Radon en thoron zijn radioactieve gassen in onze leefomgeving die van nature veranderen in andere radioactieve stoffen. Die vaste stoffen kunnen zich hechten aan zwevende stofdeeltjes in een ruimte. Na inademen kunnen deze stofdeeltjes in de longen blijven hangen. Hier geven ze straling af en kunnen longkanker veroorzaken.
De gassen radon en thoron ontstaan in de bodem en bouwmaterialen die zijn gemaakt van grondstoffen afkomstig uit de bodem. Van daaruit komen radon en thoron in de lucht terecht. In de buitenlucht vervliegt radongas makkelijk, maar in gebouwen kan het zich ophopen. De belangrijkste manieren waarop radon in woningen of gebouwen komt, is uit de bodem, bijvoorbeeld via de kruipruimte, en uit bouwmaterialen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan beton en baksteen. Thoron komt uit materialen waarmee de muren en plafonds zijn afgewerkt.
Radon en thoron zijn onderdeel van de uranium- en thoriumreeks. Radon en thoron hebben dezelfde scheikundige eigenschappen. Voor de natuurkunde zijn ze verschillend, omdat thoron veel sneller vervalt dan radon.
Gezondheidseffecten van radon en thoron
Het inademen van radon of thoron zelf heeft géén directe invloed op de gezondheid. Maar uit radon en thoron ontstaan van nature andere radioactieve stoffen. Deze dochters zijn niet gasvormig en hechten zich daarom gemakkelijk aan minuscule stofdeeltjes die in de lucht zweven. Na inademen kunnen de stofdeeltjes met de radon- en thorondochters in de longen achterblijven. Doordat de radioactieve stoffen daar verder vervallen, geven ze straling af die de cellen in de longen kan beschadigen. Dit verhoogt de kans op het ontstaan van longkanker.
Als iemand weinig radon- en thorondochters inademt, is de kans op longkanker erg klein. Naarmate de blootstelling toeneemt, neemt ook het risico toe. Gedrag beïnvloedt de schadelijkheid van straling in de longen.
Roken versterkt schadelijk effect door radon en thoron
We schatten in dat radon- en thoron verantwoordelijk zijn voor ongeveer 400 gevallen van longkanker per jaar. Dat betreft vooral rokers. Na vele jaren van onderzoek staat vast dat roken het schadelijke effect van radon en thoron versterkt.
De onzekerheidsmarge van deze schatting loopt uiteen van 100 tot 800 gevallen per jaar. Deze schatting is gebaseerd op epidemiologisch onderzoek. Een betere mogelijkheid is er niet, want bij specifieke gevallen van longkanker kunnen we de oorzaak niet vaststellen. Is de oorzaak roken, radon, thoron of een combinatie daarvan? Jaarlijks krijgen in Nederland bijna 12.000 mensen longkanker, voornamelijk als gevolg van (mee)roken.
Onderzoek naar de relatie tussen blootstelling aan radon of thoron en het optreden van gezondheidseffecten is niet eenvoudig. De getallen die het verband leggen tussen blootstelling en de kans op kanker zijn nog onzeker en in de wetenschappelijke wereld is er veel discussie over dit onderwerp.
Maatregelen om de concentratie in de woning te verlagen
In gebouwen of woningen zijn de concentraties van radon, thoron en hun vervalproducten (dochters) hoger dan buiten. Extra ventileren van de woning of het gebouw verlaagt de hoeveelheid radon en thoron.
Om uw huis of gebouw goed te ventileren moet u dag en nacht voldoende ventilatieroosters en klepraampjes openzetten. Het RIVM is van mening dat voor een gemiddelde woning in Nederland de kosten van andere maatregelen dan goed ventileren niet opwegen tegen de baten.
Waarom doen we onderzoek?
