Inleiding en motivatie

Het RIVM wil graag weten waarom mensen al dan niet meedoen aan screenings- of vaccinatieprogramma’s. Als we dat weten, kunnen we mensen ook de informatie geven om ze te helpen bij de keuze. Tot nu toe wordt de keuze voor deelname en informatiebehoefte onderzocht bij losse individuen die elkaar niet kennen. We weten echter dat onze vrienden, collega’s en kennissen onze meningen, opvattingen, beslissingen en gedrag beïnvloeden (dat wil zeggen ‘sociale besmetting’). Onderzoekers hebben laten zien dat verspreiding van ideeën vergelijkbaar verloopt als verspreiding van infectieziekten, waardoor gezondheidsgedrag vaak geclusterd is in sociale netwerken. Op het RIVM is er nog weinig bekend over de rol van sociale netwerken bij de keuze om deel te nemen aan screenings- of vaccinatieprogramma’s. In sommige programma’s is de deelname van immigranten duidelijk minder, en weten we weinig over de afwegingen van immigranten bij de keuze voor deelname. “Respondent driven sampling” is een variant van de sneeuwbalmethode. Deze techniek is vele jaren geleden geïntroduceerd om mensen te bereiken die niet snel meedoen aan onderzoek of preventieprogramma’s: aan iemand uit zo’n groep wordt gevraagd om een aantal mensen uit de eigen groep te benaderen om mee te doen. Dit kan op papier, maar tegenwoordig ook digitaal. Bij grotere aantallen deelnemers is het mogelijk om sociale relaties tussen individuen in een netwerk te analyseren. In dit project zullen we de respondent gedreven methoden (RDM Rijksdriehoeksmeting (Rijksdriehoeksmeting)) gebruiken om doelgroepen van preventieprogramma’s te bereiken (zowel Nederlanders als niet-westerse immigranten) én om de RIVM kennis ten aanzien van de spreiding van gedrag binnen sociale netwerken te vergroten. Met die kennis kunnen we de informatieverstrekking door het RIVM voor specifieke groepen beter aanpassen op de behoefte.

Doel(en) en onderzoeksvragen

Met dit onderzoek bestuderen wij de toepasbaarheid van RDM voor het bereiken van doelgroepen in Nederland voor screening en vaccinatie. We bestuderen zowel de percepties (hoe denken mensen er over) als het gedrag (wat doen mensen) en de verspreiding daarvan in sociale netwerken. Hierdoor kan informatie (verder) worden afgestemd op doelgroepen, zodat individuen een goedgeïnformeerde keuze kunnen maken over hun deelname aan preventieprogramma’s. De hoofdonderzoeksvragen zijn:

• Onder welke condities is online (digitaal via mail) of offline (in persoon met papier) RDM effectief in het bereiken van Nederlanders en niet-westerse immigranten die in aanmerking komen voor screenings- en vaccinatieprogramma’s zoals darmkankerscreening, influenza- en pneumokokkenvaccinatie en (toekomstige) screening op chronische hepatitis?
• Zijn percepties en gedrag ten aanzien van deelname aan preventieprogramma’s geclusterd binnen sociale netwerken?

Aanpak en methoden

Via een dwarsdoorsnede vragenlijstonderzoek ondervragen we individuen én via hen hun sociale contacten. Hiervoor maken we korte vragenlijsten in de benodigde talen (in geschreven en/of gesproken taal). Via een online RDM systeem laten we de vragenlijsten in de sociale netwerken van de beoogde doelgroepen verspreiden. Hierbij richten we ons op percepties en gedrag ten aanzien van screening op en vaccinatie tegen A) darmkanker en B) pneumokokken.

Verwachte resultaten

1. Meer inzicht in de toepassing van RDM voor het bereiken van doelgroepen;
2. Meer inzicht in hoe percepties en gedrag verspreid zijn in sociale netwerken.

Geplande producten

• Ontwikkelen en testen van online RDM tool.
• Drie internationale publicaties over

1. de tool (methodologisch);
2. de vergelijking van online en offline RDM dataverzameling;
3. inzicht in de sociale determinanten van het besluitvormingsproces (inhoud).