Of iemand ziek wordt, hangt sterk samen met de reactie van het afweersysteem op bedreigingen van de gezondheid. Waarom wordt de een ziek en de ander niet? Dat onderzoekt het RIVM in het speerpunt Gezondheid en afweer, om de overheid te kunnen helpen geschikte maatregelen te nemen.  

Chief Science Officer: prof. dr. Lieke Sanders        

Onze gezondheid wordt beïnvloed door veel factoren. Dit zijn interne factoren, zoals erfelijke factoren of leeftijd, maar ook externe factoren spelen een rol, zoals infecties en factoren in iemands leefstijl en leefomgeving. Of iemand ziek wordt, hangt sterk samen met de reactie van het afweersysteem op bedreigingen van de gezondheid. Het afweersysteem moet voldoende snel en krachtig reageren om een gevaar voldoende te kunnen afweren, maar de afweerreactie mag niet te heftig zijn of te lang duren, want ook dat schaadt de gezondheid. Er is dus een goede balans in de afweer nodig.

Het RIVM-speerpunt Gezondheid en afweer onderzoekt hoe deze balans in de afweer zich in de loop van het leven ontwikkelt. Zo leren we meer over de invloed van interne en externe bedreigingen op ons afweersysteem. Met dit inzicht kunnen we de overheid helpen geschikte maatregelen te nemen ten gunste van de volksgezondheid. Zo draagt het RIVM er aan bij dat de Nederlandse bevolking op een gezonde manier oud kan worden in een gezonde, duurzame en veilige omgeving.

Projecten

• IMMUNOLD
  Een nieuwe benadering om veroudering van het immuunsysteem te karakteriseren in de strijd tegen infectieziekten
  Met als perspectief ‘gezond ouder worden’ is onderzoek nodig naar kenmerken van veroudering van ons afweersysteem. Met die kennis kan de infectiepreventie bij ouderen verbeteren.
   
• ISA
  Het immuunsysteem bij ouderen
  In het ‘Doetinchem Cohort’ - een groep mensen die sinds 1987 elke 5 jaar wordt onderzocht - wordt gezocht naar merkers die wijzen op veroudering van het afweersysteem. Daarmee kunnen mensen met verhoogd risico op ziekte in de toekomst bijtijds worden opgespoord.
   
• EPI-PRET
  Epigenetica: voorspellend voor risico op ziekte?
  De vraag is welke epigenetische veranderingen wijzen op een verhoogde kans op type 2 diabetes. Dit wordt onderzocht binnen het ‘Doetinchem Cohort’: een groep mensen die sinds 1987 elke 5 jaar wordt onderzocht. Dit maakt vroege herkenning van risico op diabetes in de toekomst mogelijk.
   
• CYTOVITE
  Verhinderen infecties met het Cytomegalievirus een goede respons op vaccinatie bij ouderen?
  Een CMV infectie leidt meestal niet tot symptomen of ziekte maar het virus is wel blijvend aanwezig na een infectie. Het lijkt of het afweersysteem er sneller door veroudert. Het RIVM onderzoekt of dat de effectiviteit van de griepprik beïnvloedt.
   
• HORDE
  Is de bacteriële flora van de darm bepalend voor de reactie op vaccinatie?
  De bacteriën in onze darm zijn betrokken bij behoud van gezondheid. Het RIVM onderzoekt de invloed van factoren als veroudering, leefstijl en antibioticagebruik op die darmflora en de mogelijke relatie van de samenstelling van de darmflora met de afweer tegen infecties en reactie op vaccinatie.
   
• CINAR
  Centrale implementatie van Next Generation Sequencing in het RIVM
  Dit is een inventarisatie van de noodzaak, mogelijkheden, benodigde infrastructuur en expertise op het vlak van analyse van genen voor de taken van het RIVM.
   
• 24/7 Health
  De invloed van de 24/7 economie op onze gezondheid: basis voor een evidence-based levensstijl
  Onze 24-uurs economie vereist werkzaamheden die buiten de reguliere werkuren van 9 tot 5 uur vallen. Dit onderzoek naar de gezondheidseffecten van nachtwerk en verstoring van het bioritme is belangrijk voor preventie van negatieve effecten op de gezondheid.
   
