Casus: Voormalige asfaltfabriek

Een jarenlang durende sanering leidt tot veel stress bij omwonenden. Op het terrein dat wordt gesaneerd heeft in het verleden een fabriek voor dakasfalt en teerproducten gestaan. De bodem is verontreinigd met minerale olie, BTEXN (benzeen, tolueen, ethylbenzeen, xylenen en naftaleen), fenol en cresol. De eerste jaren van de sanering wordt 50.000 m³ verontreinigde grond afgegraven. Dit leidt tot veel geuroverlast bij de omwonenden. In deze eerste fase van de sanering worden op advies van de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) enkele omwonenden tijdelijk uit huis geplaatst, omdat ze gevoelige luchtwegen hebben.

Nadat de grond is afgegraven wordt gestart met een in situ sanering met stoom en chemische oxidatie. Bij een stoomsanering wordt de bodem tot meer dan 90°C verwarmd waarbij stoom en teer wordt afgezogen en in een installatie weer gescheiden. Om deze techniek te kunnen toepassen wordt het te saneren gebied afgesloten met een damwand. Tijdens de sanering blijkt het gebied te groot of de capaciteit van het systeem te klein om de temperatuur voldoende te laten stijgen. Dit leidt tot het werken in deelgebieden, waardoor meer damwanden moeten worden geplaatst. Net als in de fase waarin grond is afgegraven ondervinden omwonenden ook tijdens de in situ sanering overlast van geur. Ook ondervinden omwonenden overlast van trillingen, die worden veroorzaakt door het heien van de damwanden.

Naarmate de sanering voortduurt neemt de ongerustheid en stress bij de omwonenden toe. Naast de overlast speelt de onduidelijkheid over de duur van de sanering en de nog te verwachte hinder hierin een grote rol. Dat de sanering zo lang duurt komt door de enorme vracht (1004 ton puur teer wordt tot op een diepte van 12 m gesaneerd), en de experimentele in situ sanering. Op voorlichtingsbijeenkomsten wordt, blijkt achteraf, een te rooskleurige voorstelling gegeven van de resterende duur van de sanering. De genoemde eindtijd wordt meerdere keren niet gehaald.

Net als in de eerste fase van de sanering, adviseert de GGD ook tijdens de fase van de in situ sanering om enkele omwonenden tijdelijk elders onder te brengen. Dit advies wordt eerst overlegd met betrokken omwonenden. Aan de omwonenden wordt meegegeven dat uithuisplaatsing ook veel stress geeft. Ongerustheid leidt er ook toe dat enkele omwonenden zich wenden tot een medisch adviesbureau. Dit adviesbureau adviseert de omwonenden om te verhuizen. De omwonenden beschouwen de verkoop van hun huis onmogelijk door de sanering en voelen zich nu helemaal klem gezet. Het verlies in vertrouwen van de gemeente, provincie en uitvoerder is inmiddels ook groot. Dit is aanleiding voor de GGD om de gemeente te adviseren het expertteam (psychosociale hulpverlening) ressorterend onder het RIVM in te schakelen. De gemeente volgt dit advies op.

Het advies van het expertteam aan de provincie is: Kom met een schadevergoeding, verbeter de communicatie met de omwonenden en stel een onafhankelijke klankbordgroep in. Dit advies neemt de provincie uiteindelijk ter harte. Bij deze sanering is het meten van stoffen achteraf van beperkte waarde geweest, omdat de sanering jaren duurde en lang onduidelijk bleef hoe lang de sanering nog zou gaan duren. Bij deze langdurende sanering gingen de psychosociale factoren de hoofdrol spelen in de risicofactoren voor gezondheidseffecten.