De eigenaar van een woning is verplicht om ervoor te zorgen dat de woning voldoet aan bouwtechnische eisen. Daarnaast is een huiseigenaar verantwoordelijk voor de veiligheid en het onderhoud van verbrandingstoestellen die in het huis aanwezig zijn.
Bij een huurwoning of kamer is het onderhoud verdeeld tussen huurder en verhuurder. De verhuurder zorgt voor het groot onderhoud. De huurder zorgt voor het kleine en dagelijkse onderhoud van de gehuurde woonruimte. Dit is vastgelegd in het Besluit kleine herstellingen (Besluit d.d. 8 april 2003). In een huurcontract mogen geen bepalingen staan die van dit besluit afwijken in het nadeel van de huurder. Over het algemeen geldt:

• Kleine reparaties zijn voor rekening van de huurder. Grote reparaties en groot onderhoud zijn voor rekening van de verhuurder. Kleine reparaties zijn reparaties die de huurder gemakkelijk zelf kan uitvoeren en die weinig kosten met zich meebrengen.
• De huurder moet de verhuurder toegang tot de huurwoning geven, zodat de verhuurder het onderhoud of de reparatie kan uitvoeren.
• De huurder zorgt voor reparaties van schade die hij zelf heeft veroorzaakt. Als de verhuurder ook de kleine en dagelijkse reparaties verricht, mag de verhuurder de kosten hiervan aan de huurder doorberekenen als servicekosten.

Dit betekent dat de huurder bijvoorbeeld zelf zorgt voor:

• het ontluchten en bijvullen van het water van de verwarmingsinstallatie;
• het opnieuw opstarten van de verwarmingsinstallatie na uitval;
• het vervangen van filters van de (mechanische) ventilatie en het schoonhouden van de roosters.

De volgende reparaties komen voor rekening van de verhuurder:

• reparaties, controle, vervanging van technische installaties binnen de woning;
• grote reparaties of vervanging van schoorstenen, afvoer- en ventilatiekanalen.

Verbrandingstoestellen maken echter niet altijd deel uit van de huur. In dat geval is de huurder zelf verantwoordelijk voor onderhoud en vervanging van verbrandingstoestellen. In sommige gevallen worden verbrandingstoestellen apart gehuurd van een bedrijf en is dat bedrijf degene die het onderhoud verzorgt. Als de verhuurder van een woning wel eigenaar is van het verbrandingstoestel, dan kan deze op zijn beurt het onderhoud weer hebben uitbesteed. Bovendien hebben veel huurders een servicecontract, waardoor bepaalde verantwoordelijkheden die bij de huurder liggen, worden overgenomen. In het huurcontract, al dan niet in combinatie met het servicecontract, is geregeld wie verantwoordelijk is voor het onderhoud van het verbrandingstoestel en het afvoerkanaal. De realiteit is echter dat een huurder niet altijd weet waar hij verantwoordelijk voor is. Het gevolg is dat het onderhoud vaak te wensen overlaat.

Eigendomsrecht bij VvE’s

In een VvE zijn de appartement-eigenaren verantwoordelijk voor het onderhoud van de gasverbrandingstoestellen, inclusief de rookgasaansluiting (tot op de schacht) in het eigen appartement. De VvE is verantwoordelijk voor het onderhoud van het gebouw, inclusief de gezamenlijke schachten, kanalen en collectieve rookgasafvoerleidingen die daarin zijn aangebracht. De VvE behoort in haar meerjaren-onderhoudsplan in het onderhoud daarvan te hebben voorzien.

Het verbrandingstoestel zelf

De productveiligheid van gastoestellen is geregeld in de Europese Verordening voor gastoestellen 2016/426 (Gas Appliances Regulation), het Warenwetbesluit gastoestellen 2018 en, voor zover van toepassing, in de Verordening bouwproducten (Construction Products Regulation, afgekort CPR Commissie Preventie van Rampen door gevaarlijke stoffen (Commissie Preventie van Rampen door gevaarlijke stoffen)). De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit onderzoekt of gastoestellen veilig zijn en aan alle eisen voldoen. Zij onderzoekt ook meldingen van ongevallen met gastoestellen.

