Het RIVM, Erasmus MC (Erasmus University Medical Center) Rotterdam en Nivel vormen samen het Nationaal Influenza Centrum (NIC). Eén van de taken van het NIC (Nationaal Influenza Centrum) is analyseren welke varianten van het griepvirus er in Nederland voor infecties zorgen. Op deze pagina leest u hoe het NIC dit doet en welke varianten van het griepvirus er op dit moment rondgaan.
Analyse van griepvirusvarianten
Het NIC (Nationaal Influenza Centrum) analyseert welke genetische varianten van het griepvirus (influenzavirus) rondgaan en welke eigenschappen deze hebben. Deze kennis helpt onder meer om te bepalen of de huidige vaccins aansluiten bij de virussen die rondgaan. En of de nu circulerende griepvirussen mogelijk verminderde gevoeligheid hebben voor antivirale therapieën.
Het NIC analyseert griepvirussen uit:
- monsters die een groot aantal klinisch diagnostische laboratoria in Nederland instuurt voor analyse
- monsters van de Nivel huisartsenpeilstations van mensen met een acute luchtweginfectie
- monsters van Infectieradar van mensen uit de algemene bevolking met een (milde) acute luchtweginfectie
Op deze manier heeft het NIC een breed beeld van huidige griepvirus varianten. Varianten worden aangeduid met genetische ‘clades’. Binnen een genetische clade kunnen ook virussen voorkomen met extra mutaties die een mogelijk effect hebben op gelijkenis met het vaccin (antigene eigenschappen) of op gevoeligheid voor antivirale therapieën. Dit kan ervoor zorgen dat het vaccin mogelijk minder goed beschermt tegen deze varianten of dat medicijnen mogelijk minder goed aanslaan.
Huidige situatie: Overzicht griepvirusvarianten seizoen 2025-2026
Op dit moment komt er nog weinig griep voor in Nederland. Van de monsters die het NIC in het seizoen 2025-2026 analyseerde kwamen in de verschillende bronnen vooral influenzavirus A(H1N1)pdm09 en A(H3N2) voor en nog in zeer beperkte mate influenza B virus.
- Van de genetisch gekarakteriseerde influenza A(H1N1)pdm09-virussen behoorden de meeste tot clade 5a.2a.1 (subclade D.3.1).
- Van de genetisch gekarakteriseerde influenza A(H3N2)-virussen behoorde de meeste tot clade 2a.3a.1 (subclade K). Deze clade K bevat diverse veranderingen ten opzichte van het huidige vaccin (zie Antigene Karakterisering).
- Geen van de ontvangen influenza B virussen kon tot nu toe genetisch gekarakteriseerd worden door de lage hoeveelheid virus die aanwezig was in de beschikbare materialen.
Antigene karakterisering
Veranderingen in het hemagglutinine-eiwit (HA) van het griepvirus kunnen leiden tot andere antigene eigenschappen van het virus, zoals vermindering van de afweer die is opgewekt door eerdere infecties en vaccinatie.
A(H1N1)pdm09- en A(H3N2)-griepvirussen
De antigene karakterisering gegevens van Nederlandse griepvirussen zijn nog niet bekend. Recente gegevens van de WHO (World Health Organization
) laten zien dat voor zowel de A(H1N1)pdm09 als A(H3N2) griepvirussen die nu rondgaan er substituties in HA gevonden zijn die kunnen leiden tot een antigene afwijking ten opzichte van de virussen in het vaccin dat nu in Nederland gegeven wordt. Voor de A(H3N2) subclade K virussen is de antigene afwijking groter dan voor de A(H1N1)pdm09 subclade D.3.1 virussen.
Voor A(H3N2) subclade K virussen komt dit waarschijnlijk door de aminozuur substituties S144N, N158D, I160K en Q173R in HA. Dit wijst erop dat het vaccin mogelijk minder bescherming geeft tegen de A(H3N2) subclade K virussen en in mindere mate mogelijk ook tegen A(H1N1)pdm09 subclade D.3.1 virussen. Of het vaccin daadwerkelijk minder goede bescherming geeft tegen ernstige ziekte wordt nauwlettend in de gaten gehouden. Eerste data uit het Verenigd Konikrijk laten zien dat de bescherming vooralsnog niet drastisch lager is dan in voorgaande jaren.
(Bron: RIVM/Erasmus MC (medisch centrum))
Van de monsters die het NIC (Nationaal Influenza Centrum) in het seizoen 2024-2025 analyseerde kwamen in de verschillende bronnen zowel A(H1N1)pdm09, A(H3N2) als B/Victoria voor.
- Van de genetisch gekarakteriseerde A(H1N1)pdm09-virussen uit de verschillende bronnen behoorde 82% tot clade 5a.2a, met een meerderheid tot subclade C1.9.3.
- Van de genetisch gekarakteriseerde A(H3N2)-virussen behoorden op één na alle tot clade 2a.3a.1, voornamelijk tot subclades J.2, J.2.2 en J.2.3.
- Virussen van de B/Victoria-lijn behoorden allemaal tot clade V1A.3a.2, voornamelijk tot subclade C.5.1.
Antigene karakterisering
Veranderingen in het hemagglutinine-eiwit (HA) van het griepvirus kunnen leiden tot andere antigene eigenschappen van het virus, zoals verminderde gevoeligheid van de afweer die is opgewekt door eerdere infecties en vaccinatie.
A(H1N1)pdm09- en B/Victoria-lijn-griepvirussen
Voor representatieve sets A(H1N1)pdm09- en B/Victoria-lijn-griepvirussen toonde antigene karakterisering aan dat de varianten die in Nederland circuleerden tijdens het griepseizoen 2024-2025 in het laboratorium goed werden herkend door antistoffen die waren ontwikkeld tegen de griepvirussen in het vaccin.
A(H3N2)-griepvirussen
Binnen de A(H3N2)-griepvirussen die in Nederland circuleerden tijdens het griepseizoen 2024-2025 identificeerde het NIC verschillende antigeen-afwijkende virussen. Virussen met aminozuursubstituties S145N of N158K in het hemagglutinine-eiwit op de buitenkant van het virus vertoonden in het laboratorium tot acht keer lagere titers vergeleken met homologe titers van antisera die waren ontwikkeld tegen de griepvirussen in het vaccin voor 2024-2025 en de aanbevolen griepvirussen voor het vaccin voor 2025-2026. Virussen met dubbele aminozuursubstituties S145N + N158K of N158K + K189R hadden 8- tot 32-voudig verlaagde titers, of titers onder de detectielimiet van de test, ten opzichte van antisera die waren opgewekt tegen vaccinstammen. Dit wijst erop dat de vaccins mogelijk minder bescherming boden tegen deze varianten van het griepvirus. Of deze H3N2 zich verder verspreiden in het seizoen 2025-2026 houdt het NIC nauwlettend in de gaten. Actuele data zullen periodiek worden gepubliceerd.
(Bron: RIVM/Erasmus MC (medisch centrum))
Aantal Influenza A(H1N1)pdm09 virussen in seizoen 2024-2025
Sla de grafiek Genetische karakterisatie van de influenza type A (H1N1)pdm09 virusen uit de Nivel-peilstations, NIC-surveillance en Infectieradar zelfbemonsteringonderzoek over en ga naar de datatabelIn de periode van juni t/m september werd dit figuur niet wekelijks geüpdatet.