De meeste kinderen in Nederland nemen deel aan het Rijksvaccinatieprogramma (RVP (Rijksvaccinatie programma)). Deze hoge deelname zorgt ervoor dat minder mensen ernstig ziek worden of overlijden aan infectieziekten. Maar deze deelname (de vaccinatiegraad) is niet altijd even hoog. En in sommige groepen is deze lager dan in andere. Als minder mensen zich laten vaccineren, krijgen we vaker te maken met (uitbraken van) de ziektes waartegen we vaccineren.
Het RIVM is daarom gestart met het onderzoeksprogramma SocioVax. Daarmee onderzoeken we wat kan helpen om de vaccinatiegraad te verhogen. Bijvoorbeeld door te kijken hoe de communicatie over het RVP beter kan aansluiten bij de behoeftes van ouders. En door te kijken hoe het vaccinatieprogramma zo toegankelijk mogelijk kan worden voor iedereen.
Doel onderzoek SocioVax
Het doel van SocioVax is om een antwoord te geven op de volgende vragen:
- Hoe komen mensen tot hun keuze om wel of niet mee te doen aan het RVP (Rijksvaccinatie programma)?
- Welke verschillen zien we tussen mensen?
- Hoe kunnen we deze verschillen verklaren?
- Waarom verandert de vaccinatiedeelname in de loop van de tijd?
- Hoe kunnen we mensen informeren en helpen bij hun keuze?
- Hoe kunnen we vaccinatieprogramma’s zo aanbieden, dat meedoen zo makkelijk mogelijk is?
De 3 belangrijkste doelen van SocioVax staan hieronder op een rij.
Begrijpen waarom mensen zich wel of niet laten vaccineren
SocioVax doet onderzoek naar vaccinatiedeelname aan de hand van verschillende factoren. Zoals sociaal-demografische, sociaal-psychologische en omgevingsfactoren. We kijken hierbij ook naar verschillen tussen mensen in vaccinatiedeelname. En naar veranderingen in vaccinatiedeelname in de loop van de tijd.
Weten wat werkt
SocioVax wil weten hoe we mensen beter kunnen informeren over vaccineren. En hoe we mensen beter kunnen helpen bij het maken van vaccinatiekeuzes. Ook willen we weten hoe we vaccineren zo toegankelijk mogelijk kunnen maken. Hierbij kijken we met extra aandacht naar de groepen die we nu nog niet genoeg bereiken.
Kennis delen
De kennis uit het SocioVax-onderzoek delen we met professionals en beleidsmakers die zich bezighouden met communicatie over en uitvoering van vaccinatieprogramma’s.
Gedragsfactoren en sociale factoren
In onze onderzoeken maken we gebruik van het model ‘Gedragsfactoren en sociale factoren’ van de Wereldgezondheidsorganisatie. Dit model toont 4 domeinen die invloed hebben op het nemen van een vaccinatie en hoe die elkaar beïnvloeden. Onder het model staan de domeinen uitgelegd in de toelichting.
Het model ‘Gedragsfactoren en sociale factoren’ van de Wereldgezondheidsorganisatie geeft 4 domeinen weer die invloed hebben op het nemen van een vaccinatie:
- Denken en Voelen, zoals:
- het waargenomen ziekterisico
- vertrouwen in vaccins (o.a. waargenomen voordelen, veiligheid en vertrouwen in instanties) - Sociale Processen, zoals:
- sociale normen (o.a. steun van familie en geloofsgemeenschap)
- aanbevelingen van zorgmedewerkers - Motivatie, zoals:
- de intentie om aanbevolen vaccinaties te nemen - Praktische Factoren, zoals:
- beschikbaarheid
- betaalbaarheid
- laagdrempeligheid
- kwaliteit van dienstverlening
Bron: gebaseerd op het WHO (World Health Organization ) behavioural and social drivers of vaccination framework; kader met gedragsfactoren en sociale factoren van vaccinatie (WHO BeSD working group, 2022)
Ondersteunen zorgprofessionals
SocioVax richt zich vooral op het Rijksvaccinatieprogramma voor kinderen en jongeren tot 18 jaar. Een deel van het onderzoek geeft ook inzichten voor volwassenenvaccinaties, zoals de griepprik. Met de uitkomsten van de onderzoeken ondersteunen we professionals, bestuurders en beleidsmakers in de publieke gezondheidszorg.
Resultaten SocioVax
SocioVax is van start gegaan in 2023. De eerste stap was een oriënterend, kwalitatief onderzoek. Hiervoor spraken we met JGZ (Jeugdgezondheidszorg)-professionals over hun ervaringen met de uitvoering van het RVP (Rijksvaccinatie programma). Daarnaast hebben we literatuuronderzoek gedaan naar elementen of omstandigheden die een rol spelen bij het maken van de keuze om wel of niet te laten vaccineren. Ook hebben we literatuuronderzoek gedaan naar de acties, strategieën en maatregelen die de vaccinatiegraad kunnen verhogen.
De resultaten van bovenstaande onderzoeken staan al online:
- Onderzoek: kenmerken die samenhangen met vaccinatiebereidheid en vaccinatiedeelname
Elementen en omstandigheden die een rol spelen in de vaccinatiebereidheid en vaccinatiedeelname aan de griepprik of vaccinaties uit het Rijkvaccinatieprogramma - Onderzoek: interventies voor het verhogen van de vaccinatiegraad
Op basis van literatuur en gesprekken met JGZ-professionals
Verschillende onderzoeken van SocioVax zijn nog bezig. Er volgen nog resultaten van vragenlijstonderzoek, verdiepend onderzoek en interventie- en effectiviteitsonderzoek.
Contact
Wilt u op de hoogte blijven van de resultaten van SocioVax of heeft u vragen? Neem dan contact op met de onderzoekers via sociovax@rivm.nl.