Het RIVM doet onderzoek naar radon en thoron om te weten te komen hoeveel radon er voorkomt in Nederlandse woningen, werkplekken en publiektoegankelijke gebouwen. Hiervoor heeft het RIVM al meerdere keren een meetcampagne gedaan. In 2013-2014 is een meetcampagne gedaan in woningen, in 2016-2017 op werkplekken en voor het publiek toegankelijke gebouwen en in 2022-2023 in woningen, op werkplekken en voor het publiek toegankelijke gebouwen.
Lopende onderzoeken
Wat is radon?
00:00:00:22 - 00:00:04:07
In uw huis of op uw werkplek is radon aanwezig.
00:00:04:21 - 00:00:06:05
Maar wat is radon?
00:00:06:21 - 00:00:09:03
Radon is een radioactief gas.
00:00:09:07 - 00:00:11:11
Het ontstaat van nature in de bodem.
00:00:11:15 - 00:00:16:19
Ook komt het voor in bouwmaterialen die gemaakt zijn
van grondstoffen afkomstig uit de bodem...
00:00:16:19 - 00:00:18:21
zoals beton en baksteen.
00:00:18:24 - 00:00:22:22
Van daaruit komt radon in de lucht terecht,
dat gaat vanzelf.
00:00:23:01 - 00:00:27:15
Buiten vervliegt radongas gemakkelijk,
maar binnen kan het zich ophopen.
00:00:27:23 - 00:00:32:00
Gelukkig is de radonconcentratie in Nederland
gemiddeld laag...
00:00:32:00 - 00:00:33:18
vergeleken met het buitenland.
00:00:33:19 - 00:00:36:01
Wel zijn er regionale verschillen.
00:00:36:12 - 00:00:39:09
In Zuid-Limburg en in de buurt van de grote rivieren...
00:00:39:09 - 00:00:42:00
zijn de concentraties hoger dan gemiddeld.
00:00:42:04 - 00:00:44:11
Dat komt door de bodemsamenstelling.
00:00:44:21 - 00:00:48:21
Radon verandert vanzelf in andere,
radioactieve stoffen.
00:00:49:06 - 00:00:54:07
Deze radioactieve stoffen hechten zich gemakkelijk
aan zwevende stofdeeltjes in de lucht.
00:00:54:12 - 00:00:55:24
Ze zijn heel klein.
00:00:56:10 - 00:00:59:21
Als u deze inademt,
kunnen ze achterblijven in de longen.
00:01:00:02 - 00:01:05:08
Hier geven de radioactieve stoffen straling af,
wat de kans op longkanker vergroot.
00:01:05:21 - 00:01:09:09
Hoe meer radon er in uw huis
of werkplek aanwezig is...
00:01:09:09 - 00:01:10:23
en hoe langer u hier bent...
00:01:10:23 - 00:01:13:23
hoe meer van deze radioactieve stoffen u inademt.
00:01:14:08 - 00:01:17:09
De kans dat u longkanker krijgt,
wordt daarmee groter.
00:01:17:20 - 00:01:20:00
Dit geldt vooral voor mensen die roken.
00:01:20:05 - 00:01:22:20
Roken versterkt het schadelijke effect van radon.
00:01:23:00 - 00:01:27:21
Naar schatting krijgen ieder jaar ongeveer 300 mensen,
waarvan de meeste roken...
00:01:27:22 - 00:01:30:09
longkanker als gevolg van radon.
00:01:30:24 - 00:01:35:00
U kunt de hoeveelheid radon in huis verminderen
door goed te ventileren.
00:01:35:06 - 00:01:36:09
Om dit goed te doen...
00:01:36:09 - 00:01:40:19
moeten dag en nacht voldoende ventilatieroosters
en klepraampjes open staan.
00:01:41:07 - 00:01:44:20
In zeldzame gevallen zijn ook aanvullende
maatregelen zinvol...
00:01:45:08 - 00:01:47:07
zoals het isoleren van de vloer...
00:01:47:11 - 00:01:52:00
of het afdichten van kieren bij leidingen
die uit de kelder of kruipruimte komen.
00:01:52:18 - 00:01:55:05
Wilt u meer informatie over radon?
00:01:55:07 - 00:01:59:21
Ga naar www.rivm.nl/radon