelijke beperking
Praktische toepassing De serious game biedt begeleiders de mogelijkheid om samen met mensen met een licht verstandelijk beperking te oefenen met preventief gedrag om de verspreiding van infectieziekten te voorkomen of beperken, en hierover in gesprek te gaan. Mensen met een licht verstandelijke beperking zijn gebaat bij een andere vorm van communicatie en uitleg dan gebruikelijk, die beter aansluit bij hun belevingswereld. De inhoud van het spel kan worden aangepast zodat het aansluit bij infectieziekten die op dat moment actueel zijn.  
Onderbouwing Bij de ontwikkeling van de serious game is een systematische aanpak gerelateerd aan Intervention Mapping toegepast, in co-creatie met de doelgroep. Er is literatuuronderzoek uitgevoerd en er vonden consultaties met de doelgroep en professionals in zorginstellingen en het onderwijs plaats. Er zijn pre-test sessies geweest met verschillende leeftijdsgroepen uit de doelgroep in beide settings. Ook is de serious game geëvalueerd en is onderzocht of het spel bijdraagt aan bewustwording en potentiële verandering van intentie tot gezondheidsgedrag bij mensen met LVB. Zie ook: Verschillende publicaties over de onderbouwing, evaluatie en geleerde lessen
Titel en verwijzing

Serious game ‘Virus in de Jungle' 
Gepubliceerd door Verwey-Jonker Instituut, 2024. Auteurs: Ines Schell-Kiehl, Onno de Zwart, Tamara Kool, Gijs Verwaijen, Ruth Yohannes, Anna Jansma, Moniek Broens, Kris Bevelander, Monique Koks-Leensen, Jara Berends, Simone Krijgsman, Judith Thoonen, Angela Zhu, Anke Oenema, Niels Bloembergen, Jorrit van Kaam, Danny de Vries, Ronja Jansz, Francine Schneider, Nicole Dukers, Fieke Ramakers 
Aanvullende informatie Voor achtergrondinformatie over de serious game en de doelgroep: Nieuwe game over infectieziekten voor jongeren met een licht verstandelijke beperking; Voorkomen van verspreiding van infectieziekten: een Serious Game.

Overzicht van interventies voor het bevorderen van preventief gedrag

Omschrijving Overzicht van interventies voor het bevorderen van naleving van preventieve gedragsmaatregelen gericht op corona-bestrijding. 
Doel Dit overzicht biedt op een compacte manier (in tabelvorm) inzicht in interventiemogelijkheden om de naleving van preventief gedrag te bevorderen in de context van een pandemie. 
Gebruiker Professionals in beleid, praktijk en communicatie
Doelgroep Algemene bevolking
Praktische toepassing Dit overzicht biedt informatie over interventies en effecten daarvan op de volgende preventieve gedragingen: vaccineren, drukte mijden en afstand houden, (zelf)testen, handhygiëne en mondkapjesgebruik. Er is onderscheid gemaakt tussen interventies waarbij meer of minder zekerheid is over de werking. 
Onderbouwing Het overzicht is gebaseerd op literatuuronderzoek van de RIVM Gedragsunit van het voorjaar 2020 tot begin september 2022. Deze literatuur is aangevuld met aanvullende literatuuscans en de sneeuwbalmethode.  
Titel en verwijzing Interventies voor het bevorderen van naleving van gedragsmaatregelen gericht op corona-bestrijding.
Gepubliceerd door RIVM, 2023. Auteurs: Robin Wuyts, Eline Roordink, Anne Buitenhuis, Nina van der Vliet, Koen van der Swaluw, Marijn Stok, Marijn de Bruin. 
Aanvullende informatie Ook in deze toolkit: Matrix Communicatiemethoden voor ondersteunen gedrag en Overzicht van interventies gericht op vaccinatiebereidheid of -deelname voor het Rijksvaccinatieprogramma. 

Gedragskader implementatie van preventieve maatregelen door sectoren

Omschrijving Handreiking met aandachtspunten vanuit gedragsperspectief voor de implementatie van sectorspecifieke plannen bij oplevingen van COVID-19. 
Doel Sectoren en de overheid vanuit gedragsperspectief ondersteunen bij het ontwikkelen en implementeren van sectorspecifieke plannen om een opleving van het virus te bestrijden.
Gebruiker Professionals in beleid, praktijk en communicatie
Doelgroep Aandachtspunten zijn bedoeld om overheid, sectoren, en achterliggende organisaties te ondersteunen.
Praktische toepassing Het gedragskader kan worden gebruikt door sectoren en de overheid bij het ontwikkelen van sectorspecifieke plannen voor preventieve maatregelen. Het kader biedt randvoorwaarden en aandachtspunten die de sectoren en de achterliggende organisaties kunnen helpen bij de implementatie van de plannen. Deze aandachtspunten kunnen ook bij toekomstige uitbraken en preventieve maatregelen worden toegepast. 
Onderbouwing Het kader is gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en input van experts. 
Titel en verwijzing Handreiking Gedragskader sectorplannen
Gepubliceerd door RIVM, 2022. Auteurs: Marijn de Bruin, Ellen Uiters, Floor Kroese

