In het werkveld van nanomaterialen is de afgelopen 15 jaar enorm veel onderzoek gedaan naar hun veiligheid. Daarbij speelden verschillende vragen. Of nanomaterialen in het menselijk lichaam kunnen komen en of ze giftig zijn. Of hoe ze zich gedragen in het milieu. De resultaten van deze studies zijn vaak gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften. Toch zijn de meetgegevens zelf meestal slecht toegankelijk voor andere onderzoekers. Dat moet anders.

Kennis vergroten door delen van data

De data worden bewaard in een computernetwerk van FAIR-databases. Hiermee bevorderen we de analyse en het opnieuw gebruiken van onderzoeksgegevens. Dit helpt bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van voorspellende modellen. Hierdoor zal de kennis over deze materialen groeien. Uiteindelijk kan hiermee de veiligheid en gezondheid van mens en milieu verbeterd worden.

Hoe werkt FAIR?

Als eigenaar van data kun je je aansluiten bij een FAIR-netwerk. Je bepaalt zelf wat je beschikbaar stelt en voor wie. Wel moet een beschrijving van je onderzoeksgegevens beschikbaar zijn, zodat iedereen kan zien dat deze gegevens bestaan. Het doel van het netwerk is om gegevens meer ‘FAIR’ te maken. FAIR staat voor Findable, Accessible, Interoperable en Reusable (Vindbaar, Toegankelijk, Interoperabel en Herbruikbaar). Deze termen verwijzen naar vier criteria waaraan gegevens moeten voldoen om herbruikbaar te zijn:

1. Vindbaar: De gegevens moeten vindbaar zijn voor zowel mensen als computers. Het is noodzakelijk dat er gegevens beschikbaar zijn die de onderzoeksdata beschrijven. Het gaat bijvoorbeeld om welke methode of welk materiaal is gebruikt. De zogenaamde metadata. Computers moeten die ook kunnen lezen.
2. Toegankelijk: Als men data heeft kunnen vinden, moet het duidelijk zijn hoe je daar gebruik van kunt maken. Dat kan bijvoorbeeld door ervoor te betalen.
3. Interoperabel: Deze term verwijst naar de mogelijkheid dat gegevens uitwisselbaar zijn tussen systemen.
4. Herbruikbaar: De gegevens moeten voldoende detail en metadata bevatten om hergebruikt te kunnen worden. Het hergebruik van data kan een ander doel hebben dan het oorspronkelijke doel van de studie. Het kan ook zijn dat men de oorspronkelijke studie wil herhalen.

FAIR in de praktijk

GO FAIR werkt volgens vijftien FAIR-principes. Die zijn heel algemeen van aard, zoals bijvoorbeeld: ‘beschrijf data altijd met uitgebreide metadata’. Hoe je de FAIR-principes in de praktijk moet toepassen, wordt uitgewerkt in de GO FAIR Implementation Networks (INs). Dat zijn netwerken van mensen (niet van computers), die gaan over verschillende werkvelden.

Voor elk werkveld een ander Implementation Network (IN)

Zo is er bijvoorbeeld een IN voor biodiversiteit, voor chemie en voor zeldzame ziekten. Het nieuwe IN ‘AdvancedNano’ beslaat het werkveld van de veiligheid van nanomaterialen en ‘geavanceerde materialen’ voor de mens en het milieu. ‘Geavanceerde materialen’ zijn nieuwe materialen met bijzondere eigenschappen (zie ook Signaleringsbrief KIR-nano 2, 2020)

Doe mee en deel je data!

Het RIVM raadt onderzoekers aan hun data FAIR te maken. Onderzoekers zijn vaak de eersten die hun eigen data opnieuw gebruiken. Zij hebben er zelf dus ook voordeel van als hun eigen data gemakkelijk en goed georganiseerd te vinden zijn. Bovendien stellen veel verstrekkers van onderzoeksgelden het FAIR maken van data verplicht. Bijvoorbeeld de Europese Commissie en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek doen dit al.

Meer weten?

Wil je meer weten over het FAIR(er) maken van onderzoeksgegevens van nanomaterialen en ‘geavanceerde materialen’? Sluit je dan aan bij het netwerk via AdvancedNano IN. Door je aan te sluiten bij deze IN kun je bijdragen aan het FAIR maken van onderzoeksgegevens.