De Onderzoeksraad voor de Veiligheid concludeerde dat verbrandingsinstallaties niet failsafe en foolproof zijn (OVV, 2015). Failsafe betekent dat het toestel zichzelf uitschakelt of een alarm geeft op het moment dat er (te veel) koolmonoxide vrijkomt. Met foolproof wordt bedoeld dat de apparatuur zo wordt gemaakt dat een installateur en/of de gebruiker geen levensgevaarlijke fouten kan maken bij het installeren of bij het gebruik. De raad deed de aanbeveling om wettelijke eisen te formuleren om verbrandingsinstallaties failsafe en foolproof te maken. Het failsafe maken van verbrandingstoestellen is technisch mogelijk. Bijvoorbeeld door middel van een koolmonoxide-sensor in het verbrandingstoestel die het toestel uitschakelt op het moment dat deze sensor koolmonoxide detecteert. Het wijzigen van de eisen aan een toestel vraagt echter om een Europees afstemmingstraject. De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)) heeft dit traject gestart, maar dit is een langdurig traject. Op korte termijn wordt dit dus nog niet ingevoerd.

Eisen aan de ruimte en aan de toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rookgassen

Woningwet
In de Woningwet is bepaald dat door het gebruik van een bouwwerk geen gevaar voor de gezondheid of de veiligheid mag ontstaan of voortduren. Daarnaast moet het bouwwerk voldoen aan de regelgeving conform het Bouwbesluit.

Bouwbesluit
De voorschriften over de toevoer van verbrandingslucht en de afvoer van rookgas in het Bouwbesluit 2012 moeten voorkomen dat de binnenlucht schadelijk is voor de gezondheid. Doel van de voorschriften is een ongestoorde toevoer van verbrandingslucht en een goede (ongestoorde en lekvrije) afvoer van rookgas.

In het Bouwbesluit staat onder andere:

• dat een ruimte met een opstelplaats voor een verbrandingstoestel voorzieningen moet hebben voor de toevoer van verbrandingslucht of de afvoer van rookgassen;
• dat tijdens het gebruik van een verbrandingstoestel openingen in de voorziening voor de toevoer van verbrandingslucht of de afvoer van rookgas niet afgesloten mogen zijn;
• dat een verbrandingstoestel niet mag worden gebruikt als de capaciteit van de voorziening voor toevoer van verbrandingslucht of de voorziening voor de afvoer van rookgas onvoldoende is om het toestel goed te kunnen laten functioneren;
• dat de gehele opstelling brandveilig moet zijn. Dit is in ieder geval zo wanneer voldaan is aan NEN Nederlandse norm (Nederlandse norm ) 3028;
• dat een schoorsteen of afvoerkanaal doeltreffend gereinigd moet zijn. Dit is over het algemeen het geval als deze, afhankelijk van het gebruik, eenmaal per jaar wordt geveegd of gereinigd (bij vaste brandstoffen) of gecontroleerd (bij gasverbrandingstoestellen)*;
• dat een verbrandingstoestel met een rookgasafvoeropening met aansluitmogelijkheid op een schoorsteen, op een correcte wijze op het schoorsteenkanaal moet zijn aangesloten;
• dat een rookgasafvoer zo gepositioneerd moet zijn ten opzichte van luchttoevoeropeningen, dat een veilige werking kan worden aangetoond door het berekenen van de zogenoemde verdunningsfactor. Dit geldt voor toestellen op zowel gasvormige als vaste brandstoffen.

* Het vegen van een afvoerkanaal van een op gas gestookt toestel is niet nodig en veroozaakt zelfs vervuiling van daarop aangesloten gastoestellen. De rookgaskanalen (schoorstenen) van toestellen die op vaste stoffen branden moeten wel worden geveegd.

Er mag dus geen verbrandingstoestel staan in een ruimte met weinig of geen ventilatievoorzieningen, tenzij het verbrandingstoestel een eigen luchttoevoer en afvoer heeft (een gesloten, afvoergebonden toestel). Ook warmwatertoestellen zoals geisers moeten een voorziening hebben voor de aanvoer van verbrandingslucht en de afvoer van rookgas. Twijfel je of de ventilatievoorzieningen voldoende zijn? Schakel dan de gemeente in om dat te laten beoordelen.

Meer informatie over de regels die in het Bouwbesluit staan over de toevoer van verbrandingslucht en de afvoer van rookgassen is opgenomen in het informatieblad van het Ministerie van Binnenlandse Zaken; ‘Bouwbesluit 2012 Toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rookgas’.

Het Bouwbesluit regelt in hoofdstuk 7 het veilig gebruik van gebouwen. De artikelen 7.17, 7.22 en 7.23 kunnen van toepassing zijn. Handhaving door het gemeentelijk bouw- en woningtoezicht naar aanleiding van een te hoge concentratie koolmonoxide vindt voornamelijk plaats op basis van artikel 7.22 Bouwbesluit. Dit artikel wordt ook wel het ‘kapstokartikel’ genoemd en zorgt ervoor dat er ook handhavend opgetreden kan worden als er geen specifieke norm gedefinieerd is, maar er wel een gevaarlijke situatie ontstaat of kan ontstaan.

