De meeste kinderen in Nederland nemen deel aan het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Deze hoge deelname zorgt ervoor dat minder mensen ernstig ziek worden of overlijden aan infectieziekten. Maar deze deelname (de vaccinatiegraad) is niet altijd even hoog. En in sommige groepen is deze lager dan in andere. Als minder mensen zich laten vaccineren, krijgen we vaker te maken met (uitbraken van) de ziektes waartegen we vaccineren.
Het RIVM is daarom in 2023 gestart met het onderzoeksprogramma SocioVax. Daarmee onderzoeken we wat kan helpen om de vaccinatiegraad te verhogen. Bijvoorbeeld door te kijken hoe de communicatie over het RVP (Rijksvaccinatie programma) beter kan aansluiten bij de behoeftes van ouders. En door te kijken hoe het vaccinatieprogramma zo toegankelijk mogelijk kan worden voor iedereen.
Doel onderzoek SocioVax
Het doel van SocioVax is om een antwoord te geven op de volgende vragen:
- Hoe komen mensen tot hun keuze om wel of niet mee te doen aan het RVP?
- Welke verschillen zien we tussen mensen?
- Hoe kunnen we deze verschillen verklaren?
- Waarom verandert de vaccinatiedeelname in de loop van de tijd?
- Hoe kunnen we mensen informeren en helpen bij hun keuze?
- Hoe kunnen we vaccinatieprogramma’s zo aanbieden, dat meedoen zo makkelijk mogelijk is?
- Hoe kunnen we JGZ (Jeugdgezondheidszorg)-organisaties ondersteunen met de kennis uit dit onderzoek?
De drie belangrijkste doelen van SocioVax staan hieronder op een rij.
Begrijpen waarom mensen zich wel of niet laten vaccineren
Met SocioVax onderzoeken we vaccinatiedeelname aan de hand van verschillende factoren. Zoals sociaal-demografische, sociaal-psychologische en omgevingsfactoren. We kijken hierbij ook naar verschillen tussen mensen in vaccinatiedeelname. En naar veranderingen in vaccinatiedeelname in de loop van de tijd.
Weten wat werkt
Met SocioVax willen we onderzoeken hoe we mensen beter kunnen informeren over vaccineren. En hoe we mensen beter kunnen helpen bij het maken van vaccinatiekeuzes. Ook willen we weten hoe we vaccineren zo toegankelijk mogelijk kunnen maken. Hierbij kijken we met extra aandacht naar de groepen die we nu nog niet genoeg bereiken.
Kennis delen
De kennis uit SocioVax delen we met professionals en beleidsmakers die zich bezighouden met communicatie over en uitvoering van vaccinatieprogramma’s. Ook ondersteunen we met onze kennis JGZ (Jeugdgezondheidszorg)-organisaties bij het ontwikkelen en uitvoeren van regionale onderzoeken.
Resultaten SocioVax
- Literatuuronderzoek en gesprekken met JGZ (Jeugdgezondheidszorg)-professionals over:
- elementen of omstandigheden die een rol spelen bij het maken van de keuze om wel of niet te laten vaccineren.
- de acties, strategieën en maatregelen die de vaccinatiegraad kunnen verhogen.
- Vragenlijstmonitor (sinds 2024) naar overtuigingen en meningen over en ervaringen met vaccinaties onder ouders van kinderen in de RVP (Rijksvaccinatie programma)-leeftijd (0 t/m 18 jaar).
- Verdiepend- en interventieonderzoek naar zorgen en behoeftes van mensen uit verschillende groepen en in verschillende situaties, én het testen van nieuwe interventies. Dit doen we samen met de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en en de JGZ. De resultaten hiervan volgen nog.
Gedragsfactoren en sociale factoren
In onze onderzoeken maken we gebruik van het model ‘Gedragsfactoren en sociale factoren’ van de Wereldgezondheidsorganisatie. Dit model toont vier domeinen die invloed hebben op het nemen van een vaccinatie en hoe die elkaar beïnvloeden. Onder het model staan de domeinen uitgelegd in de toelichting.
Het model ‘Gedragsfactoren en sociale factoren’ van de Wereldgezondheidsorganisatie geeft vier domeinen weer die invloed hebben op het nemen van een vaccinatie:
- Denken en Voelen, zoals:
- het waargenomen ziekterisico
- vertrouwen in vaccins (o.a. waargenomen voordelen, veiligheid en vertrouwen in instanties) - Sociale Processen, zoals:
- sociale normen (o.a. steun van familie en geloofsgemeenschap)
- aanbevelingen van zorgmedewerkers - Motivatie, zoals:
- de intentie om aanbevolen vaccinaties te nemen - Praktische Factoren, zoals:
- beschikbaarheid
- betaalbaarheid
- laagdrempeligheid
- kwaliteit van dienstverlening
Bron: gebaseerd op het WHO (World Health Organization ) behavioural and social drivers of vaccination framework; kader met gedragsfactoren en sociale factoren van vaccinatie (WHO BeSD working group, 2022).
Ondersteunen zorgprofessionals
SocioVax richt zich vooral op het Rijksvaccinatieprogramma voor kinderen en jongeren tot 18 jaar. Met de uitkomsten van de onderzoeken ondersteunen we professionals, bestuurders en beleidsmakers in de publieke gezondheidszorg.
Contact
Wilt u op de hoogte blijven van de resultaten van SocioVax? Meld u dan aan voor de nieuwsbrief RVP (Rijksvaccinatie programma)-nieuws. Heeft u vragen? Neem dan contact op met de onderzoekers via sociovax@rivm.nl.