Wat is het probleem?

Afgelopen februari heeft de Europese Commissie besloten om titaniumdioxide in te delen bij stoffen die mogelijk kankerverwekkend zijn voor de mens na inademing. Ondanks deze indeling blijft het onzeker of het materiaal kanker kan veroorzaken. Bovendien geldt de indeling alleen voor het inademen van titaniumdioxide. Hoe zit het met het inslikken van titaniumdioxide? Een deel van titaniumdioxide dat als voedseladditief in voedsel zit (E171), bestaat uit nanodeeltjes kleiner dan 100 nanometer.

Kritiek vanuit de industrie

Vanuit de industrie is er kritiek op de nieuwe indeling van titaniumdioxide. Hun standpunt is dat er onvoldoende bewijs is voor mogelijke gezondheidsschade in mensen. Titaniumdioxide kan volgens hen alleen in ratten longkanker veroorzaken, en niet in mensen. Bovendien zijn ze van mening dat de schade niet specifiek is voor titaniumdioxide. Extreem hoge concentraties (stof)deeltjes in de lucht zouden de schade veroorzaken. Ook geeft de industrie aan titaniumdioxide al jaren toe te passen in producten zonder meldingen over gezondheidseffecten.

Voor deze industrie kan deze nieuwe indeling  grote gevolgen hebben voor het gebruik van titaniumdioxide.

Wat heeft het RIVM uitgezocht?

In een recent overzichtsartikel heeft het RIVM gegevens over mogelijke kankerverwekkende eigenschappen van titaniumdioxide op een rij gezet. De gegevens zijn afkomstig van dierstudies. Hiermee hebben we beter zicht gekregen op de mogelijke gezondheidsschade door titaniumdioxide, zowel na inademen als inslikken. Daarnaast geven we advies voor toekomstig onderzoek om de onzekerheden hierover te verkleinen.

Longkanker bij ratten

Jaren geleden hebben onderzoekers gekeken of titaniumdioxide kanker in de longen kan veroorzaken. In deze studies ademden ratten weken achter elkaar titaniumdioxide deeltjes in via de lucht. Deze studies laten zien dat het inademen van hoge concentraties titaniumdioxide leidt tot schade in de longen. Hierbij zijn de longen niet meer in staat om de deeltjes op te ruimen. Daardoor ontstaat een stapeling van titaniumdioxide in de rattenlongen. Deze stapeling heeft tot gevolg dat de longen voortdurend ontstoken zijn. Uiteindelijk kan door de ontstekingen longkanker ontstaan bij de ratten. De details van deze studies staan beschreven in het overzichtsartikel van het RIVM.

Wat betekent dit voor de mens?

Het blijft onzeker of titaniumdioxide ook bij mensen longkanker kan veroorzaken na inademing.

Ratten- en mensenlongen verschillen in de manier waarop en de mate waarin ze deeltjes kunnen opruimen. Deze verschillen worden uitgelegd in een wetenschappelijk publicatie van het RIVM. De verschillen geven aanwijzingen dat mensen waarschijnlijk minder gevoelig zijn voor de stapeling van titaniumdioxide in de longen.

Bij mensen is er geen verband gevonden tussen het inademen van titaniumdioxide deeltjes en longkanker. Dit volgt uit studies bij werknemers van fabrieken die titaniumdioxide produceren of toepassen. Details van deze studies en referenties staan in het overzichtsartikel. Deze studies hebben echter grote tekortkomingen. Er ontbreekt bijvoorbeeld informatie over hoeveel titaniumdioxide de werknemers hebben ingeademd. Deze studies zijn daarom onvoldoende bewijs dat titaniumdioxide geen longkanker bij de mens veroorzaakt.

Informatie over het ontstaan van ontstekingen in de longen van mensen na inademen van titaniumdioxide ontbreekt.

Inslikken titaniumdioxide

Het overzichtsartikel laat zien dat het ook onzeker is of titaniumdioxide darmkanker kan veroorzaken na inslikken. De indeling van titaniumdioxide als mogelijk kankerverwekkende stof geldt zoals gezegd niet voor het inslikken ervan. Recente studies laten zien dat titaniumdioxide schade in de darmen van ratten en muizen kan veroorzaken. Deze darmschade kan mogelijk leiden tot darmkanker.

Eerdere studies hebben geen bewijs gevonden dat het inslikken van titaniumdioxide darmkanker kan veroorzaken. Deze studies in ratten en muizen zijn echter onvoldoende bewijs dat de deeltjes geen darmkanker kunnen veroorzaken. Dit komt doordat de onderzoekers de kenmerken van de deeltjes in de darmen niet hebben gemeten. Mogelijk zijn de deeltjes aan elkaar geklonterd, waardoor er geen schade is ontstaan in de eerdere studies.

Wat vindt het RIVM?

Het RIVM staat achter de indeling van de Europese Commissie van titaniumdioxide als mogelijk kankerverwekkend na inademing. De indeling is een manier om de gezondheid van mensen uit voorzorg te beschermen. Mogelijk verandert dit als er meer informatie over mogelijke schade in de mens beschikbaar komt.

Daarnaast adviseert het RIVM de mogelijke schade na het inademen en na het inslikken van titaniumdioxide verder te onderzoeken om de onzekerheid te verkleinen. Mensen kunnen titaniumdioxide dagelijks inslikken via voedsel en medicijnen. Daarom is het onderzoek naar het inslikken van titaniumdioxide van groter belang vergeleken met het inademen. Onderzoekers zouden zich hierbij vooral moeten richten op de vraag of titaniumdioxide darmkanker kan veroorzaken. Voor meer details over dit vervolgonderzoek, lees verder in Wat zijn de effecten van titaniumdioxide in voeding (E171).