In de huidige situatie zijn er geen wetten of regels die eisen stellen aan personen die werkzaamheden verrichten aan verbrandingstoestellen in woningen. Iedereen mag installaties aanleggen en onderhouden. Er komt vanaf 2020 een wet die ervoor zorgt dat alleen gecertificeerde installateurs gasverbrandingsinstallaties mogen plaatsen en onderhouden. Meer informatie over deze regeling is te vinden op de website van Techniek Nederland.

In 2018 is de NEN Nederlandse norm (Nederlandse norm ) 8025 ‘Periodieke beoordeling van de veiligheid van technische installaties en technische voorzieningen in woningen’ uitgebracht. In deze norm staan eisen genoemd voor de beoordeling van verbrandingstoestellen. In de NEN zijn ook normen opgenomen waarmee de installateur kan beoordelen of het toestel na de controle weer in gebruik mag worden genomen. Deze normen zijn opgenomen in Tabel 1en Tabel 2. Tabel 1 geeft de normen weer die gelden als wordt gemeten ín de verbrandingsgassen van het toestel en Tabel 2 geeft de normen weer die gelden als wordt gemeten in de ruimte waar het toestel staat. Deze laatste normen zijn strenger, omdat het uitgangspunt is dat in de ruimte de koolmonoxideconcentratie lager is door verdunning.

Enig bezwaar tegen het gebruik van de installatie betekent dat er geen acuut gevaar ontstaat bij het gebruik van de installatie. Wel is er een gebrek waardoor er enig gevaar kan ontstaan. Ernstig bezwaar tegen het gebruik van de installatie betekent dat er een acuut gevaar ontstaat bij het gebruik van de installatie.

Tabel 1: Beoordeling van de aanwezigheid van koolmonoxide in verbrandingsgas van een installatie.

Tabel 2: Beoordeling van de aanwezigheid van koolmonoxide in een opstellingsruimte.

* Als de koolmonoxideconcentratie bij een uitgeschakeld toestel tussen 5 ppm en 25 ppm ligt, dan is nader onderzoek noodzakelijk.

Veilig Thuiskeur

Techniek Nederland (voorheen UNETO-VNI) heeft het ‘Veilig Thuiskeur’ geïntroduceerd; een integrale inspectiemethode voor keuring van de elektrotechnische, gas- en waterinstallatie, inclusief rookgasafvoer en ventilatie op basis van de NEN Nederlandse norm (Nederlandse norm ) 8025 (  meer informatie in kwaliteitseisen aan installateurs en controles). Een dergelijke veiligheidskeuring vindt plaats op vrijwillige basis. Woningeigenaren, verhuurders en huurders kunnen op vrijwillige basis op eigen kosten een dergelijke keuring laten uitvoeren (Techniek Nederland, 2016).

Veiligheids Controle Pakket

KEMA en KIWA Technology hebben het ‘Veiligheids Controle Pakket’ ontwikkeld. Dit is een gecertificeerde veiligheidsbeoordeling van installaties, waarbij de gas-, water- en elektriciteitsinstallaties worden getoetst aan de geldende veiligheidsnormen. Het pakket is bedoeld voor eigenaars en beheerders van woningen. Net zoals het ‘Veilig Thuiskeur’ is de beoordeling vrijwillig en op eigen kosten. Bij goedkeuring ontvangt de eigenaar of beheerder van een woning een Veiligheidsverklaring met bijbehorend KIWA Veiligheidsvignet. De Veiligheidsverklaring en het vignet worden uitgegeven door KIWA-erkende organisaties.

Als het bevoegd gezag wil optreden tegen een shishalounge met een koolmonoxideprobleem, dan kunnen hiervoor andere juridische grondslagen gelden dan voor koolmonoxideproblemen bij verbrandingstoestellen. Het is nog niet duidelijk welke artikelen het meest geschikt zijn voor het aanpakken van een shishalounge met een koolmonoxideprobleem. In Amsterdam is een shishalounge gesloten op grond van art. 9.2.1.2 uit de Wet milieubeheer. De gemeente Den Haag handhaaft primair op basis van artikel 1a en 1b Woningwet en artikel 7.22 Bouwbesluit en behaalt daarmee goede resultaten.

• OVV (2015). Koolmonoxide, een onderschat en onbegrepen gevaar. Den Haag: Onderzoeksraad voor de Veiligheid, 2015
• Techniek Nederland. Veelgestelde vragen over de wettelijke certificering van cv-installateurs op hoofdlijnen. www.technieknederland.nl, april 2019.