Inslikken van titaniumdioxide

Titaniumdioxide wordt als voedseladditief (E171) toegevoegd aan voedingsmiddelen. Het gebruik ervan staat onder druk, omdat het inslikken van titaniumdioxide in verband wordt gebracht met negatieve effecten op de gezondheid. Hierover schreven we eerder al een signalering (Veel discussie in Europa over titaniumdioxide in voeding (E171)). Daarnaast kan ook het gebruik in medicijnen en kindertandpasta leiden tot het inslikken van titaniumdioxide. Frankrijk heeft sinds januari 2020 het gebruik van E171 in voeding uit voorzorg opgeschort. Dit vanwege studies die E171 in verband brengen met het ontstaan van darmtumoren. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat titaniumdioxide effecten kan hebben op het ontstaan van ontstekingsreacties in de lever. De Europese voedselautoriteit EFSA Europese Voedselveiligheidsautoriteit (Europese Voedselveiligheidsautoriteit) gaf in mei 2019 aan bij het standpunt te blijven dat het inslikken van E171 via voedsel weinig reden geeft tot zorg. Wel zijn er volgens EFSA aanvullende studies nodig.

Wetenschappelijke studies geordend en geduid

Er verschijnen regelmatig nieuwe wetenschappelijke studies die bijdragen aan de discussie over de veiligheid van titaniumdioxide en E171. Het RIVM heeft in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) de verschillende effecten van titaniumdioxide op de darmwand en de lever systematisch geordend en geduid. Daarbij is gebruik gemaakt van de recente inzichten over mogelijke kankerverwekkende eigenschappen van titaniumdioxide. Binnen hetzelfde project heeft Wageningen Food Safety Research (WFSR Wageningen Food Safety Research (Wageningen Food Safety Research )) concentraties titanium in organen van mensen bepaald, waaronder in de darmwand en de lever. Deze organen komen uit mensen die hun lichaam ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap. De metingen in mensen kunnen worden vergeleken met metingen in dierstudies.

Tegenstrijdige resultaten

Dierstudies naar de negatieve effecten van titaniumdioxide op de darmwand en de lever laten tegenstrijdige resultaten zien. In sommige studies, meestal met hoge doseringen titaniumdioxide, worden geen effecten waargenomen op eindpunten, zoals het ontstaan van darmtumoren of leverontsteking. Maar veel recente studies met lage doseringen laten wel cellulaire effecten die aan het begin staan van een proces dat tot darmtumoren of leverontsteking zou kunnen leiden. Vaak richten deze studies zich echter niet op die uiteindelijke effecten: darmtumoren en leverontsteking. De tegenstrijdigheid in resultaten en de beperkingen van de verschillende studies maakt de risicobeoordeling van titaniumdioxide en E171 erg lastig.

Vergelijking mens en dier

Een flink aantal studies laat zien dat titaniumdioxide effecten in cellen veroorzaakt die aan het begin staan van het proces dat tot darmtumoren of leverontsteking zou kunnen leiden. Dit gebeurt al bij doseringen die ongeveer 10 tot 100 keer hoger zijn dan de geschatte inname van titaniumdioxide door mensen. Ook zijn de gevonden concentraties titanium in darmwand en lever van mensen vergeleken met dierstudies waar effecten optreden. In sommige dierstudies zijn er al effecten gevonden bij een leverconcentratie die slechts 6 tot 30 keer hoger is dan de maximale of gemiddelde concentratie zoals gemeten in mensen. Deze marges zijn (te) klein. Daarom sluit het RIVM negatieve gezondheidseffecten bij de mens door inslikken van titaniumdioxide niet uit. Het blijft echter wel onduidelijk of de effecten in cellen in de dierstudies ook optreden bij de mens, en of deze reacties ook daadwerkelijk tot darmtumoren of leverontsteking zullen leiden. Het kan ook zijn dat deze keten van effecten niet zo ver komt dat darmtumoren of leverontsteking zullen ontstaan.

Redenen voor onduidelijkheid

Het wordt steeds duidelijker dat het inslikken van titaniumdioxide tot effecten in cellen kan leiden. Maar of dit uiteindelijk leidt tot darmtumoren of leverontsteking blijft onzeker. De onzekerheid komt onder andere door de tegenstrijdigheid in resultaten van verschillende studies en verschillen in studieopzet. Verschillende soorten titaniumdioxide die zijn gebruikt zouden verantwoordelijk kunnen zijn voor verschillen in de resultaten. Ook lijkt het in dierstudies uit te maken hoe het titaniumdioxide aan dieren is gegeven. Dit wordt vaak gedaan in een oplossing in water, maar het kan ook door het voer worden gemengd. Systematisch onderzoek met verschillende soorten titaniumdioxide en verschillende manieren van toediening is nodig om inzicht te krijgen in de rol van deze fundamentele aspecten.

Vervolgonderzoek

Om meer duidelijkheid te krijgen over de mogelijke negatieve effecten op de gezondheid van titaniumdioxide (E171) in voeding kunnen onderzoekers een langdurige dierstudie uitvoeren met goed gekarakteriseerd titaniumdioxide. Die studie zou zich zowel moeten richten op de eindpunten zoals het ontstaan van darmtumoren of leverontsteking, als op de effecten in cellen die daaraan vooraf gaan. En op de concentraties van titanium in relevante organen om vergelijking met de mens mogelijk te maken. Maar voorlopig zal het beleid moeten omgaan met de huidige onzekerheid.