Gedrag ondersteunen met Communicatie, Controle of Context: het 3C-model

Omschrijving Dit product geeft uitleg over het 3C-interventiemodel. Dit model geeft inzicht in de instrumenten die de overheid in kan zetten om gedrag te ondersteunen. 
Doel Om gewenst gedrag te ondersteunen, is het belangrijk om het gedrag en de factoren die daarop van invloed zijn eerst goed te begrijpen. Het 3C-interventiemodel kan worden gebruikt om Inzicht te krijgen in de mogelijkheden om gedrag te ondersteunen. De focus ligt daarbij op instrumenten die de overheid tot haar beschikking heeft. 
Gebruiker Professionals in beleid
Doelgroep Aandachtspunten zijn bedoeld om overheid, sectoren, en achterliggende organisaties te ondersteunen.
Praktische toepassing Het 3C-interventiemodel kan gebruikt worden om beleidsprofessionals inzicht te geven in de verschillende mogelijkheden die zij hebben om gedrag te ondersteunen,  aansluitend bij de achtergronden van het (on)gewenste gedrag. Er worden voorbeelden gegeven van het inzetten van Communicatie, het aanpassen van de Context en het gebruik van Controle om mensen te motiveren, faciliteren en aan te sporen gedragsadviezen op te volgen. 
Onderbouwing Het 3C-interventiemodel is een afgeleide en vereenvoudigde versie van het ‘Behaviour Change Wheel’, een geïntegreerd model van meerdere gedragsveranderingsmodellen, waaronder het COM-B model (Michie et al. 2011 en 2014). 
Titel en verwijzing Het 3C-interventiemodel in coronatijd 
Gepubliceerd door RIVM, 2021. Auteurs: Mariken Leurs, Reint Jan Renes, Sifra Bolle, Marijn Stok, Djoeke van Dale, Koen van der Swaluw, Marijn de Bruin
Aanvullende informatie Behaviour Change Wheel

Matrix Communicatiemethoden voor het ondersteunen van gedrag

Omschrijving Overzicht van communicatie- en interventiemethoden om gedrag te ondersteunen. 
Doel Professionals handvaten bieden bij het ontwikkelen van interventies en communicatiemethoden die bepaald gedrag ondersteunen.
Gebruiker Professionals in beleid, praktijk en communicatie
Doelgroep Algemene bevolking
Praktische toepassing De matrix is een hulpmiddel voor professionals bij het ontwikkelen van communicatiemethoden en interventies om gedrag te ondersteunen. In de matrix worden per factor die van invloed is op gedrag verschillende interventies en communicatiemethoden gepresenteerd die de betreffende factor kunnen ondersteunen. De coronacrisis vormt de inspiratiebron waarop de praktijkvoorbeelden in de matrix zijn gebaseerd, maar de matrix is ook te gebruiken bij andere thema’s waarbij het gaat om ondersteunen van gedrag, zoals andere infectieziekten, duurzaamheid en preventie. 
Onderbouwing De communicatiestrategieën zijn ingedeeld en onderbouwd op basis van de factoren die van belang zijn voor het opstarten en volhouden van preventiegedrag , zoals gedefinieerd in het Basisdocument Preventiegedrag en Welzijn. De  onderbouwing voor communicatiestrategieën die aansluiten bij deze factoren is gebaseerd op de Intervention Mapping (IM) taxonomie van gedragsveranderingsmethoden (Kok et al., 2016).  
Titel en verwijzing Matrix 'Communicatiemethoden voor ondersteunen gedrag' 
Gepubliceerd door RIVM, 2021. Auteurs: Marijn Stok, Jolanda Keijsers, Else Zantinge, Sifra Bolle, Jet Sanders
Aanvullende informatie Achterliggend document Communicatiemethoden voor ondersteunen gedrag. Ook in deze toolkit: Stappenplan overheidscommunicatie en interventies, Overzicht van interventies voor het bevorderen van preventief gedrag en Gedragswetenschappelijke analyse van persconferenties tijdens de coronapandemie.  

Stappenplan overheidscommunicatie en interventies

Omschrijving Stappenplan voor het ontwikkelen van overheidscommunicatie en interventies in de context van de coronacrisis.
Doel Ondersteuning bieden bij het systematisch, transparant en toch pragmatisch ontwikkelen en implementeren van overheidscommunicatie en gedragsinterventies om  ongezond gedrag in te perken en gezond gedrag te bevorderen. 
Gebruiker Professionals in beleid, praktijk en communicatie
Doelgroep Algemene bevolking 
Praktische toepassing Dit stappenplan ondersteunt bij het ontwikkelen en implementeren van een interventie of communicatiestrategie met transparante (wetenschappelijke) onderbouwing. Daarbij worden verschillende stappen onderscheiden: 1) het definiëren en onderbouwen van het gedrag en de doelgroep; 2) het doel van de interventie; 3) de methoden voor gedragsverandering en 4) het communicatiekanaal. Daarnaast is er aandacht voor 5) het implementatieplan en 6) evaluatiemethoden. Het stappenplan is gericht op de preventie van COVID-19, maar kan ook voor gezondheidsgedrag bij andere infectieziekten worden ingezet.
Onderbouwing Het stappenplan is gebaseerd op het Intervention Mapping protocol voor  het ontwikkelen van interventies om gedrag te ondersteunen (Kok et al., 2016). Achterliggende documenten zijn het Theoretisch kader Preventiegedrag en de Matrix Communicatiemethoden voor het ondersteunen van gedrag.  
Titel en verwijzing Stappenplan overheidscommunicatie interventies
Gepubliceerd door RIVM, 2020. Auteurs: Marijn de Bruin, Djoeke van Dale, Robbert Sanderman, Gerjo Kok
Aanvullende informatie Ook in deze toolkit: Matrix Communicatiemethoden voor ondersteunen gedrag en Overzicht van interventies voor het bevorderen van preventief gedrag en  Gedragswetenschappelijke analyse van persconferenties tijdens de coronapandemie.