De gassen radon en thoron ontstaan in de bodem en bouwmaterialen die zijn gemaakt van grondstoffen afkomstig uit de bodem. Van daaruit komen radon en thoron in de lucht terecht. In de buitenlucht vervliegt radongas makkelijk, maar in gebouwen kan het zich ophopen. De belangrijkste manieren waarop radon in woningen of gebouwen komt, is uit de bodem, bijvoorbeeld via de kruipruimte, en uit bouwmaterialen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan beton en baksteen. Thoron komt uit materialen waarmee de muren en plafonds zijn afgewerkt.  

Radon en thoron zijn onderdeel van de uranium- en thoriumreeks. Radon en thoron hebben dezelfde scheikundige eigenschappen. Voor de natuurkunde zijn ze verschillend, omdat thoron veel sneller vervalt dan radon.

Gezondheidseffecten van radon en thoron

Het inademen van radon of thoron zelf heeft géén directe invloed op de gezondheid. Maar uit radon en thoron ontstaan van nature andere radioactieve stoffen. Deze dochters zijn niet gasvormig en hechten zich daarom gemakkelijk aan minuscule stofdeeltjes die in de lucht zweven. Na inademen kunnen de stofdeeltjes met de radon- en thorondochters in de longen achterblijven. Doordat de radioactieve stoffen daar verder vervallen, geven ze straling af die de cellen in de longen kan beschadigen. Dit verhoogt de kans op het ontstaan van longkanker. 

Als iemand weinig radon- en thorondochters inademt, is de kans op longkanker erg klein. Naarmate de blootstelling toeneemt, neemt ook het risico toe. Gedrag beïnvloedt de schadelijkheid van straling in de longen. 

Roken versterkt schadelijk effect door radon en thoron  

We schatten in dat radon- en thoron verantwoordelijk zijn voor ongeveer 400 gevallen van longkanker per jaar. Dat betreft vooral rokers. Na vele jaren van onderzoek staat vast dat roken het schadelijke effect van radon en thoron versterkt. 

De onzekerheidsmarge van deze schatting loopt uiteen van 100 tot 800 gevallen per jaar. Deze schatting is gebaseerd op epidemiologisch onderzoek. Een betere mogelijkheid is er niet, want bij specifieke gevallen van longkanker kunnen we de oorzaak niet vaststellen. Is de oorzaak roken, radon, thoron of een combinatie daarvan? Jaarlijks krijgen in Nederland bijna 12.000 mensen longkanker, voornamelijk als gevolg van (mee)roken. 

Onderzoek naar de relatie tussen blootstelling aan radon of thoron en het optreden van gezondheidseffecten is niet eenvoudig. De getallen die het verband leggen tussen blootstelling en de kans op kanker zijn nog onzeker en in de wetenschappelijke wereld is er veel discussie over dit onderwerp.  

Maatregelen om de concentratie in de woning te verlagen 

In gebouwen of woningen zijn de concentraties van radon, thoron en hun vervalproducten (dochters) hoger dan buiten. Extra ventileren van de woning of het gebouw verlaagt de hoeveelheid radon en thoron.  

Om uw huis of gebouw goed te ventileren moet u dag en nacht voldoende ventilatieroosters en klepraampjes openzetten. Het RIVM  is van mening dat voor een gemiddelde woning in Nederland de kosten van andere maatregelen dan goed ventileren niet opwegen tegen de baten.

Waarom doen we onderzoek?

Het RIVM doet onderzoek naar radon en thoron om te weten te komen hoeveel radon er voorkomt in Nederlandse woningen, werkplekken en publiektoegankelijke gebouwen. Hiervoor heeft het RIVM al meerdere keren een meetcampagne gedaan. In 2013-2014 is een meetcampagne gedaan in woningen, in 2016-2017 op werkplekken en voor het publiek toegankelijke gebouwen en in 2022-2023 in woningen, op werkplekken en voor het publiek toegankelijke gebouwen.

• Radonmetingen in Nederland
• Thoronmetingen in Nederland

Lopende onderzoeken

• Radon in grotten en drinkwaterbedrijven