Er bestaan veel verschillende soorten mondkapjes. Je kunt ze onderverdelen in medische mondkapjes en niet-medische mondkapjes. Medische mondkapjes zijn mondmaskers zoals een chirurgisch mondmasker van het type IIR en zijn geschikt voor gebruik in de zorg. Niet-medische mondkapjes zijn geschikt voor gebruik door consumenten en kun je bij veel winkels kopen. Je kunt dan vaak kiezen uit wegwerpmondkapjes voor eenmalig gebruik. En uit mondkapjes van textiel die je kunt wassen en hergebruiken.

Waarom worden nanomaterialen aan mondkapjes toegevoegd?

Fabrikanten van niet-medische wegwerpmondkapjes voegen nanomaterialen toe om verschillende redenen. Zo claimen zij dat nanomaterialen een antibacterieel of antiviraal (desinfecterend) effect hebben, beter filteren, of een combinatie daarvan. Er zijn mondkapjes met (combinaties van) nanodeeltjes van zilver, koper, zink, grafeen of synthetische vezels.

Er is nauwelijks wetenschappelijk bewijs voor de positieve effecten die de nanomaterialen in de mondkapjes zouden hebben. Van sommige nanodeeltjes van bijvoorbeeld koper en zilver, is wel bekend dat ze een antiviraal effect kunnen hebben. Maar of dit ook zo is als ze in een mondkapje zitten, is niet bekend.

Vormen nanomaterialen in mondkapjes een risico voor de gezondheid of het milieu?

Van sommige nanomaterialen die in mondkapjes voorkomen is wel bekend dat ze schadelijk kunnen zijn voor mens of milieu. Wat nog niet bekend is of nanomaterialen vrijkomen uit mondkapjes. Als dat het geval is, kunnen mensen ze inademen tijdens het dragen van het mondkapje. Of ze kunnen via de huid of de mond in het lichaam komen. Verder zullen nanomaterialen ook in het milieu terecht komen als je de mondkapjes wast of weggooit.

In België doet Sciensano onderzoek naar de veiligheid van nanomaterialen in mondkapjes. Vanwege een gelekt, tussentijds onderzoeksrapport heeft de Belgische overheid de bevolking recentelijk uit voorzorg afgeraden om voorlopig de gratis verstrekte witte stoffen mondkapjes nog te gebruiken. Dit omdat ze nanodeeltjes van zilver en titaniumdioxide bevatten die mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid. Of er daadwerkelijk een risico is voor de volksgezondheid wordt momenteel verder onderzocht. Het RIVM zal hierbij assisteren. Voor zover nu bekend is dit specifieke mondkapje niet in Nederland verkrijgbaar, maar wel vergelijkbare mondkapjes met nanozilver. Bol.com heeft recentelijk besloten een mondkapje met nanozilver offline te halen.

Aandacht van Europese gezondheids- en milieuorganisaties

Een aantal Europese gezondheids- en milieuorganisaties maakt zich zorgen over de mogelijk nadelige effecten voor mens en milieu, door het gebruik van nanomaterialen in niet-medische mondkapjes. Zij hebben hierover een brief geschreven aan de directeur van het Europees chemische stoffen agentschap ECHA European Chemicals Agency (European Chemicals Agency). Hierin vragen zij ook aandacht voor het toevoegen van steeds meer desinfectiemiddelen (biociden) aan mondkapjes van textiel. Ze vragen zich af of dit meerwaarde heeft vergeleken met normaal schoonmaken en desinfecteren. Desinfectiemiddelen kunnen nadelige invloed hebben op de gezondheid en het milieu. De vraag is of de regelgeving de veiligheid van deze producten voldoende garandeert.

Het Duitse Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR Federal Institute for Risk Assessment (Federal Institute for Risk Assessment)) raadt het gebruik van nanodeeltjes zilver in mondkapjes af. Ook het Franse Agence nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail (ANSES) is kritisch over het gebruik van mondkapjes met nanozilver.

Wat vindt het RIVM?

Op de Nederlandse markt zijn diverse mondkapjes met nanomaterialen aangetroffen. Het RIVM kan niet met zekerheid zeggen of deze veilig zijn voor mens en milieu. Er is nog geen onderzoek afgerond waarin gekeken is of bij het dagelijks gebruik van niet-medische mondkapjes of tijdens de verwerking tot afval, nanomaterialen vrijkomen. In België hebben de eerste onderzoeksresultaten geleid tot het afraden van het gebruik van 1 type stoffen mondkapje met nanozilver. Er zullen ook andere mondkapjes met nanozilver in de studie meegenomen worden. Voor een definitief oordeel of de onderzochte mondkapjes veilig zijn, zal het onderzoek in België verder afgerond moeten zijn. Het RIVM is hierbij betrokken. Verder deelt het RIVM de genoemde zorgen van de internationale organisaties.