Rekenmodellen

Een rekenmodel is een simpelere weergave van de werkelijkheid. Bij infectieziekten gebruiken we modellen om te berekenen hoe besmettelijk een ziekteverwekker is. Voorbeelden van belangrijke vragen daarbij zijn:

• Hoe lang duurt het voordat iemand besmettelijk is?
• Hoe lang is iemand besmettelijk?
• Hoeveel andere mensen besmet iemand?

Het is belangrijk om voorzichtig te zijn met het trekken van conclusies uit zo’n berekening. Zeker voor nieuwe ziekten, waarover nog veel onduidelijk is.

Hoe meer we weten over de ziekteverwekker en de verspreiding, hoe beter de berekeningen aansluiten bij de werkelijkheid. Als er veel onzekerheid is over bepaalde gegevens, berekenen we veel verschillende mogelijkheden. Wanneer we meer over een ziekte weten, vallen steeds meer mogelijkheden af. De berekeningen die overblijven, worden dan waarschijnlijker.

Open en transparant onderzoek

Wanneer het RIVM klaar is met een onderzoek, delen we de resultaten. Dat doen we in internationale ‘peer reviewed’ tijdschriften. Andere onderzoekers hebben dan goed gekeken naar het onderzoek, de modellen en de resultaten. Deze experts geven commentaar en alleen na hun akkoord plaats het tijdschrift het artikel. Dit leidt tot ‘open access publicaties’: artikelen die voor iedereen toegankelijk zijn. Ook de codes, data en methodes die we gebruiken, maken we openbaar.

Het RIVM deelt gegevens en onderzoeksresultaten met organisaties in binnen- en buitenland. Bijvoorbeeld met:

• de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO World Health Organization (World Health Organization ));
• de ECDC European Centre for Disease Prevention and Control (European Centre for Disease Prevention and Control ) (het Europese centrum voor ziektepreventie en ziektebestrijding);
• gezondheidsinstituten in andere Europese landen.

Crisisbeheersing en beleidsadvies met hulp van modellen

Het RIVM signaleert uitbraken en dreiging van infectieziekten en adviseert over de bestrijding ervan. Op basis van berekeningen die onderzoekers maken met de modellen brengt het RIVM adviezen uit over de bestrijdingsmaatregelen.

Voorbeeld van een rekenmodel: reproductiegetal ‘R’

Een bekend voorbeeld van een rekenmodel bij infectieziektebestrijding is het reproductiegetal R. Het reproductiegetal R geeft aan hoe snel een ziekteverwekker zich verspreidt. Het getal staat voor het gemiddeld aantal mensen dat iemand besmet. Een reproductiegetal van 1 betekent dat 100 mensen, 100 andere mensen besmetten. De ziekteverwekker blijft zich dan verspreiden.

Een R van bijvoorbeeld 1,39 betekent dat 100 mensen 139 andere mensen besmetten. De ziekteverwekker verspreidt zich dan snel. Als R lang onder de 1 blijft, dooft de ziekteverwekker uit. R is dus een belangrijk getal om te zien hoe snel een ziekteverwekker zich verspreidt. En hoe intensief maatregelen moeten zijn om verspreiding te stoppen.

Het reproductiegetal kan veranderen wanneer mensen meer of minder contact met elkaar hebben. Dit kan met maatregelen worden beïnvloed.

Hoe zit het met de kwaliteit van de rekenmodellen?

Voor crisisbeheersing en beleidsadvies is snelheid belangrijk. Om toch kwaliteit te garanderen, bouwen we voort op modellen en algoritmes die andere onderzoekers al hebben goedgekeurd. Dit heet ‘peer reviewed’. Het RIVM deelt en vergelijkt deze informatie met organisaties in binnen- en buitenland. De modellen en resultaten gebruiken we achteraf ook weer voor verder onderzoek. Ook dan controleren andere onderzoekers ze weer door peer review.

Een internationale auditcommissie van wetenschappelijke experts heeft in opdracht van de Commissie van Toezicht RIVM het data-analytics- en modelleringswerk voor COVID-19 beoordeeld. Lees hier meer over de onafhankelijke bevindingen van het modelleringswerk van het RIVM: COVID-19 modelleringswerk RIVM beoordeeld door internationale experts | RIVM.