• MARS
  Micro-organismen of componenten daarvan in de lucht en de relatie met klachten van de luchtwegen
  Micro-organisten of deeltjes daarvan in de lucht kunnen klachten zoals bij astma verergeren. Het RIVM onderzoekt of verschillende vormen van luchtvervuiling deeltjes van micro-organismen bevatten en welke rol die spelen bij astmatische klachten.
   

• PRIEMA
  Optimalisering van het primaire vaccinatieschema voor premature kinderen
  Jaarlijks worden in Nederland 15.000 kinderen te vroeg geboren. Het RIVM onderzoekt of zij gebaat zijn bij een speciaal op hen toegespitst schema van het Rijksvaccinatieprogramma.

• RSV MD antistoffen
  Rol van overgedragen antistoffen in het door RSV Respiratoir Syncytieel Virus (Respiratoir Syncytieel Virus) veroorzaakte ziekte
  Het RS respiratoir syncytieel (respiratoir syncytieel)-Virus veroorzaakt een groot deel van de ernstige luchtweginfecties bij de allerjongste zuigelingen. Er wordt onderzocht of antistoffen van de moeder die worden doorgegeven tijdens de zwangerschap beschermen tegen RSV infecties bij de zuigeling. Dat geeft inzicht in toekomstige vaccinatiemogelijkheden.

• NSE-Battle of the sexes
  Non-specifieke en geslachtsafhankelijke effecten van vaccinatie
  Door analyse van uitgebreide data rondom vaccinatie en ziekte onderzoekt het RIVM of er andere dan de gewenste beschermende effecten zijn op de gezondheid en of er verschillen in geslacht zijn bij het optreden van die effecten. Dit geeft aanknopingspunten ter verdere verbetering van het Rijksvaccinatieprogramma

• Sp-cas
  Immuniteit tegen verschillende pneumokokken kapsel subtypen
  Het RIVM onderzoekt hoe pneumokokken zich aanpassen onder invloed van vaccinatie tegen verschillende pneumokokken typen met het pneumokokkenconjugaat vaccin in het Rijksvaccinatieprogramma.

• MultiCHLAM
  Multiplex Chlamydia specifieke serologie
  Infecties met verschillende soorten Chlamydia bacteriën veroorzaken ernstige gezondheidsproblemen bij zowel mensen als dieren. Doel van dit project is de ontwikkeling van een test om te zien om welke bacterie het gaat.

• Bordetella
  Biomarkers van de vroege respons op de kinkhoest bacterie
  Ondanks een hoge vaccinatiedichtheid neemt het aantal gevallen van kinkhoest in Nederland en andere Westerse landen toe. In dit project zoekt het RIVM naar verklaringen en oplossingen.

• GIMM-BAP
  Het ontwikkelen van een "gereedschapskist" voor onderzoek naar de aangeboren afweer
  De “gereedschapskist” bevat verschillende moderne moleculaire technieken voor het efficiënt opsporen van moleculen van ziekteverwekkers en om de reactie hierop van het aangeboren immuunsysteem te bestuderen. Dit geeft inzicht in het verbeteren van vaccins.

• FAST-IMM
  Een snelle en eenvoudige assay om de aangeboren afweer reactie te meten.
  Het aangeboren afweersysteem is de eerste verdedigingslinie tegen infecties. De ontwikkeling van een makkelijke, snelle en goedkope test helpt bij het herkennen van groepen met verhoogd risico.

• MINIATURISATIE
  Miniaturisatie van immunologische testen
  Het RIVM zet zich in voor een effectief Rijksvaccinatieprogramma. Daarbij past de ontwikkeling van een snelle manier om in zeer kleine bloedvolumina de bescherming tegen kinkhoest, mazelen en bof te meten.

• VAC2VAC
  Proefdiervrij kwaliteit vaccins testen
  Volgens de “consistency benadering” is reproduceerbaarheid van vaccinproductie zodanig dat proefdieren niet meer nodig zijn voor vrijgifte van partijen vaccins. Ter ondersteuning hiervan wil VAC2VAC proefdiervrije testen ontwikkelen en valideren, waarmee vaccinkwaliteit kan worden vastgesteld.
   
• TekenTrekTrainer
  Het verwijderen van teken uit de huid kan lastig zijn. Teken zijn erg klein en zitten vaak stevig vast in de huid. Om te oefenen met het verwijderen van teken, heeft het RIVM een klein aantal ‘TekenTrekTrainers’ laten maken. De TekenTrekTrainer is voor éénmalig gebruik en kan gebruikt worden bij voorlichting over tekenbeten.